Hukuka giriş açık öğretim 6. videosundan edindiğim izlenimler
GERÇEKTEN KİŞİ MİYİZ ?
Eveeeeet ! Karşınızda Ali Tınay …
Ya bu Cem Yılmaz ‘ ın bir tiplemesi değil miydi ?
Neyse … Girelim konumuza artık . Bekletmeyelim sevenlerimizi , değil mi ? …
Mavi bir dekor , siyah bir ceket , bir çubuk ve karşınızda Prof. Dr. Turgut Akıntürk … Şak , şak , şak ….
Hukuka giriş videosunun ilginç bir müziği var . Konumuz gerçek kişilik .
Bu videonun girişinde fırıncıların , çalışan kesimin görüntüleri de yer alıyor .
Konumuzu şöyle anlatalım ; biraz ciddileşelim , değil mi ?
Hukuk dilinde kişi kime denir ? Hak ve borçlara sahip olabilen herkes kanun önünde bir kişidir . Kişiler gerçek ve tüzel kişi olarak ikiye ayrılır . Gerçek kişiler modern devletlerde sadece insanlardır . Tüzel kişiler , belli bir amaç için oluşturulmuş ve gerçek kişilerin ya da malların bir araya getirildiği kişilerdir . Sendikalar , siyasi partiler , dernekler , vakıflar , …vb. örnekler verilebilir . Kişilerin bir araya geldiği tüzel kişilere örnek : Sendikalar , dernekler ,..vb. Malların bir araya getirildiği tüzel kişilere ise vakıflar örnek verilebilir . Tüzel kişiler , haklara ve borçlara organları aracılığıyla sahip olur . Vakıflar bazen öğrencilerin okumalarına yardım ederler . Osmanlı ‘ dan beri yüzlerce vakıf kurulmuştur .
Gerçek kişi olmanın şartı sağ ve tam doğumdur . Bir çocuk , doğduğundan 15 dakika sonra 3000 TL borç altına girebilir . Babası o sırada öldüyse babasının malları ve borçları miras ile çocuğuna ve çocuğun annesine geçer . Kişilik konusuna gelelim . Kişilik üç durumu içerir :
- Kişilik hakları
- Kişisel durumlar
- Hak ve fiil ehliyeti
Açıklayayım .
- Kişilik hakları : Kişinin maddi , manevi ve ekonomik bütünlüğü üzerindeki haklarıdır . Örneğin sırları , onuru , ekonomik kredisi , vücudu , sağlığı ,…vb. durumlar söylenebilir .
- Kişisel durumlar : Kişinin , ergin ya da çocuk olması , erkek ya da kadın olması , kısıtlı olması ,..vb. durumlardır . Kişi erginse ya da sağsa hukuki sonuçlar doğuran durumlar oluşacaktır . Bu bakımlardan bu durumlar önemlidir . Örneğin kişi sağsa miras işin içindedir .
- Hak ve fiil ehliyeti : Bunu birazdan açıklayacağım .
Kişiliğin doğmasını söyledim . Kişiliğin bitmesi de şöyle olur : Kişinin ölümüyle kişilik biter . Bazen kişilerin ölümüyle ilgili farklı durumlar da bulunur :
- Ölüm karinesi
- Birlikte ölüm karinesi
- Gaiplik
Açıklayayım .
- Ölüm karinesi : Bir kişinin ölüm tehlikesi içinde olduğu bir olayda ölüp ölmediği anlaşılamıyorsa örneğin bir tren kazasında ölenlerin cesetleri bulunamadıysa bu durum o kişinin ölü olduğunu gösterir . Bu duruma “ Ölüm karinesi “ denir .
- Birlikte ölüm karinesi : Bir kazada kimin kimden önce öldüğü anlaşılamıyorsa o zaman o kişiler aynı anda ölmüş kabul edilir . Örneğin bir otobüs kazasında baba ve oğul aynı anda öldülerse bu karine geçerli olur . Çünkü miras işin içindedir .
- Gaiplik : Bir kişi balık avına gitmiş olsun . Yani ölüm tehlikesi içinde olsun . Bu kişiden 1 sene içinde haber alınamazsa bu kişinin yakınları asliye mahkemesine başvururlar . Ya da bir kişi çalışmak için İzmir ‘ e gitsin . Mektup göndermiş olsun . 5 sene içinde bu kişiden haber alınamazsa yine bu kişinin yakınları asliye mahkemesine başvururlar . Hakim 2 kez ilan eder . Eğer yine ses çıkmazsa bu kişiler hükmen ölü sayılırlar . Ölüm tehlikesi içinde olan kişi için yola çıktığı gün , diğer örnek içinse son haber alındığı günden itibaren bu kişiler ölü kabul edilirler .
Hak ehliyeti : Kişilerin medeni kanundan ( özel hukuktan ) doğan haklara ve borçlara sahip olabilme durumudur . Bu , kişi olmayla aynıdır . Bununla ilgili iki durum vardır :
- Genellik ilkesi
- Eşitlik ilkesi
Açıklayayım .
- Genellik ilkesi : Hak ehliyetine ayrım yapılmaksızın herkesin sahip olabilmesidir .
- Eşitlik ilkesi : Hak ehliyetine herkesin eşit şekilde sahip olabilmesidir .
Fiil ehliyeti : Bir kişinin kendi iradesiyle kendisini haklara ve borçlara sokabilmesidir . 3 şartı vardır :
- Ayırt etme gücüne sahip olmak
- Ergin olmak
- Kısıtlı olmamak
Açıklayayım .
- Ayırt etme gücüne sahip olmak : Kişinin yaptıklarının nedenlerini ve sonuçlarını bilebilmesi durumudur . Akıl hastası , uyuşturucu bağımlısı , 11 yaşında bir çocuk örnekleri ayırt etme gücünün olmadığı kimselere örnek verilebilir .
- Ergin olmak : Kişinin , kanunun belirlediği bir yaşın üstünde olması durumudur . Türk Medeni Kanunu ‘ na göre 19 yaşına giren ya da 18 yaşını doldurmuş kimseler ergindir . Bu erginliğe normal erginlik denir . Bir de diğer yollarla ergin olma durumları vardır :
1. Erken erginlik
2. Evlenme ile erginlik
Açıklayayım .
1. Erken erginlik : 15 yaşını bitiren bir çocuk velisinin onayıyla mahkeme kararı ile ergin kılınabilir . Ergin kılınma bu durumun bir diğer adı olabilir .
2. Evlenme ile erginlik : 17 yaşını bitirenler veli rızasıyla evlendikleri zaman ergin olurlar .
- Kısıtlı olmamak : Sulh mahkemesi bazı kişilerin haklarını kısmen ya da tamamen elinden alabilir . 1 yıldan fazla hapis cezası alanlar , müsrifler , ..vb. örneklerde kişiler hukuken “ kısıtlı “ adını alırlar . Bu duruma da “ kısıtlama “ denir . Bu kişilerin başlarına getirilen kişilere “ vasi “ denir .
Bu şartlara sahip olanlar “ tam ehliyetli “ dir . Ayırt etme gücü olmayanlar “ tam ehliyetsiz “ dir . Ayırt etme gücü olan , reşit olmayan biri örneğin 15 yaşında bir küçük sınırlı ehliyetlidir . Örneğin taksitle bir bilgisayarı bu çocuk alamaz . Ancak velisi önceden bunu kabul eder ya da sonradan bunu onarsa iş değişir .
Ayırt etme gücü olan , reşit fakat kısıtlı olanlar da sınırlı ehliyetsizdir . Ayırt etme gücüne sahip olmayanların haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti de yoktur . Fakat gerekliyse hakim bu kişiye ceza verebilir . Yine gerekliyse bu kişinin bir sorumlusu varsa ona karşı da bu kişinin haksız fiillerinden ötürü tazminat davası açılabilir .
15 May. 09
Kayıtlar
