Bayram Cigerli Blog

Bigger İnfo Center and Archive

İslam Kültür ve Uygarlığı

İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI
1.  Toplum Yaşamı
*          Hz.Muhammed ve Dört Halife döneminde halk, Müslüman olanlar ve Müslüman olmayanlar olarak iki guruba ayrılmış, Müslümanlar arasında ayrım yapılmamıştır.
*          Emeviler halifeliği saltanat haline dönüştürmüşler, saraylarda lüks içinde yaşamaya başlamışlar, böylece halktan kopmalar başlamıştır.
*          Emeviler döneminde halk dört toplumsal sınıfa ayrılmıştır ;
*             Müslüman Araplar :   Devlette önemli görevleri yürüten, en yüksek sınıftır.
*             Mevali                      :   Arap olmayan Müslüman sınıftır.
*             Zımmiler ( Gayri Müslimler ) :  Müslüman olmayan sınıftır.  ( Haraç ve Cizye vergisi öderlerdi)
*             Köleler  :   Savaş esirleri arasından seçilir ya da parayla satın alınırlardı. Toplumun en alt sınıfıydı.
*          Abbasiler döneminde, Mevali anlayışı kaldırılmış, Arap olmayan Müslümanlara da değer verilmiştir. Başlangıçta İranlılar daha sonra Türkler, yönetim ve askeri kademelerde görev almışlardır.

2.   Devlet ve Ülke Yönetimi 

*          Hz. Muhammed, hem din, hem de devlet başkanlığı görevini yürütmüştür.
*          Dört halife döneminde, peygamberlik dışında devletin görevlerini üstlenen halifeler, Şura' ya ( Danışma Meclisi ) danışarak devleti yönetmeye çalıştılar.
*          Hz. Ömer döneminde sınırların genişlemesiyle birtakım düzenlemeler yapılmıştır. ( Bak ; Hz.Ömer dönemi )
*          Emeviler döneminde Halifelik saltanata dönüştürüldü. 
*          Sınırların genişlemesiyle ülke eyaletlere bölündü. Eyaletlerin başında Genel Vali bulunur, illeri Valiye bağlı olarak "Amil" denilen Valiler yönetirdi.
*          Emeviler, Posta teşkilatını kurdular.
*          Halife Abdülmelik döneminde ilk Arap ( İslam ) parası basıldı ( Dinar ), Arapça Müslüman ülkelerde resmi dil ilan edildi.
*          Abbasilerde Vezirlik Makamı kuruldu. Devlet işleri  "Divan" denilen kurulda görüşülmeye başlamış farklı konularda Divanlar oluşturulmuştur.
*          Divan' ların başlıcaları şunlardır:
Divanü ' l  Haraç :  Mali işler
Divanü ' l  Ceyş  :  Askeri işler
Divanü ' l  Beytü'l Mal :  Hazine - Gelir, giderler
Divanü ' l Berid :   Posta - Casusluk işleri
Divanü' l Mezalim :  Adalet işleri.
Divanü 'l Darp       :  Devletin Para basma işleri.
3.  Ordu

*          Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir dönemlerinde düzenli bir ordu yoktu. Gönüllülerden oluşuyordu. * Din uğruna yapılan savaş ( Cihad - Gaza ), ölenlere şehitlik ( Cennet vaadi ) , sağ kalanlara gazilik ünvanı veriyordu.
*          İlk düzenli ordu, Hz. Ömer döneminde oluşturuldu. Askerlere maaş ödenmeye başlanmış, ordukentler oluşturulmuştur.
*          Hz. Osman döneminde ilk islam donanması oluşturuldu. Donanma komutanına " Emir ül Ma " ( Amiral ) denildi. Akdeniz'de Kıbrıs adası ilk olarak alındı.
*          Emeviler döneminde ordu geliştirilmiş ve sürekli hale getirilmiştir. Arapların dışında Berberiler , İranlılar, Türkler orduda yer almaya başladılar.
*          Abbasiler döneminde önce İranlılar, halife Memun' dan itibaren de Türkler orduda etkin duruma geldiler.
*          Araplar ordu teşkilatında Bizans, İran ve Türklerden etkilenmişlerdir.

4.   Eğitim Öğretim

*          İslamiyet öncesi Arap Yarımadasında okuma yazma oranı çok düşüktür.
*          Hz. Muhammed, okuma - yazmaya çok önem vermiş , Müslümanları okuma ve yazmaya özendirmiştir.
*          Dört Halife ve Emeviler döneminde Camiler yoluyla eğitim verilmiş, okur yazar oranı artırılmıştır.
*          Asıl gelişme Abbasiler döneminde sağlanmıştır. Bu dönemde okullar ve medreseler açılmıştır.
*          Halife Memun'un Bağdat'ta kurdurduğu " Beytü'l- Hikme " ( Bilgelik Evi ) ilk yüksek öğrenim kurumudur.
*          Büyük Selçuklularda, Alp Arslan döneminde vezir Nizamü'l - Mülk tarafından Bağdat'ta yaptırılan "Nizamiye Medresesi" döneminin en büyük ve en ileri eğitim-öğretim kurumu olmuştur.
*          Medreselerde ders veren öğretmenlere " Müderris " denilirdi.
*          Endülüs Emevileri ve Beni Ahmer Devletinde de eğitim - öğretime büyük önem verilmiş, kurulan medreselere farklı bölgelerden çok sayıda öğrenci, öğrenim amacıyla gelmiştir.
*          Çok sayıda Kütüphane açılmıştır.

5.    Bilim ve Sanat 

*          Müslümanlar  ;  Türk, İran, Yunan, Hint, Mısır, Çin uygarlıklarından etkilenmiştir.
*          İlk bilimsel gelişmeler :  Tıp, Felsefe, Fen alanlarında  Emeviler döneminde başlamıştır.
*           Abbasiler döneminde bilim çok gelişmiştir.
*          Emeviler döneminde Basra ve Kufe, Abbasiler döneminde Bağdat, Endülüs Emevileri döneminde Cordoba önemli kültür merkezleri olmuştur.
*          İslam dünyasındaki bilimsel gelişmeler, Endülüs Emevileri ve Sicilya Müslümanları aracılığıyla Avrupa'ya aktarılmış, Rönesans' ın doğmasında etkili olmuştur.

İslami Bilimler :

*          Tefsir :   Kur'an ayetlerinin açıklanıp, yorumlanmasıdır. Bu bilimle uğraşanlara Müfessir denir.
*          Hadis  :   Hz. Muhammed'in çeşitli konularda Müslümanları aydınlatmak için söylediği sözlerdir.
*          Kelam :   Dini konuları ( soruları ) akıl ve mantık yoluyla açıklamadır.  ( İslam Felsefesi )
*          Fıkıh  :    İslam Hukukudur. Bu bilimle uğraşanlara " "Fakih" denir.
*          Kıraat :   Kur'an okuma tekniğidir.
*          Siyer  :    Hz. Muhammed'in hayatını inceler.
*          Megazi :  Hz. Muhammed'in savaşlarını inceleyen İslami Bilim dalıdır.

Diğer Bilimler  :

*          Tarih : Hz. Muhammed'in yaşamı ve savaşlarının incelenmesiyle başlamıştır. Önemli temsilcileri ; Taberi, Mesudi, İbn-i Haldun' dur
*          Coğrafya  :  Önemli temsilcileri ; Mesudi, İbn-i Batuta, İdrisi, Harezmi ' dir.
*          Felsefe   :    Yunan Felsefesi'nin incelenmesiyle başlamış, kendini geliştirmiştir.  Önemli temsilcileri ;  Kindi, İbn-i Rüşt, Farabi, İbn-i Sina 'dır.
*          Tıp          :   Abbasilerde Harun Reşit Döneminde Bağdat' ta yaptırılan Hastahane Halk Sağlığı konusunda çalışma yapan ilk hastane olarak kabul edilmektedir. Önemli temsilcileri : Huneyn Bin İshak, Razi, İbn-i Sina 'dır. * İbn-i Sina 'nın " El-Kanun fi't- Tıp" adlı kitabı Avrupa'da uzun yıllar ders kitabı olarak okutulmuştur.
*          Astronomi :  Hint biliminin etkisiyle başlamıştır. İlk gözlem evi 9. yy.da kurulmuştur. Önemli temsilcileri ; Usturlabi, Biruni, Ömer Hayyam,  İbn-i Yusuf' tur.
*          Matematik ve Geometri :  Hint biliminin etkisiyle gelişmiştir.  Önemli Temsilcileri ; Harezmi, Abdülhamit İbn-i Türk ( Cebir ve Geometriyi geliştirip, Trigonometriyi bulmuşlardır) , Sabit Bin Kurra, Tusi, Battani, Ali Kuşçu, İbn-i Cemşid'tir.
*          Kimya     :  Önemli Temsilcileri : Cabir Bin Hayyan  ( Kimya biliminin öncüsü kabul edilir. ) , Razi ( Kimya dalında 28 eser yazmıştır.) , Biruni , İbn-i Sina' dır.

Sanat :

*          Müslümanlar genişledikçe ele geçirilen bölgelerin kültürleriyle, kendi kültürlerini kaynaştırmışlar ve özgün İslam sanatı oluşturmuşlardır.
*          İslam sanatında Mimari gelişen alanların başlıcalarındandır. Dini, Sivil, Askeri Mimari olarak gelişmiştir.
*          İslam Mimarisinin ilk dinsel yapıtı, Hz. Muhammed döneminde yaptırılan " Kuba Mescidi " dir.
*          Minare, Mihrap, Şadırvan ilk kez Emeviler dönemi camilerinde yapılmıştır.
*          Resim ve Heykelciliğin yasaklandığı anlayışı, bu alanlarda gelişmeyi engellemiş, Minyatür Sanatı gelişmiştir.
*          Güzel yazı yazma sanatı ( Hüsnü Hat ) İslam kültüründe çok gelişmiştir.
*          Oymacılık, Kakmacılık, Dokumacılık, Camcılık gelişen diğer sanat dallarıdır.

6.   Ekonomik Yaşam

*          Hz. Muhammed döneminde ekonominin temeli Mekke' de ticarete, Medine' de tarıma dayanmaktadır.
*          Dört Halife döneminde fetihlerle birlikte, ganimet ve vergiler önemli gelir kaynaklarından olmuştur.
*          Devletin bütün gelirleri " Beytü'l Mal " denilen Devlet Hazinesinde toplanır

Başlıca Gelir Kaynakları :
*          Zekat ve Sadaka :  Zengin Müslümanların mallarının 1/40 ını yoksullara dağıtmasıdır.
*          Öşür   :   Müslüman çiftçilerden alınan 1/10 oranındaki Ürün vergisidir.
*          Haraç  :   Gayri Müslimlerden ( Müslüman Olmayanlar ) alınan arazi vergisidir.
*          Cizye   ( Sağlık-Kafa- Kelle vergisi ) :  Gayri Müslimlerden askerlik bedeli olarak alınan vergidir. Kadınlardan, çocuklardan,yaşlılardan,hastalardan alınmazdı.
*          Ganimet  : Savaşlarda elde edilen ganimetlerin 1/5 'i doğrudan devlet hazinesine giderdi.
*          Maden, Orman, Tuzla, Otlak gelirleri.
*          Bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği vergi ve hediyeler.
*          Tarım ve Hayvancılık Abbasiler döneminde çok gelişmiştir. Sulama kanalları açılmış ve tarım önemli bir gelir kaynağı olmuştur.
*          Müslümanların doğudan gelen ticaret yolları üzerinde bulunmaları,  ( İpek ve Baharat yolları )  ticaretten büyük gelir kazanmalarını  sağladı.
*          Kara ve Deniz taşımacılığı gelişmiştir. Ticareti geliştirmek için yollar üzerinde Han' lar ve Kervansaraylar yapılmıştır.
*          Hindistan ve Çin'e şeker, pamuk, dokuma, kağıt, mobilya, seramik, Madeni ve Cam eşya  götürülmüş, İpek, Baharat, güzel kokular getirilmiştir.
*          Dokuma, Kağıt, İlaç yapımı, Kuyumculuk, Cam, Gemi, Silah gelişen sanayi dallarıdır.

7.  İslam Kültürünün Diğer Kültürlere Etkisi :

              İslam kültürü bilimsel  ( Felsefe, Tıp, Matematik, Geometri vb. ) ve Tekniksel  ( Kağıt, Pusula, Barut, Matbaa, Dokumacılık ) anlamda en çok etkiyi Avrupa kültürüne yapmıştır.
Share

0 Comments:

Yorum Gönder