Emeviler, Abbasiler

EMEVİLER

( 661 - 750 )

Kurucusu :    Emevi soyundan  " Muaviye Bin Ebusüfyan "

Merkezi     :   Şam  ( Suriye )

Muaviye,  Hz. Muhammed döneminde Vahiy Katipliği yapmış, daha sonra Şam Valisi olarak atanmıştır. Hz. Ali döneminde iç çatışmalar ve iç  karışıklıklardan yararlanarak, halifeliğin Haşimoğullarından Emevi'lerin eline geçmesi için çalışmış ve bunu başarmıştır.

Şam'da bağımsızlığını ilan edip Emevi devletini kurduğu sırada, Irak'ta bulunan Müslümanlar, Hz.Ali'nin büyük oğlu Hasan'ı Kufe'de halife seçmişler,Irak-İran-Horasan-Hicaz bölgeleri bunu kabul etmişti. İki tarafın çatışma olasılığı üzerine, Hasan bazı ön koşullarla halifelikten çekildi. Buna göre Muaviye öldükten sonra halifelik, Hz.Ali'nin küçük oğlu Hüseyin'in olacaktı.Ancak Muaviye sözünde durmamış ve Hasan'ın ölümünden sonra oğlu Yezid'i veliaht belirlemiştir.

Devletin Niteliği :

          Muaviye'den itibaren halifelik babadan oğula geçmeye başlamış, böylece saltanata dönüştürülmüştür.

          Emeviler, Arapları üstün gören bir yaklaşıma sahip olmuşlar, Arap olmayan Müslümanlara değer vermemişlerdir. ( Irkçılık)

          Emevi soyuna bağlılık göstermişler, Hz.Ali yanlılarına ve Hz.Muhammed soyundan olanlara iyi davranmamışlardır.

          Emeviler döneminde Müslümanların sınırları, İspanya'dan - Türkistan'a kadar genişlemiştir.

          İslam Kültür ve Medeniyeti , fetihlerle birlikte gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır.

Önemli Gelişmeler :

1.   İstanbul'un Kuşatılması :  Emeviler, İstanbul 'u iki defa kuşattılar.  ( 668 - 674 )   Ancak kuşatmalardan sonuç alamadılar. ( Muaviye döneminde )

2.   Kerbela Olayı ( 680 ) :  Yezid'in halifeliğini tanımayan,  Hz. Ali' nin küçük oğlu Hz.Hüseyin ile, yanındakilerin   Kerbela denilen yerde öldürülmesi olayıdır.

Önemi :  İslam dünyasının Şiiler ve Sünniler olarak ikiye ayrılması kesinleşmiştir.

3.   Kuzey Afrika'nın Fethi :  Ukbe bin Nafi komutasındaki Emevi orduları, Kuzey Afrika'nın tamamını fethederek, Atlas Okyanusuna kadar ulaştılar. ( Yezid Dönemi )

4.   Kadiks Savaşı  ( 711)  ( Emevi - Vizigotlar ) :  Tarık bin Ziyad komutasındaki askeri birlikler, Septe ( Cebelitarık ) boğazını geçip İspanya'ya girmiş, Kadiks denilen yerde Vizigotlarla karşılaşılmış, Kral Rodrik öldürülerek savaş kazanılmıştır. ( I.Velid dönemi )

Önemi :   İspanya kısa süre içerisinde ( takviye gelen Musa bin Nusayr'ın da katkısıyla )  fethedildi. Müslümanlar İspanya'ya "Endülüs" demişlerdir.

5.  Puvatya Savaşı ( 732 )  ( Emevi - Franklar ) :   Pirene dağlarını aşarak, Fransa'ya giren Emeviler,  Şarl Martel komutasındaki Franklara, Puvatya'da yenildiler. ( Hişam dönemi )

Önemi :   Müslümanların batı Avrupa' daki ,  siyasi ve askeri ilerleyişi durdu.

6.   Anadolu, Kafkasya,  Maveraünnehir, Türkistan 'a Yapılan Seferler :  Emeviler, Bizans'a karşı Anadolu yönünde de seferler yaparak bazı şehirleri ele geçirmişlerdir. Kafkasya, Maveraünnehir, Türkistan bölgelerine yapılan seferler sonucunda bazı yerler ele geçirilmiştir. Emevilere karşı Türkler ( Türgişler ) yaklaşık yüzyıla yakın süre mücadele etmişlerdir. Araplar , Beykent , Buhara, Semerkant, Fergana gibi şehirleri ele geçirerek yağmalayıp , tahrip ettiler. Bağımsız yaşamaya alışmış olan Türkler, Arapların egemenliğine girmemek için direnmişlerdir.

7.   Abdülmelik döneminde :   Arapça resmi dil ilan edilmiş ve ilk islam-Arap parası ( Dinar ) basılmıştır.

8.  Horasanlı Ebu Müslim' in isyanıyla başlayan hareket kısa sürede yayılmış,  son Emevi halifesi II.Mervan'ın yenilip öldürülmesiyle Emevi devleti sona ermiştir ( 750 ).

Emevilerin Yıkılış Nedenleri :

          Emevilerin Arapları üstün tutup, Arap olmayan Müslümanları küçümsemesi.

          Devlet görevlerine ve komutanlıklara kendi soyundan olanları getirmeleri

          Hz.Ali yanlılarına ve Hz. Muhammed soyuna iyi davranmamaları. * Bu nedenle halifeliği ele geçirme mücadelesine girmişlerdir. ( Şiilerin ve Abbasoğullarının çalışmaları )

          Fetihlerin durmasıyla , ganimet ve vergi gelirlerinin azalması. ( Ekonomik Sıkıntı )

          Vergilerin artırılmasıyla, halkın zor duruma düşmesi. ( Yönetime tepki )

          Yönetim ve ordu disiplininin bozulması.

 ABBASİLER

( 750 - 1258 )

Kurucusu :   " Ebu'l Abbas Abdullah "   ( Abbasoğullarından  - Hz.Muhammed'in amcası Abbas soyu )

Merkezi :        Haşimiye - Bağdat

          Talas Savaşı  ( 751 )  ( Araplar - Çinliler ) : Doğudan batıya ilerleyen Çinliler ile , Ön-Asya' dan doğuya ilerleyen Araplar, Talas ırmağı kıyılarında savaştılar. Bu savaşta, Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemeyen, Karluk ve Yağma Türkleri, Arapların yanına geçmişler ve savaşı Arapların kazanmasını sağlamışlardır.

Önemi : 

          Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesi engellenmiştir.  ( Siyasi )

          Türkler, bu savaştan sonra guruplar halinde İslamiyet'i kabul etmeye başlamışlardır. ( Karluklar )   ( Dini )

          Esir alınan Çinlilerden kağıt yapım tekniği öğrenilmiştir.  ( Kültürel )

          Abbasiler, yönetimde Emevilerin Arap Devleti tezi yerine, İslam devleti özelliği göstermişler, Müslümanlara eşit yaklaşımda bulunmuşlardır.

          Arap Milliyetçiliği politikası,  Ümmetçi anlayışa dönüşmüştür.

          Fetih politikasından çok, kültür politikasına ağırlık vermişlerdir.

          Halife Mansur döneminde, Bağdat şehri kurularak, merkez buraya taşınmıştır. İlk defa Yunan filozoflarının eserleri, bu dönemde Arapça'ya çevrilmeye başlamıştır.

          En parlak dönemlerini,  Harun Reşit ile oğulları Memun ve Mutasım zamanlarında yaşamışlardır.

Harun Reşit Zamanında :

          Bilginler ve sanatçılar korunmuş ve desteklenmiştir.

          Bağdat bir kültür ve bilim merkezi haline gelmiştir.

          Bizans'a karşı 797-804-806 yıllarında üç defa sefer düzenlenmiş, Bizans vergiye bağlanmıştır.

          Bizans sınır boylarında, Avasım adı verilen, sınır şehirleri kurulmuş, buralara Türkler yerleştirilmiştir.

Me'mun zamanında:

          Yunan filozoflarının bütün eserleri, Arapça'ya çevrildi.

          Bağdat' ta çok sayıda medrese ve kitaplıklar ( Kütüphane ) açıldı.

          Yerli ve Yabancı bilim adamları, Bağdat 'a gelerek önemli kültürel ve bilimsel çalışmalar yaptılar.

          Mutezile Mezhebi güçlendi. ( Dini konuları, akıl ve mantık yoluyla çözme felsefesi )

Mu'tasım Zamanında :

          Ordu ve Devlet yönetiminde etkinlik , İranlılardan Türklere geçmiştir.

          Türklerden oluşan bir ordu kurulmuştur.

          Türklerin yaşaması için, Bağdat yakınlarında Samerra adıyla bir şehir kurulmuştur.

          Abbasi İmparatorluğu'nda IX. ( 9 ) yy.dan sonra çeşitli bölgelerde, çeşitli devletler kurulmuştur. Bunlara " Tavaif -i Müluk " denilir. Bunlar :

Kuzey Afrika' da :

          İdrisoğulları  ( 789 - ? )  -  ( Fas) - Kurucu : İdris

          Aglebiler  ( 800 - 909 )  - ( Tunus, Cezayir, Sicilya)  - Kurucu : İbrahim bin Agleb

          Tolunoğulları  ( 868 - 905 ) - ( Mısır ) - Kurucu : Tolunoğlu Ahmet * Mısır'da ilk Türk-İslam Devletidir.

          Fatımiler  ( 910- 1171 ) - ( Tunus, Mısır, Sicilya,Sardunya) -  Kurucu : Ubeydullah

          İhşidiler ( Akşitler ) - ( 935-969) - (Mısır) - Kurucu : Muhammed bin Togaç * Mısır'da ikinci Türk-İslam devletidir.

İran ve Horasan ' da :

          Tahiroğulları ( 821-875) - ( İran ve Horasan) - Kurucu : Tahir bin Hüseyin

          Saffariler ( 867-1500) -  (İran ) - Kurucu : Yakup bin Leys

          Samanoğulları ( 874 - 999 ) -  ( Horasan , Maveraünnehir ) - Kurucu : Nasr bin Ahmet

          Büveyhoğulları ( ? - 1055 ) - İran,Irak - Kurucu ? ( Şiiler )

               İran'da kurulan İlhanlı Devletinin Hükümdarı Hülagu Han'ın Bağdat'a girmesiyle, Abbasi devleti sona erdi.

Not : Bağdat taki Moğol baskısından kaçan Abbasi soyundan olanlar, Mısır'a yerleşmişler ve Yavuz Sultan Selim'in 

Mısır'ı fethine kadar halifeliklerini sürdürmüşlerdir. ( 1517 )