KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ

KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ
   Yeryüzünde geniş alanlar kaplayan okyanus,deniz ve göl kıyılarında görülen şekiller kıyı topografyası başlığı altında ele alınmaktadır.Kıyılar boyunca görülen şekilleri ;aşınım şekilleri ve birikim şekilleri olarak ayırt etmek mümkündür.
A.KIYILARDA MEYDANA GELEN AŞINIM ŞEKİLLERİ

Falezler(Yalıyarlar)

Antalya

   Kıyılarda aşınım şekillerini etkileyen temel faktör kıyının başlangıçtaki morfolojik durumudur.Dik ve derin kıyı gelişiminde dalgaların aşındırması ile meydana gelen dikliklere falaz adı verilir.En belirgin kıyı aşındırma şeklidir.

Abrazyon Platformları

   Dalga aşındırması ile birlikte falez önlerinde abrazyon platformu yada dalga aşındırma düzlüğü adı verilen bir düzlük oluşmaktadır.

Asılı Vadiler

   Akarsuyun denize döküldüğü ağız kısmında dalga aşındırması etkili ise falezler geriletildikçe akarsuyun ağız kısmında bir diklik oluşur.Akarsu bu dikliği falez oluşumundan daha hızlı aşındıramadığı taktirde burada vadinin sonu deniz seviyesine göre biraz yüksekte kalacaktır.Akarsu bu yükseklikten şelale oluşturarak denize dökülecektir.Kıyılarda görülen bu durum kıyı aşındırması sonucu asılı vadi oluşumudur.

B.KIYILARDA MEYDANA GELEN BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Plajlar
   Özellikle falezlerin gerilerinde kıyı ovalarının kenarında dalgalar tarafından biriktirilmiş kumlu ve çakıllı depolardır.Plajın şekillenmesinde dalga etkisi kadar dalga frekansıda önemlidir.

Deltalar
   Deltaların oluşumu incelendiğinde akarsuyun taşıdığı materyal miktarı , dalganın büyüklüğü ve akıntılar, denizaltının jeomorfolojik durumu ve iç etkenler etkilidir.

Deltaların oluşabilmesi için gerekli şartlar:

1-Akarsuyun belli bir büyüklükte olması,

2-Bol miktarda kum, mil, çakıl vb. malzeme taşıması .

3-Denizin çok derin olmaması,

4-Gel-git genliğinin az olması,

5-Güçlü akıntıların olmaması gerekir.

Kıyı Okları
   Yaygın olarak deltaların kenarında görülürler.Kıyı okları , denize doğru çıkıntının olduğu kıyılarda bu çıkıntılar arasında akıntılar sayesinde taşınan malzemenin zamanla birikmesi neticesinde bir ucu çıkıntı  yada buruna bağlı , diğer ucu serbest kalan sete denir.

Tombololar
   Oluşum bakımından kıyı okları gelişimi ile aynı özellik gösterirler.Yalnız burada bir adayı karaya yada adaları birbirine bağlayan setler oluşmaktadır.Bu setlere tombololar denir.

BAŞLICA KIYI TİPLERİ

Boyuna kıyılar: Dağ sıralarına uygun şekilde uzanan kıyılardır.Karadeniz, Akdeniz kıyıları...

Enine kıyılar: Dağların kıyıya dik uzandığı kıyılardır.Ege kıyıları..

Ria kıyı: Akarsuların açmış oldukları vadilerin ağız kısımlarının deniz istilasına uğraması sonucu oluşan kıyılardır.

Dalmaçyalı kıyılar:

Haliçli kıyılar: Güçlü gel-git lere maruz kalan akarsuların ağızlarında biriken malzemenin taşınmasıyla deniz akarsuya doğru sokularak km.lerce ilerleyerek haliçler oluşturur.

Fiyortlu kıyı: İsveç ve Norveç kıyılarında akarsular tarafından açılmış vadilerin buzullar altında kalarak aşındırılması ve buzullar arası dönemde buzulların erimesiyle deniz suları tarafından işgal edilen ve son derece girintili çıkıntılı olan kıyılardır.

Limanlı kıyılar: Körfez veya koyların kara içerisine sokularak doğal limanlar oluşturdukları kıyılardır.