SANAYİ

SANAYİNİN KURULUŞUNDA ETKİLİ FAKTÖRLER

1.    HAMMADDE

Tarım ürünleri, hayvansal ürünler ve madenler başlıca ham madde kaynaklarıdır. Tarım ürünlerini işleyen  fabrikalar genellikle bu ürünlerin üretim alanlarına yakın bölgelerde kurulmuştur .

UNLU GIDA SANAYİSİ

Gıda sanayi ürünleri içerisinde en büyük yeri un ve unlu mamuller almaktadır.

Bu ürünleri işleyen fabrikalarda daha çok buğday kullanılır.

Türkiye bisküvi ve makarna üretiminde  dünyanın önemli ülkeleri arasında yer almaktadır.

Eskişehir, Ankara, Konya,  Karaman ve Aksaray'da gelişmiştir.

ŞEKER SANAYİSİ

Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan ve gelişen bir sanayi koludur.

İç bölge illerinde şeker fabrikaları yaygındır.

NOT: Karadeniz-Ege ve Akdeniz kıyıları ile G.Doğu Anadolu illerinde şeker fabrikası yoktur.

YAĞ SANAYİSİ

Yağ sanayisi zeytin, ayçiçeği, soya, mısır, kanola, fındık ve pamuk tarımının yoğun olduğu yerlerde gelişmiştir.

En fazla sıvı yağ, ayçiçeğinden elde edilir. Ayçiçek yağı fabrikaları Marmara'da yoğundur.

ET VE SÜT ÜRÜNLERİ SANAYİSİ

Genelde büyükbaş hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde gelişmiştir.

Et ve süt üretiminde Kars, Ağrı, Van, Diyarbakır, Şanlıurfa,Kayseri, Trabzon, Bursa, Edirne, Bolu en önemli illerimizdir.

KONSERVE

Ülkemizde her mevsim taze sebze bulunması sebze konserveciliğini sınırlandırmıştır.

Bursa, Balıkesir, Çanakkale , İzmir ve Manisa gibi merkezlerde sebze ve meyve,

Balıkesir, Çanakkale ve Trabzon gibi merkezlerde ise balık konserveciliği gelişmiştir.

ÇAY SANAYİSİ

Çay sanayii çay tarımının yapıldığı yörelerde gelişmiştir. Bu ürünün elde edildiği fabrikaların çoğu Rize’dedir. Diğer fabrikalar Artvin, Trabzon ve Giresun illerinde bulunur.

TÜTÜN SANAYİSİ

Tütün üretimine bağlı olarak; İzmir, Manisa ve Samsun’da sigara fabrikaları kurulmuştur.

PAMUKLU DOKUMA

Pamuklu dokuma sanayiine bağlı fabrikalar daha çok pamuğun yetiştirildiği İzmir ,Denizli, Adana, Antalya gibi illerde gelişmiştir.

YÜNLÜ DOKUMA (HALI-KİLİM)

Yünlü dokuma sanayisi küçükbaş hayvancılığa bağlı olarak; Isparta, Demirci (Manisa),  Eşme (Uşak), Bünyan (Kayseri), Nevşehir, (Gürün) Sivas, Tokat, Erzurum ve Ağrı’da gelişmiştir.

DERİ GİYİM

Deri giyim sanayisi büyükbaş hayvancılığa bağlı olarak İzmir, Manisa, Kayseri ve Bolu illerinde yoğunlaşmıştır.

2.SERMAYE

Sanayi tesisleri büyük sermayelerle kurulmaktadır.

Sermaye birikimi fazla olduğundan Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde sanayi yatırımları daha fazladır.

Türkiye’de sanayinin gelişmesinde sermaye yeterli olmadığından, yabancı sermayenin girmesi için kolaylıklar sağlanmaktadır.

3.ENERJİ KAYNAĞI

Fabrikaların çalışması için enerji gerekmektedir. Bu ihtiyaç büyük ölçüde elektrik enerjisidir.

Enerji kaynaklarından kömürün uzak yerlere taşınması maliyeti artırdığından sanayi işletmeleri enerji kaynağına yakın kurulmaktadır.

Karabük ve Ereğli'de demir-çelik tesislerinin kurulması,

Soma (Manisa), Yatağan (Muğla), Tunçbilek-Seyit Ömer (Kütahya), Afşin-Elbistan(K.Maraş) gibi yerlerde termik santrallerin kurulması,

Rüzgârdan elektrik elde etmek için türbinlerin ülkemizin batısına kurulması,

4. İŞ GÜCÜ

Sanayi tesislerinin çalışması ve üretimin artması yönünden iş gücüne ihtiyaç vardır.

Ülkemizde iş gücü ihtiyacı rahatlıkla karşılanabilmekte, hatta dış ülkelere bile gönderilmektedir. Fakat, ülkemizde bazı sanayi kollarında teknik eleman (kalifiye eleman) henüz tam olarak yeterli değildir.

5.ULAŞIM

Hammaddenin fabrikalara taşınması ve üretildikten sonra pazarlara taşınması yaygın ulaşım ağıyla mümkündür.

Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanan sıradağlar ile ülkemizin doğusunda yükselti ve engebenin fazla olması ulaşımı olumsuz etkilemiştir.

Ülkemizin iç kesimleri ile batısında yer şekillerinin uygunluğu, üç tarafının denizlerle çevrili olması ulaşım için avantajlar sunmaktadır.

İstanbul, İzmir, Mersin ve Adana'da sanayinin yoğunlaşmasında önemli limanların varlığı etkili olmuştur.

İskenderun'da  demir-çelik fabrikasının,

Samsun'da bakır işleme tesislerinin,

İzmit, İzmir ve Mersin’de petrol rafinerilerinin varlığı ulaşımla yakından alakalıdır.

6.PAZAR

Bir sanayi kuruluşunun varlığını devam ettirebilmesi için ürettiği ürünleri pazarlayabileceği sürekli bir pazarının olması gerekir.

Bursa, İstanbul, İzmir, İzmit, Adana, Ankara pazar koşullarının geliştiği yerlerdir.

7.İKLİM

Tarım ve hayvancılığa dayalı sanayi kollarının dağılışında ve yıllık üretim miktarında iklim etkilidir. Ayrıca hidroelektrik, rüzgar ve güneş enerjisi üretiminde de iklim etkilidir.

SANAYİLEŞME İLE ORTAYA ÇIKAN DURUMLAR

Ø  Şehirleşme ve çevre kirliliği artar.

Ø  Enerji tüketimi artar.

Ø  Tarımda çalışan nüfus oranı azalır.

Ø  İşsizlik azalır, nitelikli işgücü (Kalifiye eleman) önem kazanır.

Ø  Dış ticaret hacmi büyür,

Ø  Ham madde ithalatı artar.

Ø  Kişi başına düşen milli gelir artar, refah seviyesi yükselir.

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ

Ø  Sanayinin uygun görülen alanlarda yapılandırılması,

Ø  Çevre sorunlarının önlenmesi,

Ø  Düzenli kentleşmenin sağlanması,

Ø  İmalat sanayisi türlerinin belirli bir plan dahilinde yerleştirilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur.