Akdeniz Bölgesi ve Özellikleri Özet

• En güneyde yer alan bölgemizdir. Bu nedenle:
•  Yıl boyunca güneş ışınlarını en dik açıyla alan; gölge boyunun en kısa olduğu bölgedir.
•  Yıllık ortalama sıcaklığın en fazla olduğu bölgedir.
•  Çizgisel hızın en fazla, alacakaranlık sürelerinin en az olduğu bölgedir.
•  Sıcaklık ve buharlaşmanın fazla olması nedeniyle en tuzlu denizimiz Akdeniz’dir.
•  Kalıcı kar alt sınırı ile tarım, orman, doğal bitki örtüsü ve yerleşme üst sınırının en yüksek olduğu bölgedir.
•  Yüzölçümü bakımından 4. büyük bölgedir.
•  Antalya ve Adana bölümlerinden oluşur.

YER ŞEKİLLERİ

 

Akdeniz Bölgesi’nin yer şekillerinin temelini Alp orojenezi sırasında oluşmuş kıvrım dağları ve dağlar arasındaki oluklar
oluşturur.
Toroslar’ın Antalya Bölümü’nde (batı toroslar) Akdağlar, Beydağları, Sultan ve Dedegöl dağları bulunur.
Toroslar’ın Adana Bölümü’nde ise (orta toroslar) Geyik, Bolkar, Tahtalı, Aladağlar, Binboğa ve Nur(Amanos) dağları
bulunur. Nur Dağları kırık (horst), diğerleri kıvrım dağlarıdır.

•  Dağlar kıyıya paralel uzanır. Bu nedenle:

a) Deniz etkisi iç kesimlere sokulamaz. İç kısımlarda iklim karasallaşmıştır.
b) İç bölgelerle olan ulaşım geçitlerden sağlanır. Çubuk, Sertavul, Gülek ve Belen geçitleri önemli geçitleridir. Boyuna kıyı
tipi oluşmuştur. Ayrıca Finike-Kaş kıyılarında dalmaçya kıyı tipi de görülür.
c) Karadeniz’den sonra falezlerin en yaygın olduğu bölgedir.
d) Denize dönük yamaçlarda yamaç(orografik) yağışları görülür.

• Bölge, Türkiye’de karstik arazinin en geniş yer tuttuğu bölgedir.Buna bağlı olarak,lapya,dolin,uvala, polye, düden,obruk, mağara, sarkıt, dikit,sütun, traverten gibi karstik şekillerin en çok görüldüğü bölgedir.
• Antalya körfezinin batısında Teke, doğusunda ise Taşeli platosu bulunur. Her ikisi de karstik arazileridir.
• Engebeliliğin oldukça fazla olduğu bir bölgedir.

Ovaları:

• Silifke Ovası(Göksu) ve Çukurova (Seyhan-Ceyhan) delta ovalarıdır.
•  Nur dağlarının doğusunda yer alan graben (Hatay-Maraş grabeni) içinde ise tektonik oluşumlu Amik, Hassa ve Islahiye ovaları yer alır. Asi nehrinin taşıdığı alüvyonlarla doldurulmuş verimli ovalardır.
•  Antalya Bölümü’nün iç kesimlerinde karstik aşınım ve birikimler sonucu oluşmuş polye ovaları yer alır. Tefenni, Acıpayam, Korkuteli, Kestel ve Elmalı ovaları polye ovalarıdır. Antalya Ovası’da karstik bir başka ovadır.

Akarsular:

•  Yağışların yanında yeraltı su kaynaklarıyla beslenen bazı akarsuların (Manavgat gibi) rejimleri diğer akarsulara göre daha düzenlidir.
•  Akarsuların yatak eğimleri ve hidroelektrik potansiyelleri yüksektir.
•  Asi (kaynağını ülkemiz dışından alır),Seyhan,Ceyhan,Göksu,Manavgat,Köprü Çayı,Aksu,Eşen Çayı,Dalaman önemli akarsulardır.
•  Karstik kaynaklara(voklüz) en çok bu bölgede rastlanılır.
•  Karstik arazilerde akan akarsular Kanyon vadiler oluşturur. (Göksu kanyonu,Köprülü kanyon,Saklıkent kanyonu)

Gölleri:

• Göller Yöresi kapalı havzası Türkiye’nin üçüncü büyük kapalı havzasıdır.
• Göller Yöresi’ndeki göller tektonik hareketler ve karstik yapının karşılıklı etkileşimi ile oluşmuşlardır.
•  Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Acıgöl karstik-tektonik(karma oluşumlu) gölleridir. Beyşehir gölü Türkiye’nin en büyük tatlı su gölüdür.
•  Suğla, Salda, Kestel,Avlan, Yarışlı ve Kovada gölleri ise karstik göllerdir.
•  Kovada Gölü suyunun bir kısmını bir ayak(gideğen) aracılığıyla dışarıya gönderir. Gideğeni üzerinde kurulmuş olan bir hidroelektrik santrali ile elektrik üretiminde yararlanılır.
•  Köyceğiz Gölü ise Dalaman çayının taşıdığı alüvyonları bir körfezin önünde biriktirmesi ile oluşmuş bir alüvyon set gölüdür. Suları tatlıdır.
• Gölcük Gölü, Isparta’da bir krater gölüdür.
• Manavgat üzerinde Oymapınar, Seyhan üzerinde Seyhan, Ceyhan üzerinde Aslantaş, Berke ve Menzelet önemli
  barajlarıdır.

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

• Bölgenin kıyı kesiminde yazların sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı geçtiği Akdeniz iklim şartları etkilidir.
•  Dağların kıyıya paralel olması denizel iklimin iç kısımlara girmesini engellemiştir.
•  Bölge ilkbahardan itibaren alçalıcı hava hareketlerinin (yüksek basıncın) etkisine girdiği için ilkbahar ve yaz dönemi kurak geçer.
•  Kışların ılık geçmesi nemlilik, enlem etkisi ve Toroslar’ın kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerini engellemesine bağlıdır.
•  Kar yağışı ve don olayının en az görüldüğü bölgedir.
•  Yaz döneminin sıcak ve kurak geçmesi orman yangını riskini arttırır.
•  Güneşlenme süresinin uzun olması güneş enerjisi potansiyelini arttırır.
•  Tarım ve turizm sezonun en erken başlayıp en geç bittiği bölgedir.
•  Kışların ılık geçmesi seracılığa uygun ortam hazırlamıştır.
•  Yağışlar genelde cephesel kökenlidir. Ayrıca dağlar kıyıya paralel olduğu için yamaç yağışları da görülür.
•  Ortalama 700-800mm yağış alır.
•  Antalya Körfezi’nin doğusunda ve Nur Dağları’nda dağlar rüzgâr yönüne dik olduğu için yağış 1000mm yi geçer.
•  Adana çevresinde yükseltinin az ve dağların kıyıdan uzak olması nedeniyle; Göller yöresinde ise karasallık nedeniyle yağış azalmıştır.(400-500mm)
•  Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde doğal bitki örtüsünü makiler ve makilerin üzerinde ormanlar oluşturur. Makilerin tahrip edildiği yerlerde garig adı verilen çalılıklar görülür.
•  İç kısımlarda (Isparta ve Burdur) ise iklim karasallaşmış, kar yağışı ve don olayı olağanlaşmıştır.
•  Akdeniz iklimi 800m yüksekliğe kadar etkilidir. Bu nedenle makiler 800m ye kadar çıkabilmektedir. Yükseklere çıkıldıkça yağış arttığı için ormanlar görülür.
•  Göller Yöresi’nde ise karasal iklime uyum sağlamış bozkır bitki örtüsü görülür.

TARIM VE HAYVANCILIK

•  Aynı tarladan, yıl içinde birden fazla ürün almaya en uygun olan yerler Akdeniz’in kıyı ovalarıdır.Ürünlerin en erken
• olgunlaştığı bölgedir.
•  Modern (İntansif) tarım yöntemleri uygulanır.
•  Kışların ılık geçmesi seracılığı geliştirmiştir. Seracılığın en yaygın olduğu bölgedir.
•  Daha çok endüstriyel tarım ürünleri üretilir.

 

Turunçgiller: Kış ılıklığı isteyen bir üründür. Akdeniz bölgesindeki terra rosa toprakları ile iyi uyum sağlamıştır. %86’lık  üretimle Türkiye’de ilk sıradadır.
Muz: Tropikal iklim ürünüdür. Bu nedenle kışların daha ılık geçtiği Anamur-Alanya arasında yetiştirilir. Ülke üretiminin
tamamını bu bölgededir. Muz, en çok ithal(dışalım) ettiğimiz ürünlerden biridir.

Gül: Gül yağı üretiminde kullanılan gülün tamamını Akdeniz Bölgesi karşılar. Göller Yöresi’nde, Isparta çevresinde yoğun olarak yetiştirilir.
Soya Fasulyesi: Kış ılıklığı isteyen bir üründür. Özellikle Adana Bölümü’nde yetiştirilir. Yağ ve hayvan yemi üretiminde kullanılır. Türkiye üretiminin %90’ını karşılar.
Yer Fıstığı: Türkiye üretiminin %90’ını karşılar.
Mısır: Akdeniz Bölgesi’nde sulama yöntemi ile üretilir. Yağ ve hayvan yemi üretiminde kullanılır. Türkiye üretiminin
%45’ini karşılar ve ilk sıradadır.
Anason: İlaç ve içki sanayinde kullanılır. Türkiye üretiminin %70’ini karşılar.
Pamuk: Özellikle Çukurova çevresinde yetiştirilir. Türkiye üretiminin yaklaşık %20’sini karşılar ve GD Anadolu ve Ege
bölgelerinin ardından 3. sıradadır.
Tütün: Adana Bölümü’nde

•  Sebze üretiminin en fazla yapıldığı bölgedir.
•  Ayrıca iklimin karasallaştığı göller yöresinde,haşhaş,şekerpancarı,ve tahıllarda yetiştirilmektedir.
•  Zeytin üretiminin bu bölgede Akdeniz iklimine bağlı olarak yaygın olması beklenirken turunçgil üretiminin yaygın olarak yapılması zeytin üretimini sınırlandırmıştır.

Hayvancılık:

•  Kıl keçisinin Türkiye’de en fazla yetiştirildiği bölgedir.
•  Adana Bölümü’nde kümes ve ahır hayvancılığı yapılır
•  Toroslar’da arıcılık önemli bir ekonomik faaliyettir.
•  Akdeniz Türkiye’de balık üretiminin en az olduğu denizdir.
•  Beyşehir Gölü’nde avlanan kerevit önemli ihraç ürünüdür.

YERALTI KAYNAKLARI

Boksit: Alüminyumun hammaddesidir. Antalya-Akseki ve Konya-Seydişehir’de çıkarılmaktadır.
Krom: Muğla(Dalaman, Köyceğiz, Fethiye), Burdur(Tefenni, Yeşilova), Adana ve Kahramanmaraş çevresinde çıkarılır.
D.Anadolu Bölgesi’nden sonra en çok krom üreten ikinci bölgedir.
Kükürt: Isparta-Keçiborlu çevresinde çıkarılır. Üretimde ilk sıradadır. Seracılık, barut üretimi, kimya ve kozmetik sanayinde kullanılır.
Demir: Adana(Feke, Saimbeyli, Kozan), Mersin-Gülnar’da çıkarılır.
Linyit: Adana’da Kozan ve Karaisalı çevresinde çıkarılmaktadır.

SANAYİ VE TİCARET

Petrokimya: Mersin-Ataş rafinerisi bu alandaki en önemli kuruluşudur. Ayrıca Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı
Adana’nın Ceyhan ilçesine, Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattı ise Adana’nın Yumurtalık ilçesine ulaşmaktadır.
Kâğıt sanayi: ve Muğla-Dalaman Mersin-Taşucu gelişmiştir.
Suni gübre: Adana ve İskenderun
Cam sanayi: Adana ve İskenderun
Şeker fabrikası: Burdur,K.Maraş
İçki fabrikası: Adana
Dokuma-tekstil: Adana, Antalya ,Mersin
Halıcılık: Burdur Isparta
Cam fabrikası: Mersin
Yağ fabrikaları: Adana Hatay
Konserve: Antalya

Alüminyum fabrikası: Seydişehir
Ferro-krom fabrikası: Antalya
Demir-çelik fabrikası: İskenderun. İskenderun demir-çelik fabrikası hammaddeye ve enerji kaynağına yakın olan bir yerde kurulmamıştır. İskenderun’un liman avantajından dolayı buraya kurulmuştur. D.Anadolu’da üretilen demir cevheri ve ithal edilen kömürden yararlanılarak işlenmektedir.

• Mersin ve İskenderun Limanları bölgenin en önemli limanlarıdır. Mersin serbest ticaret bölgesi bölge ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca bölgedeki Cilvegözü,İslahiye,Yayladağ sınır kapılarının bölge ve ülke ekonomisine katkıları vardır. Antalya limanı ise demiryolu bağlantısı olmadığı için yeterince gelişmemiştir.

NÜFUS VE YERLEŞME

•  Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir.
•  Nüfusun %30’u Antalya, %70 Adana Bölümü’nde toplanmıştır. Adana Bölümü’nün zengin tarım alanlarına sahip olması ve ulaşım olanaklarının daha iyi olması bu durumu ortaya çıkarmıştır.
•  Teke ve Taşeli platosu bölgenin en seyrek nüfuslu yerleridir. Platoların karstik yapılı, yüksek ve engebeli yerler olması bu durumu ortaya çıkarmıştır.
•  En sık nüfuslu yerleri Antalya, Çukurova, Mersin ve Amik ovası çevresidir.
•  Antalya Bölümü’nde turizm, Adana Bölümü’nde ise mevsimlik tarım işçileri nedeniyle yazın nüfus artmaktadır.
•  Nüfusun yarıdan fazlası kentsel yerleşmelerde bulunmaktadır.
•  Taşın doğal yapı malzemesi olarak en çok kullanıldığı bölgedir.

Kentleşme oranı ülke ortalamasının altındadır.

TURİZM DEĞERLERİ

 

•  Deniz turizminin en erken başlayıp en geç bittiği bölgedir. Antalya,Alanya, Kaş, Finike, Lara, Fethiye deniz turizminin geliştiği yerlerdir.
•  Burdur-İnsuyu, Antalya-Karain, Alanya-Damlataş, Mersin-Yedi Uyuyanlar (Eshab-ı keyf) mağaraları ile Cennet-Cehennem Obrukları önemli karstik şekilleridir.
•  Olympos(Beydağları),Termesos(Güllük Dağı), Perge, Patara, Side-Aspendos(Antalya), Sagalassos ve Kız Kalesi(Mersin) bölgedeki önemli tarihi ören yerleridir.
•  Saklıkent kanyonu(Fethiye), Köprülü kanyon(Antalya), Düden, Manavgat, Kurşunlu şelaleleri(Antalya), Tarsus şelalesi(Mersin) önemli turizm değerleridir.
•  Hatay Saint Pierre Kilisesi Dünya’da kurulan ilk kilisedir ve Hıristiyanlığın önemli hac merkezlerinden biridir.
•  Saklıkent (Antalya),Davraz (Isparta) kayak merkezleri

ANTALYA BÖLÜMÜ

• Antalya, Burdur ve Isparta bölümün il merkezleridir.
• Nüfusun %30’u bölümde yaşamaktadır.
• Boksit, kükürt ve krom önemli yeraltı kaynaklarıdır.
• Seracılığın en yaygın olduğu bölümdür.
• Antalya’yı iç bölgelere Çubuk geçidi bağlar ve Antalya demiryolu bağlantısı olmayan tek il merkezidir.
• Teke Platosu en tenha nüfuslu yerleridir.
• Yazın nüfusu turizm nedeniyle artmaktadır.

ADANA BÖLÜMÜ

•  Adana, Mersin, Hatay, Osmaniye ve Kilis bölümün il merkezleridir.
•  Nüfusun %70’i bölümde yaşamaktadır.
•  Ekonomisi tarım ve sanayiye dayanmaktadır.
•  İskenderun demir çelik fabrikası ve Mersin Ataş petrol rafinerisi en önemli sanayi kuruluşlarıdır.
•  Sanayi kolları daha çok tarıma dayalı sanayi kollarıdır.
•  Antalya bölümüne göre yer şekilleri daha sadedir ve tarım alanları bakımından daha zengindir.
•  Sertavul, Belen ve Gülek geçitleri iç bölgelerle olan ulaşımı sağlar.
•  Yazın mevsimlik tarım işçileri nedeniyle nüfusu artmaktadır.
•  Taşeli Platosu en tenha nüfuslu yerleridir