Hukuk nedir ve neden ileri gelmektedir ?

Hukuk , sosyal hayatı düzenleyen kamu kudreti ile desteklenmiş yani maddi yaptırımlı kurallar bütünüdür .

Hukuk ile sosyal hayat arasında çok sıkı bir bağ vardır . Sosyal hayatın düzenlenmesi toplum hayatının bir düzen ve güven havası içinde gidebilmesi için gereklidir .

İnsanlar toplu halde yaşarlar . Bu , içinde yaşadığımız modern çağın getirdiği bir zorunluluğun sonucu değildir , her şeyden önce insanın tabiatından ileri gelmektedir .

İnsanlar öncelikle , yaradılışları gereği  toplu halde bir arada yaşamaktadırlar .

Sosyal hayatın bir düzen içinde akıp gitmesi kişilerin gerek birbirleriyle gerek toplumla olan ilişkilerinde birtakım kuralların mevcudiyetini gerektirir .

Sosyal hayatı düzenleyen kurallara uygun davranmadığımız , onların yap dediğini yapmadığımız veya yapma dediğini yaptığımız zaman karşılaştığımız tepkiye “ yaptırım “ ( müeyyide ) denilir .

Read More

Ekstravagan ' lar ne demektir ?

Ekstravagan ‘ lar : ( Kilise hukuku ) Clementine ‘ lerden sonra bir araya getirilen ve bu derlemenin dışında kalan hukuk kurallarıdır .

Read More

Hukukun diğer sosyal kurallarla ilintisi

Hukukun diğer sosyal kurallarla ilintisi

HUKUK HUKUK DEME !!!

Bir varmış bir yokmuş ! … Evvel zaman içinde kalbur saman içinde hukuk adlı bir prens yaşarmış .

Şakanın dozunu da iyice azıttın sen artık !!! Ne demek hukuk adlı bir prens ? !

Efendim hukuku anlamak adına bir harekettir bu . Bunu anlayamıyorsanız ben n’apiym ?

“ Yani şimdi işimiz gücümüz bitti bir de hukukla mı uğraşacağız ? “ demeyin lütfen .

Benim işim bu . Gıcık oluyorsanız yazının devamını okumayın efendim … Di ‘ mi ?

Şimdi din kuralları var . Görgü kuralları da var . Ahlak kuralları da var . Eeee ! …

Eesi şu : Bu kurallar yetmiyor efendim . İçine biraz karabiber serpelim dedim .

Karabiber de ne karabibermiş be !! İyi hapşırtanından olsun .

Sosyal kural ne demek ?

Ben sosyal kuraldan ne anladığımı bi gösterirsem şimdi !

Okumayın efendim okumayın . Bana ne ! Bu , benim yazım . İster hapşırtırım ister kaşındırırım .

Ne demek ya bu ? Dalga mı geçiyorsun sen bizimle ? !

Hayır . Sadece bir iki kelam edeyim dedim , o kadar …

Sosyal hayatı düzenleyen kurallara sosyal kural denir .

Eeee ?...

Bu yazımı yalnızca sosyologlar okuyorsa bu yazıyı boşuna yazmışım demektir .

Aristo diye bir filozof varmış .

Demiş ki : “ Çayeli ‘ nden öteye giderum yali yali …”

Yalan ! Demiş ki : “ İnsan , sosyal bir hayvandır . “ İnsanları hayvan yaptılar ya , bravo !!! Şu evrim varsayımı amma da etkiliymiş be . Aristo ‘ yu bile etkilemiş hani . Gerçi Darwin , Aristo ‘ dan sonra yaşadı ya , neyse !

Sadede gel sadede !

İnsan sosyal bir hayvan olduğu için sosyal hayat var .

Eeee ? …

Yani ; sosyal yaşamın olması sonucunda birtakım kurallar tesirini gösteriyor .

İşte saydığım din , görgü ve ahlak kuralları da bu kurallar cinsinden .

Bir de hukuk kuralları var .

Hukuk kuralının yaptırımı manevi değil maddi …

Devleti arkasına alıyor . Ve diğerlerininki de manevi …

Bunun için mi bu kadar lafazanlık yaptın sen ! ?

Hukuk , diğer kurallarla iç içedir …

Sıkılan çay molası verebilir .

Diyelim ki görgü kuralı gereği selamlaşmış olalım .

Asker ya da emniyet mensubuysanız üstünüze mecburen selam vereceksiniz demektir .

Borçlar kanununun 19. maddesi ahlaka aykırı eylemleri hukuka aykırı sayar .

20. maddesi de bu tür işlemlerin butlan ya da kendiliğinden geçersiz olduğunu söyler .

Medeni kanunun 2. maddesi bir hakkın kullanılmasında ya da bir borç meselesinde doğruluk ve dürüstlüğü vurgular .

Medeni kanunun 185. maddesi de karı koca arasında sadakat ve bağlılığı öngörür .

Medeni kanunun 364. maddesinde de nafaka yükümlülüğü dile getirilir .

Bunlar hukukun ahlakla yakından ilgili olduğunu gösterir .

Ya da ev sahibi , kiracısını canı istediği gibi çıkaramaz . Çıkarırsa güven duymanın zararını ev sahibi ödemek durumundadır .

Adam öldürme , yaralama , hırsızlık , fuhuş , yalan tanıklık , ..vs. eylemler ahlaken doğru değildir . Ceza kanunu açısından suç teşkil ederler . Borçlar kanunu açısından da birer haksız eylem özelliği taşırlar .

Peki bunlar neyi ifade eder ?

Hukuk kuralları işte bu saydığım sosyal kurallarla iç içedir . Bu saydığım eylemler hukukta da ahlakta de dinde de doğru değildir . Yani bu kurallar birbirini tamamlarlar .

Hukuk kurallarının tek farkı maddi yaptırımlı olmasıdır .

Din , insanın vicdani yönünü vurgular .

Ahlak , toplumun değer yargılarıyla oluşur .

Görgü ya da muaşeret de alışkanlıklardan ötürü toplumda yapılan ve nerede nasıl davranacağımızı belirleyen hareketlerden oluşur .

Görgü kurallarına örnek : Bir toplulukta ulu orta konuşmamak .

Ya da hastayı ziyaret etmek , komşulara ya da misafirlere bir şeyler ikram etmek …

Bunlar gelenekselleşmiştir . Dolayısıyla bu kurallara uymak istemeyen kişinin zorla ya da devlet gücüyle bu kurallara uydurulması söz konusu değildir . Aynı şey diğer kurallar için de geçerlidir . Yalnız bir parantez açayım ; din ya da mezhep kurallarıyla idare edilen sistemlerin hukuk sistemleri bu kurallara uygun olmayan bir yapı gösterir . Örnek : İran .

Ahlak kurallarına örnek : Adam öldürmemek , hırsızlık yapmamak .

Bunlar dinen de yanlıştır .

Dolayısıyla hukuk bütün bu kuralları kucaklamakta ve desteklemektedir .

Bir toplumda bu kuralları , eğer laik bir devlette yaşanıyorsa , uygulamak için mahkemeler vardır .

Bir baba , nafaka yükümlüsü olan çocuğundan nafakasını alamazsa mahkemeye başvurur ve cebri icra ile yani zorla nafakasını çocuğundan ister ve sonunda da alır . Çünkü hukukun yaptırımı yani müeyyidesi ( sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılan tepki ) maddidir . Hukuku anlamak için hukukun abisi olmak gerekmez . Birazcık sabır ve gayret lazımdır bu iş için …

10.01.2008 01:45

E –postam  : dussunce@yahoo.com

Yazan : Tarık Tümlü diye bir lafazan …

Read More

Hukuka giriş – hukukun dalları konulu – 3. videosunun açılımı

HUKUKLA HAŞIR NEŞİR OLACAĞIM !!!

Hukuka girişin 3. açıköğretim videosunu seyretmiş bulunuyorum .

Sunucumuz kim ? Prof . Dr . Turgut Akıntürk elbette …

Yine mavi bir dekor , ak saçlı ve gözlüklü hocamız elinde bir çubukla konu anlatıyor …

Konumuz hukukun dalları …

Hukuk , iki ana kola ayrılıyor :

·        Kamu hukuku

·        Özel hukuk

Kamu hukukunun dallarını şöyle göstereyim :

1 . Anayasa hukuku

2 . İdare hukuku

3 . Ceza hukuku

4 . Yargılama hukuku

a . Medeni yargılama hukuku

aa . İcra iflas hukuku

b . Ceza yargılama hukuku

5 . Devletler genel ( umumi ) hukuku

6 . Vergi hukuku

7 . İş hukuku ( Buradaki hukuk dalı özel hukukla kesişiyor . )

Özel hukukun dallarını şöyle göstereyim :

1 . Medeni hukuk

2 . Ticaret hukuku

3 . Devletler özel hukuku

Şimdi tek tek açıklayayım .

Kamu hukuku : Kişilerle devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır . Yani eşit olmayan kişilere hitap eder .

Özel hukuk : Eşitler arası ilişkileri düzenleyen kurallardır .

Anayasa hukuku : Anayasada yer alan ; temel hak ve özgürlükler , devletin rejimi , yasama , yürütme ve yargı organının çalışma prensiplerini açıklayan kurallardır .

·        Bu gün kullandığımız anayasa 12 Eylül harekatından sonra 1982 ‘ de halk oylamasıyla kabul edilen T.C. anayasasıdır .

·        Daha önceden 1924 anayasası - Teşkilat – i Esasiye Kanunu adıyla -  ve 27 Mayıs harekatından sonra halk oylamasıyla kabul edilen 1961 anayasamız vardı .

·        Anayasamızda devletimizin nitelikleri sayılır . Demokratik devlet ilkesi , gizli oy ve açık sayım esasına ve parlamentolu bir anlayışa bağlı devlet demektir . Laik devlet , din ve devlet işlerinin ayrılması , devletin ibadet özgürlüğünü sağlaması ve inanç zorlaması yapılmaması anlamına gelir . Hukuk devleti , hukukun üstünlüğünü tanıyan , vatandaşın kendi hakkını bu ilkeye dayanarak devletin kendisine karşı mahkemeler yoluyla arayabildiği devlet demektir . Atatürk milliyetçiliğine bağlı , insan haklarına saygılı , sosyal devlet ilkeleri de anayasamızda yer alıyor diyebilirim . Üç tane devlet erki vardır : yasama , yürütme ve yargı . Yasama , TBMM ‘ nindir . Yürütme , Bakanlar Kurulu ‘ na aittir . Yargı ise bağımsız mahkemelerdir .

İdare hukuku : Vatandaş ile devlet idareleri arasındaki uyuşmazlıkları konu alır . İl özel idare kanunu gibi belediyeler , muhtarlıklar ,..vb. idareleri konu alan kanunlar bu hukukta yer alır .

Ceza hukuku : Hangi davranışlar suçtur ve bunların cezaları nedir sorularını cevaplayan kurallardır . Türk Ceza Kanunu bu hukukla ilgilidir .

Yargılama hukuku : Yargılama usullerini içerir . Yani kişiler nasıl yargılanır , nasıl takibat yapılır , nasıl soruşturma açılır gibi soruları cevaplar .

Medeni yargılama hukuku : Medeni hukukla ilgili yargılama usullerini açıklar .

İcra iflas hukuku : İcra ve iflas talepleriyle ilgili işlemleri içerir . Bir tacir , iflas istediğinde ticaret mahkemesi iflas kararı verir ve o kişi  “ müflis “ adını alır . İşte bu konularla ilgili bir daldır bu dal .

Ceza yargılama hukuku : Ceza kanunlarıyla ilgili yargılama esaslarını içerir . Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu bu dalla ilgilidir .

Devletler genel hukuku : Devletler arası ilişkileri düzenler . Örneğin Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki veya ABD ile Almanya arasındaki ilişkiler …

Vergi hukuku : Devletle vergi yükümlüsü arasındaki ilişkileri içerir . Burada şunu söyleyeyim ; vergi , pazarlık konusu yapılacak bir şey değildir . KDV , ÖTV , ..vb. birçok vergi vardır .

·        Vergide genellik : Herkesin vergiye tabi olmasıdır .

·        Vergide adalet : Herkesin gelirine göre vergi vermesidir .

İş hukuku : İşveren ve işçi arasındaki ilişkileri içerir . Kamu hukuku ile de özel hukuk ile de kesişir . 1961 anayasamızdan itibaren sendika kurma hakkı , grev , lokavt kanunları geçerli oldu . Bu gün bu yönüyle iş hukuku kamu hukukuna girer . Çünkü işveren sendikaları , işçi sendikaları - kamu ve özel işveren sendikaları da vardır  - bu eğilimi doğrular . Grevi işçiler sendika kararıyla yapmaktadırlar . Greve Bakanlar Kurulu erteleme kararı uygulayabilmektedir . Ama işçi ve işveren karşılıklı pazarlık ederse o zaman iş hukuku özel hukuk kurallarına tabiidir .

Ceza hukuku ile ilgili olarak :

·        11 yaşına kadar kişiler ceza ehliyeti taşımazlar . 11 yaşından sonra kademeli olarak ceza ehliyeti başlar .

Medeni hukuk : Kişinin doğumu , yaşamı ve ölümünden bir süre sonraya kadar kişiyi kuşatmış kurallardır . Bir kişi öldüğünde miras işin içine girer . Medeni Kanunun 28. maddesine göre kişi ana rahmine düştüğünden itibaren sağ doğmak şartıyla kişilik haklarına sahiptir . Miras ile ilgili “ miras hukuku “ medeni hukuktadır . Medeni hukuk , Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu adlı iki kanunla düzenlenir . Eklemek isterim ; 1927 ‘ den beri yürürlükteki Medeni Kanun , 1 Ocak 2002 ‘ den itibaren yenilenerek yürürlüğe konulmuştur .

Ticaret hukuku : Ticari işletme sahibi olan fabrikatör , otelci , restoran sahibi gibi kişilerin işlerini düzenleyen kurallardır . Bu kişilere “ tacir “ denir . Poliçe , sigorta , denizcilikle ilgili kurallar hep bu hukuk içindedir ve Türk Ticaret Kanunu ile düzenlenir .

Devletler özel hukuku : Eşitler arası ilişkilere yabancı bir devlet veya yer girerse bu alandaki kurallara bu ad verilir . Örneğin Fransa ‘ da evlenen bir Türkün boşanmak istemesi , bir Romen kamyonunun Türkiye ‘ de bir arabaya çarpması , ..vb. ilişkiler bu hukuktadır . Ve bu konuda hangi kanunlar uygulanacak sorusuna cevap da bu hukuk dalındadır .

Bu hukuk dalları hukuk fakültelerinde bağımsız dersler olarak okutulmaktadır .

24 Kas. 08

E – postam : dussunce@yahoo.com  

Read More

HUKUKUN ANLAMIYLA İLGİLİ ÖĞELER

HUKUKUN ANLAMIYLA İLGİLİ ÖĞELER

Hukuku sevmek lazımdır bana göre ...

Gerçekten de hukuk sevilmelidir .

Çünkü hukuk , insancıldır .

Hukuk , şirindir .

Sevmiyorsanız bu , hukukun kabahati değildir .

Evet , hukuk sevilmelidir .

Hukuku sevmeyenlerin durumu hukuku ilgilendirmez . Bu , yalnızca o kişileri bağlar .

Hukukun anlamı nedir acaba ?

Doğru , maddi yaptırımlı kuralların bütünüdür hukuk .

Peki , din kuralları , görgü kuralları , ahlak kuralları ne işe yarar ?

Onlar da sosyal hayatın düzenini sağlamada yardımcıdırlar .

Din kuralları , tanrı ve peygamberler ile ulaşmış bulunan kurallardır .

Ahlak kuralları toplumun prensipleriyle ilgilidir .

Görgü kuralları nerede nasıl davranılacağını düzenlerler .

Üçünün de yaptırımı manevidir .

Din kuralları , tanrının vereceği ödül ve cezalarla müeyyidesini ortaya koyar .

Ahlak kuralları , toplumun “ ahlaksız , cani “ gibi tepkileriyle müeyyidesini açıklar .

Görgü kuralları , yine toplumun “ iyi gün dostu , seviyesiz , cahil “ gibi tepkileriyle müeyyidesini belirtir .

Müeyyide veya yaptırım , sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılan tepkidir .

Bu tepkiler manevidir .

Hukuk kuralları ise devleti arkasına alır yaptırımda .

Nafakasını ödemeyen bir çocuğa karşı bir baba dava açarak icra ile nafakasını ondan temin edebilmektedir .

Ya da haksız yere işinden atılan biri işine dönebilmektedir .

İşte bu , hukukun üstünlüğüdür .

Yalnız şunu söyleyeyim ki laik bir devlette din ve devlet ayrıdır . Dolayısıyla bu yaptırım ayrılığı laik bir devlette geçerli olabilir . Ama İran gibi teokratik bir devlette bu ayrımı görmek pek de mümkün değildir .

Hukuk , maddi yaptırımıyla diğer üç kuralı destekler .

Hukuk , her devlette vardır .

Dolayısıyla rasgeleliğin olduğu bir hayatta düzen ve rahat olamaz .

İşte burada hukuk imdada yetişir .

Hukuk olmayınca insaniyet kaybolur .

Borçlar kanununun 19. , 20. maddelerinde “ Ahlaka aykırı işlemler hukukta da muteber değildir . “ denir .

Yani hukuk , ahlaka aykırı değildir .

Bu arada ahlak kurallarını da belirteyim ; sübjektif ve objektif ahlak kuralları vardır .

Sübjektif kendimizle ilgilidir , objektif ise başkalarına karşı yapılması gereken hareketlerdir .

Din , uhrevi ve dünyevi tepkilerini de ortaya koyar . Dünyevi dediğim şey şudur ; insanların vicdani rahatlıklarıdır .

Görgü kuralına örnek ; bir toplantıda ulu orta konuşmamak , hasta arkadaşımıza ziyarete gitmek gibi örnekler  verilebilir . Ahlak kurallarına örnek ; adam öldürmemek , hırsızlık yapmamak , başkalarının dedikodusunu yapmamak gibi örnekler verilebilir . Din de adam öldürmeyin , hırsızlık yapmayın gibi emirler verir .

Ahlaka aykırı işlemlerin hukukta da geçerli olmadığına örnek ; para ile adam öldürtmek , esrar kaçakçılığı yaptırtmak ...

Hukuk , sağlığa benzer . Doğrudur . İnsan işinden atılınca hukuku anmayı fark eder . Ya da malı çalınan birinin durumunda olduğu gibi ...

Bu konuyla ilgili olarak bir açıköğretim videosu seyretmiştim . Prof . Dr . Turgut Akıntürk anlatıyordu . Kendisi 40 seneyi aşkın bir süre öğretim üyeliği yapmış . Ve nice talebeler yetiştirmiş . Bravo ...

Hukuk ile ilgili söyleyebileceğim şeyler şimdilik bu kadar !!!

22.12.2007 21:24:39

E - postam : dussunce@yahoo.com

Yazan : Tarık adlı Tümlü soyadlı bir zatı muhterem .

Read More

Hak ehliyetinin şartlarıyla ilgili bilinmesi gerekenler

Hak ehliyetinin şartlarıyla ilgili bilinmesi gerekenler

HAKKIM VARDI !!!

Hak ehliyeti ne demektir ? Bunu hiç düşündünüz mü ?

Hak ehliyeti , hukuken kişilerin hak ve borçlara sahip olması kudreti demektir . Bu kudret insan olan herkese tanınmıştır . Hukukun süjesi kişilerdir . Kişiler , gerçek kişi ve tüzel kişi olarak ikiye ayrılır . Hukukta gerçek kişi insandır .  Medeni Kanunun 8. maddesine göre “ Her insan hak ehliyetine sahip olabilir . “ Aynı maddede geçen diğer cümleye göre ise “ Bütün insanlar hak ehliyetine sahip olma bakımından eşittirler . “

Gerçek kişilerin insan olduklarını söylemek mümkün . Ancak tüzel kişiler de var . Peki onlar nasıl hak ehliyetine sahip olabiliyorlar ki ? Değil mi ?

Tüzel kişiler kuruldukları andan yani kişilik kazanmalarından itibaren hak ehliyetine sahip olabiliyorlar .

Gerçek kişiler ise sağ ve tam doğumla kişilik kazanmış oluyorlar . Peki sağ doğum ne demek ? Çocuğun anne rahminden çıkarak 20 saniye bile olsa yaşamış olması demek . Tam doğum ne demek ? Çocuğun anne rahminden ayrılmış olması demek .

Medeni Kanunun 8. maddesine göre hak ehliyetinde eşitlik ve genellik ilkeleri vardır . Yani : “ Eşitlik , hak ehliyetine sahip olma bakımından ayrıma tabi tutulmamaktır . Genellik ise insan olmanın , bu ehliyete sahip olmak için yeter şart olmasıdır . “ Eskiden İbranilerde , Hintlilerde , Roma hukukunda insanlar köle ve hür diye ayrılıyor , köleler gerçek kişi olarak sayılmıyorlardı . Ancak hür olanlar bu hakka sahip olabilirdi . Köleler , eşya olarak görülüyor ve alınıp satılıyorlardı . Modern hukuk sistemlerinde gerçek kişi az önce de söylediğim gibi insandır .

Hukukta anne karnında olan ve doğumu beklenen yavruya “ cenin “ denilir . Cenin de sağ doğmak şartıyla hak ehliyetine sahip olabilmektedir . Yalnız benim itiraz ettiğim nokta şudur  : Cenin sağ doğmazsa  o zaman hak ehliyetine sahip olması özelliği Medeni Kanunun ilgili hükmüne göre sağ ve tam doğmak koşuluna aykırı düşmüş olmaz mı ? Bu noktayı tam ayırt edemiyorum .

Hak ehliyetinin süjesi yani sahibi kişilerdir dedim . Bu konuyla ilgili hükümler Medeni Kanun ‘ da açıklanmıştır . Oradan ayrıntılı bilgiyi edinebilirsiniz .

Gerçek kişinin yaşama yeteneğine sahip olmaması hak ehliyetini değiştirmez . Örneğin biri kör ya da sakatsa yine de hak ehliyetine sahiptir demek mümkündür . Hak ehliyetine sahip olmak irade ile ilgili değildir .

Hak ehliyeti hak ve borçlara sahip olma kudretidir dedim . Bunun anlamı şudur ; Medeni Kanundan doğan haklar bakımından bu geçerlidir . Yani kamu hakları ya da siyasi haklar ile hak ehliyeti aynı şey değildir . Örneğin memur olma hakkı , seçme ve seçilme hakkı … Seçme hakkı için öncelikle Türk vatandaşı olmak ve de 18 yaşını doldurmuş olmak lazımdır .  Milletvekili seçilme hakkı için ise en az , kanun değişmiş olabilir , 30 yaşını doldurmuş olmak gereklidir .

Sağ ve tam doğum gerçek kişiliğin başlangıcıdır . Demin söylediğim örnekte çocuk 20 saniye yaşadı da o sırada annesi veya babası öldü ise , çocuğun anne babasını söylüyorum , onların malları , hakları ve borçları da çocuğa geçer . Yani işin içerisinde miras hukuku vardır .

Tüzel kişiler ; belli bir amaç için bir araya gelen insanların oluşturduğu insan toplulukları ya da belli bir iş için malların tahsis edilmesi sonucu oluşan mal topluluklarıdır . Bunların da hak ehliyeti vardır .  Kuruldukları andan itibaren onların da hakları ve borçları olabilmektedir .

Şunu biliyor muydunuz ? :

2. Dünya Savaşı 1936 – 1945 yılları arasında gerçekleşmiştir .

05.05.2008 23:22

Read More

Hukuka giriş açık öğretim 6. videosundan edindiğim izlenimler

Hukuka giriş açık öğretim 6. videosundan edindiğim izlenimler

GERÇEKTEN KİŞİ MİYİZ ?

Eveeeeet ! Karşınızda Ali Tınay …

Ya bu Cem Yılmaz ‘ ın bir tiplemesi değil miydi ?

Neyse … Girelim konumuza artık . Bekletmeyelim sevenlerimizi , değil mi ? …

Mavi bir dekor , siyah bir ceket , bir çubuk ve karşınızda Prof. Dr. Turgut Akıntürk … Şak , şak , şak ….

Hukuka giriş videosunun ilginç bir müziği var . Konumuz gerçek kişilik .

Bu videonun girişinde fırıncıların , çalışan kesimin görüntüleri de yer alıyor .

Konumuzu şöyle anlatalım ; biraz ciddileşelim , değil mi ?

Hukuk dilinde kişi kime denir ? Hak ve borçlara sahip olabilen herkes kanun önünde bir kişidir . Kişiler gerçek ve tüzel kişi olarak ikiye ayrılır . Gerçek kişiler modern devletlerde sadece insanlardır . Tüzel kişiler , belli bir amaç için oluşturulmuş ve gerçek kişilerin ya da malların bir araya getirildiği kişilerdir . Sendikalar , siyasi partiler , dernekler , vakıflar , …vb. örnekler verilebilir . Kişilerin bir araya geldiği tüzel kişilere örnek : Sendikalar , dernekler ,..vb. Malların bir araya getirildiği tüzel kişilere ise vakıflar örnek verilebilir . Tüzel kişiler , haklara ve borçlara organları aracılığıyla sahip olur . Vakıflar bazen öğrencilerin okumalarına yardım ederler . Osmanlı ‘ dan beri yüzlerce vakıf kurulmuştur .

Gerçek kişi olmanın şartı sağ ve tam doğumdur . Bir çocuk , doğduğundan 15 dakika sonra 3000 TL borç altına girebilir . Babası o sırada öldüyse babasının malları ve borçları miras ile çocuğuna ve çocuğun annesine geçer . Kişilik konusuna gelelim . Kişilik üç durumu içerir :

-          Kişilik hakları

-          Kişisel durumlar

-          Hak ve fiil ehliyeti

Açıklayayım .

-          Kişilik hakları : Kişinin maddi , manevi ve ekonomik bütünlüğü üzerindeki haklarıdır . Örneğin sırları , onuru , ekonomik kredisi , vücudu , sağlığı ,…vb. durumlar söylenebilir .

-          Kişisel durumlar : Kişinin , ergin ya da çocuk olması , erkek ya da kadın olması , kısıtlı olması ,..vb. durumlardır . Kişi erginse ya da sağsa hukuki sonuçlar doğuran durumlar oluşacaktır . Bu bakımlardan bu durumlar önemlidir . Örneğin kişi sağsa miras işin içindedir .

-          Hak ve fiil ehliyeti : Bunu birazdan açıklayacağım .

Kişiliğin doğmasını söyledim . Kişiliğin bitmesi de şöyle olur : Kişinin ölümüyle kişilik biter . Bazen kişilerin ölümüyle ilgili farklı durumlar da bulunur :

-          Ölüm karinesi

-          Birlikte ölüm karinesi

-          Gaiplik

Açıklayayım .

-          Ölüm karinesi : Bir kişinin ölüm tehlikesi içinde olduğu bir olayda ölüp ölmediği anlaşılamıyorsa örneğin bir tren kazasında ölenlerin cesetleri bulunamadıysa bu durum o kişinin ölü olduğunu gösterir . Bu duruma  “ Ölüm karinesi “ denir .

-          Birlikte ölüm karinesi : Bir kazada kimin kimden önce öldüğü anlaşılamıyorsa o zaman o kişiler aynı anda ölmüş kabul edilir . Örneğin bir otobüs kazasında baba ve oğul aynı anda öldülerse bu karine geçerli olur . Çünkü miras işin içindedir .

-          Gaiplik : Bir kişi balık avına gitmiş olsun . Yani ölüm tehlikesi içinde olsun . Bu kişiden 1 sene içinde haber alınamazsa bu kişinin yakınları asliye mahkemesine başvururlar . Ya da bir kişi çalışmak için İzmir ‘ e gitsin . Mektup göndermiş olsun . 5 sene içinde bu kişiden haber alınamazsa yine bu kişinin yakınları asliye mahkemesine başvururlar . Hakim 2 kez ilan eder . Eğer yine ses çıkmazsa bu kişiler hükmen ölü sayılırlar . Ölüm tehlikesi içinde olan kişi için yola çıktığı gün , diğer örnek içinse son haber alındığı günden itibaren bu kişiler ölü kabul edilirler .

Hak ehliyeti : Kişilerin medeni kanundan ( özel hukuktan ) doğan haklara ve borçlara sahip olabilme durumudur . Bu , kişi olmayla aynıdır . Bununla ilgili iki durum vardır :

-          Genellik ilkesi

-          Eşitlik ilkesi

Açıklayayım .

-          Genellik ilkesi : Hak ehliyetine ayrım yapılmaksızın herkesin sahip olabilmesidir .

-          Eşitlik ilkesi : Hak ehliyetine herkesin eşit şekilde sahip olabilmesidir .

Fiil ehliyeti : Bir kişinin kendi iradesiyle kendisini haklara ve borçlara sokabilmesidir . 3 şartı vardır :

-          Ayırt etme gücüne sahip olmak

-          Ergin olmak

-          Kısıtlı olmamak

Açıklayayım .

-          Ayırt etme gücüne sahip olmak : Kişinin yaptıklarının nedenlerini ve sonuçlarını bilebilmesi durumudur . Akıl hastası , uyuşturucu bağımlısı , 11 yaşında bir çocuk örnekleri ayırt etme gücünün olmadığı kimselere örnek verilebilir .

-          Ergin olmak : Kişinin , kanunun belirlediği bir yaşın üstünde olması durumudur . Türk Medeni Kanunu ‘ na göre 19 yaşına giren ya da 18 yaşını doldurmuş kimseler ergindir . Bu erginliğe normal erginlik denir . Bir de diğer yollarla ergin olma durumları vardır :

1.        Erken erginlik

2.        Evlenme ile erginlik

Açıklayayım .

1.        Erken erginlik : 15 yaşını bitiren bir çocuk velisinin onayıyla mahkeme kararı ile ergin kılınabilir . Ergin kılınma bu durumun bir diğer adı olabilir .

2.        Evlenme ile erginlik : 17 yaşını bitirenler veli rızasıyla evlendikleri zaman ergin olurlar .

-          Kısıtlı olmamak : Sulh mahkemesi bazı kişilerin haklarını kısmen ya da tamamen elinden alabilir . 1 yıldan fazla hapis cezası alanlar , müsrifler , ..vb. örneklerde kişiler hukuken “ kısıtlı “ adını alırlar . Bu duruma da “ kısıtlama “ denir . Bu kişilerin başlarına getirilen kişilere “ vasi “ denir .

Bu şartlara sahip olanlar “ tam ehliyetli “ dir . Ayırt etme gücü olmayanlar “ tam ehliyetsiz “ dir . Ayırt etme gücü olan , reşit olmayan biri örneğin 15 yaşında bir küçük sınırlı ehliyetlidir . Örneğin taksitle bir bilgisayarı bu çocuk alamaz . Ancak velisi önceden bunu kabul eder ya da sonradan bunu onarsa iş değişir .

Ayırt etme gücü olan , reşit fakat kısıtlı olanlar da sınırlı ehliyetsizdir . Ayırt etme gücüne sahip olmayanların haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti de yoktur . Fakat gerekliyse hakim bu kişiye ceza verebilir . Yine gerekliyse bu kişinin bir sorumlusu varsa ona karşı da bu kişinin haksız fiillerinden ötürü tazminat davası açılabilir .

15 May. 09

Read More