Eski Çağlarda Türkiye (hitit,frig,lidya,urartu,iyonlar)

ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ

 Eskiçağlarda Türkiye

Türkiye tarihin ilk dönemlerinden itibaren yerleşime tercih edilen bir ülke olmuştur. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• İklim koşullarının iyi olması
• Verimli otlak ve topraklara sahip olması
• Asya ile Avrupa arasında bir köprü görevi görmesi  ( Ulaşım ve Ticaret yolları üzerinde bulunması)
• Yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin olması
• Anadolu doğu ile batı dünyalarının ilişkileri açısından önemli bir konuma ve katkıya sahip olmuştur.

Türkiye'nin tarih Öncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler  :

  Anadolu’da Yontma Taş Devri  :

Antalya yakınlarındaki  Karain,  Beldibi ve Belbaşı mağaraları , Gaziantep yakınındaki  Dülük, Antalya Mağaracık bu dönemin önemli merkezleridir.

* Karain mağarasında Neanderthal neslinden bir çocuğun dişi ile Homo Sapiens ( Düşünen insan) türünden bir kafatası bulunmuştur.

  Anadolu’da Cilalı Taş Devri :

Diyarbakır -Çayönü,  Konya- Çatalhöyük bu dönem yerleşimlerindendir. Çayönü, çağımızın sosyal ve ekonomik  düzeninin temelini oluşturan Cilalı Taş Devrinin en önemli merkezlerinden biridir. Gelişmiş köy yerleşmesi görülür.(  Buğday,Nohut,Mercimek,Bezelye yetiştirilmiş, Koyun,Köpek,Keçi,Sığır yetiştirilmiştir.)

Konya, Çumra ilçesinin yakınlarında bulunan Çatalhöyük , Yakındoğu Cilalı Taş Devri yerleşmelerinin en başta gelenlerindendir.

* Yapılmış olan Hasan Dağı ve Çatalhöyük resmi bir kenti çevresiyle gösteren en eski şehir tasvir ve en eski şehir planıdır.

  Anadolu’da Bakır Taş Devri  :

Burdur-Hacılar, Konya-Canhasan, Denizli-Beycesultan, İç Anadolu’da Güllücek, Van-Tilkitepe önemli yerleşimlerdendir.

Bunların dışında , Eski Tunç Devri olarak adlandırılan dönemde  Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar, Çorum – Alacahöyük  bu dönemin birer medeniyet merkezleridir.

Truva’da dokuz kat, Alişar ve Alacahöyük ‘te beşer kat kültür tabakalarına rastlanmıştır.

Orta Anadolu’da oluşturulan  bu çok yüksek medeniyeti Hatti adındaki kavim oluşturmuştur.

Anadolu M.Ö. 2000 yıllarında kuzeydoğu’dan gelen göç dalgasına uğramış ve etnik yapısı değişmeye başlamıştır. Bu dönemde Asur lu’lar Anadolu’da ticari amaçlı pazaryerleri kurmuşlardır.( Karum) Bunlardan Kaniş (Kültepe ) te bulunan 10.000 civarındaki kil tabletle birlikte Anadolu yazılı döneme geçiş yapmıştır.

 Anadolu’nun yazılı döneme geçişini sağlayan uygarlık Asurlulardır.

  M.Ö. 2. Bin M.Ö. 6. yüzyıla kadar TÜRKİYE :

Bu dönemde Anadolu’da ;  Hitit, Frig, Lidya, Urartu,İyon uygarlıkları görülür.

     HİTİTLER      ( M.Ö. 1700 – MÖ.1200  Frigler ,kalıntılarına  MÖ.700 Asurlular  son verdi) 

• MÖ.II bin yıllarında Anadolu’ya muhtemelen Kafkaslardan gelerek ,Hattilerle kaynaşmışlar ve Kızılırmak yayı çevresine yerleşmişlerdir.
• Anadolu uygarlığının ilk yaratıcıları ve ilk İmparatorluk kuranlarıdır.
• Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy), kurucuları I.Hattuşil’dir.
• Bu dönemin en önemli olayı Suriye egemenliği için Mısırlı’larla savaşmalarıdır. Tarihin bilinen ilk meydan savaşını ( 1296) ve bunun sonunda
• Tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş antlaşmasını (1280) imzalamışlardır
• Hititlere , Ege göçleri sonucu Frigler ve kalıntılarına Asurlular son vermiştir.

Kültür ve Medeniyetleri  :

• Yönetimin başında Kral bulunurdu. * Ancak kral ülkenin tek hakimi değildi. Pankuş denilen soyluların oluşturduğu bir meclis vardı. Tarihin bilinen ve Anadolu’da görülen ilk meclisidir
• Büyük Kral, aynı zamanda başkomutan ve baş yargıçtı . Büyük kral’a Tabarna, kraliçeye Tavananna denirdi. Tavananna dini törenlere ve bayramlara başkanlık eder, kral savaşa gittiğinde ülkeyi yönetirdi.
•  Çok Tanrılı din anlayışına sahiptiler. * Anadolu’daki diğer kavimlerin ve komşu ülkelerin tanrılarını benimsemişlerdir.Bu nedenle Hitit ülkesine  “Bin Tanrı İli” ya da  “Bin tanrılı Hititler” denilmiştir.
•  Hititlerde halk , hürler-yanaşmalar (yarı hürler)-namralar-köleler olarak sınıflara ayrılmıştı.* Kölelerin mülkiyet hakkı vardı.
•  Halkın çoğunluğunu köylüler,zanaatkarlar ve tüccarlar oluşturmaktaydı.
•   Hititlerde Ataerkil aile düzeni kurulmuştur.
• Kanunları gelişmiş olup daha çok Tazminata yöneliktir. * Ölüm cezası sadece kölelere verilirdi.
• Ekonomilerinin temeli tarım ve hayvancılığa dayalıdır.                                                                                
• Topraklar tanrıların ve kralın malı kabul edilirdi.                                                                           
• Madencilik sanatı gelişmiştir. ( Demir,bakır,gümüş işlenen madenlerdir)
• Hititler hem çivi yazısını hem de resim yazısını (özellikle taş anıtlar üzerinde) kullandılar.
• Tarihi olayları yıl yıl “Anal” denilen yıllıklara yazarlardı. Anallar tanrılara hesap vermek adına yazıldığından doğru kaynaklar olarak kabul edilir. Bu nedenle Anadolu tarihinin aydınlatılmasında en önemli kaynaklardandır.
• Mimarlık ,Heykelcilik ve Kabartma sanatı gelişmiştir.( Yazılı kaya ve İvriz kabartmaları örnektir)
• Hititlerde eli silah tutan her erkek asker sayılırdı. 

b- FRİGLER  ( MÖ.800 – MÖ. 676 )

• Hint – Avrupa asıllı kavimdirler. Kafileler halinde Trakya üzerinden Anadolu’ya gelmişlerdir.
• Sakarya Irmağı vadisine yerleştiler.Başkentleri “Gordion” dur.
• Tüm krallarına “Midas” denilir.
• Kral Midas zamanında Kafkaslardan gelen Kimmerler tarafından yıkıldılar.( Midas yenilgiyi hazmedememiş ve üzüntüsünden kendisini öldürmüştür.)

Kültür ve Medeniyetleri :

• Krallıkla yönetilmişlerdir.
• Çok tanrılı din inanışı vardır.En önemli tanrıları  bir tabiat tanrısı olan “ Kibele” idi.
• Ekonomilerinin temeli Tarım ‘ a  dayalıdır. Özellikle köylü ve çiftçi ülkesidir.Bu nedenle yasalarında tarımı koruyucu maddelere yer vermişlerdir.( Öküz öldüren ya da Saban kıranın cezası ölümdür)
•  Maden işçiliği, taş işçiliği, tahta işçiliği, halı ve kilim dokuma sanatında gelişmişlerdir. * Dünyaca ünlü halı ve kilim dokumalarına “Tapetes” denilir. 

LİDYALILAR   ( MÖ.687 – MÖ.546) :

• Hint-Avrupalı kavimdirler. Gediz ve Büyük Menderes nehirleri arasına yerleşmişlerdir.
•  Kral Giges (Gyges)  önderliğinde güçlü bir devlet haline geldiler.
• Başkentleri Salihli yakınlarındaki  “Sardes ( Sard)” dır.
• Lidyalılar’a Persler son vermiştir. 

Kültür ve Medeniyetleri :

• Krallıkla yönetilmişlerdir.
• Çok tanrılı din inanışına sahiptirler. Kral ve Asilleri yığma toprak tepeler ( Tümülüs)  altındaki odalara gömmüşlerdir.
• Ekonomilerinin temeli Ticarete dayalıydı. Mezopotamya’da Ninova’dan başlayıp, Sard üzerinden Efes’e kadar giden ticaret yolu olan Kral yolu’nu , kral Giges zamanında açmışlardır.
• Mezopotamyalılarla, Asurlularla, İyonlarla, Mısırlılar’la ticaret yapmışlardır.
• Kral Giges doğuda Asurlular, batıda İyonlarla iyi geçinmiş, iki ülke arasında Anadolu’nun transit olmasını sağlamıştır.
• Fenike alfabesinden esinlenerek oluşturdukları Alfabe yi kullanmışlardır.
• Uygarlığa en önemli katkıları Para’ yı bulup kullanmış olmalarıdır. Böylece değiş-tokuşa dayalı ticari ilişkiler, para ile daha çok gelişmiş ve hızlanmıştır.
•  Kral Krezüs ordu’ya fazla önem vermemiş,her şeyi para ile çözeceği düşüncesiyle milli bir ordu oluşturmamış,ücretli askerlerden oluşan bir ordu oluşturmuştur. Bu da yıkılış sebeplerinin en önemlisidir.
• Yunan uygarlığının etkisi altında kalmışlardır.
• Ticaret,dokumacılık,deri işleme,çömlek,maden işleme sanatlarında gelişmişlerdir. 

URARTULAR ( MÖ. 900 – MÖ. 600) :

• Van gölü ve çevresi merkez olarak geniş sınırlara  ulaşan bir devlet kurmuşlardır.
• Başkentleri Tuşpa ( Van ) dır.
• Medler ve İskitler  son vermiştir. 

Kültür ve Medeniyetleri :

• Krallıkla yönetilirdi.
• Ülke eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletlerin başında merkezden atanan ve “En-nam “denilen  valiler bulunurdu.
•  Çok tanrılı din inanışına sahiptiler.En önemli tanrıları savaş tanrısı olan “ Haldi” idi.
•  Ekonominin temeli hayvancılığa dayanıyordu.
•  Rahipler ,soylular ve askerler ayrıcalıklı sınıftır.
•  Dilleri eklemeli dil gurubundandır.
•  Çivi yazısı ve resim yazısı kullanmışlardır.
•  Mimarlıkta çok gelişmişlerdir.Van kalesi,Çuvaş tepe,Erzincan’da Altın tepe Urartulardan günümüze kalmış en önemli kalelerdir.
•  Su kanalları açmışlar, kaya mimarisinde , madencilik sanatında gelişmişlerdir. 

İYONLAR  ( MÖ.1050 – MÖ. 546)

•  Yunanistan’ın “Dor” lar tarafından işgali üzerine, batı Anadolu’ya göç eden Aka ‘lar tarafından kurulmuştur.
• Batı Anadolu’nun eski halklarından Karyalılarla karışıp,kaynaşmışlar Polis denilen şehir devletleri kurmuşlardır.Bunların en önemlileri Efes,Foça,İzmir ve Milet’tir.
•  Pers istilasıyla birlikte önemlerini kaybettiler. 

Kültür ve Medeniyetleri  :

• Şehir devletleri halinde siyasi yapı görülür.Şehirler önce krallar sonra asiller ve sonra da demokratik  şehir meclisleri tarafından yönetilmiştir.
• Çok tanrılı din inanışına sahiptirler.
• Güçlü askeri ve deniz filolarıyla Kuzey Ege, Marmara denizi çevresi,Karadeniz’de kendilerine bağlı pek çok ticari amaçlı koloniler kurmuşlardır.
•  Fenikelilerden aldıkları alfabeyi kullandılar.
• İyonlar Anadolu medeniyetlerinin en gelişmiş olanıdır.Bunun nedenleri ; Özgür düşünceye inanmaları,Anadolu kültüründen yararlanmaları  (Özellikle Hitit ), maddi durumlarının iyi olması , kuruldukları bölgenin ön-Asya ticaret yollarının bitiş noktasında olmasından dış dünyayı tanımalarıdır.
• İyon şehir devletlerinin dünya tarihindeki önemi , özgür düşünce ve bilimin ilk önce burada doğmuş olmasıdır.
•  Matematikte ;Tales ve Pisagor, Tıp ta ; Hipokrat, Felsefe’de ; Diyojen ,Anaksimenes ve Anaksimandros, Tarih te ; Herodot  önemli bilim adamlarıdır.
• Mimari, heykelcilik alanlarında çok gelişmişlerdir. En ünlü kalıntıları Efes Artemis Tapınağıdır.
• Ekonomilerinin temeli Ticaret’e dayanır.