Delgeç bulutları
Sanki devasa buyuklukte bir delgec ile delinmiş gibi gorunen delgec bulutlarının nasıl oluştuğu 1940’lı yılardan beri bilim insanlarında merak uyandırmıştır. Bu doğa harikalarının oluşma surecini acıklamak uzere, jetlerden kaynaklanan akustik şok dalgaları, jetin rotası uzerindeki havanın lokal ısınması, jetlerin yuksek irtifada ucarken arkalarında bıraktıkları iz boyunca buz oluşması gibi bircok olası sebep one suruldu. İlk yıllardaki gozlemler de olağandışı bu bulut oluşumlarının jetlerden kaynaklandığını doğrulamış gozukse de hem bu oluşumun gercek mekanizması hem de pervaneli ucakların da bu bulutları oluşturabildiği yakın bir zamana kadar bilinmiyordu.
Gectiğimiz Haziran ayında Amerikan Meteoroloji Topluluğu Bulteni’nde yayımlanan bilimsel calışma, uzun yıllardır gizemini koruyan delgec bulutlarının oluşum mekanizmasını acıklıyor. Atmosfer Araştırmaları Ulusal Merkezi’nde gorevli bilim insanlarından Andrew Heymsfield ve calışmada yer alan diğer araştırmacılar, belirli atmosferik şartlar altında jetler veya turboprob ucaklar (gaz turbini ile calışan pervaneli ucaklar) bulutların icinden gecerken bulut tohumlama surecindekine benzer bir etki oluşmasının yağmur ve kar yağışına neden olabildiğini gosterdiler. Bu etkinin oluşması icin ucakların, donma noktasının altında (-15 derece ve daha altı) hala sıvı durumda olan su damlacıkları iceren bulut kumeleri ile karşılaşması gerekiyor. Turboprob ucaklar bu yapıdaki bulut kumelerinin icinden gecerken pervaneler havanın cok hızlı bir şekilde genleşmesine neden olabiliyor.
Benzer bir durum, jetler yuksek hızla bulut icinden gecerken kanat uzerindeki havanın ani bir şekilde genleşmesi ile de ortaya cıkabiliyor. Hava genleştikce soğuyor ve sıvı haldeki super soğuk su damlacıklarının donup buz taneciği haline gelmesine ve yağış şeklinde bulut kumesinden ayrılmasına sebep oluyor. Bu olağandışı suni yağış neticesinde de bulut kumesi icinde ilginc şekilli delik oluşumları ortaya cıkıyor.
biltek.gov.tr
Kayıtlar
