DÜNYANIN ŞEKLİ VE DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI

Geoid Nedir

Dünyamız aslında tam bir küre şeklinde olmayıp  ekvatordan şişkin, kutuplardan basık bir şekle sahiptir. Dünya’nın  kendine özgü bu şekline Geoid denir.

 DÜNYANIN ŞEKLİ VE DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI

Eksen Nedir:

Dünyanın batıdan doğuya doğru olan günlük hareketi sırasında hiç hareket etmeyen (güneş karşısında çizgisel hareket) noktaların birleştirilmesiyle elde edilmiş, bir kutup noktasından diğerine uzanan,   dünyanın merkezinden geçtiği farz edilen hayali çizgiye Eksen denir.

Ekvator Nedir:

Dünya üzerinde kutup noktalarına eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilmiş, geoid şekline sahip dünyanın en şişkin olan yerini saran hayali çembere Ekvator denir. Ekvatorun derecesi “0” dır. Ekvatorun kuzeyine Kuzey yarım küre, güneyine ise Güney yarım küre denir.

Ekvator;

·   Dünyayı iki yarım küreye ayırır.

·   Çizgisel hızın en fazla olduğu yerdir.

·   Çizgisel hız en fazla burada olduğu için güneşin doğuş ve batış süresi en kısa burada yaşanır.

·   Gece- gündüz süresi yıl boyunca eşittir.

·   Dünya üzerinde çizilebilecek en büyük çemberdir.

·   Dünya üzerinde yer çekimi en az burada hissedilir.

·   21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde (ekinoks dönemleri) güneş  ışınlarını 90⁰ açıyla alır.

Ekvator Düzlemi Nedir

Ekvator bir çember değil de tam bir daire olarak düşünülecek olursa; dünyayı şişkin olan yerinden tam iki eşit parçaya bölecek olan bir düzlem ortaya çıkar. İşte bu düzleme Ekvator Düzlemi denir. Eksen bu düzlemin tam merkez noktasından dik olarak geçer. Eksen ile Ekvator düzlemi arasındaki açı her zaman 90⁰ dir.

 

Dönence nedir:

                        Güneş ışınlarının ekvator dışında dünya üzerine 90⁰ açı ile düştüğü en son noktaların birleştirilmesiyle elde edilmiş çembere dönence denir.  Güneş ışınlarının ekvator dışında bir yere dik açıyla düşmesine ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasında oluşan açı neden olur. Güneş ışınlarının her hangi bir dönenceye dik  açıyla   düştüğü sırada oluşan açının değeri 23⁰ 27’ dır.

Kutup dairesi nedir:

Güneş ışınlarının dönencelere dik açıyla düştüğü sırada dünya üzerinde teğet geçtiği noktaların birleştirilmesiyle elde edilmiş çemberdir ki, bu çember eksen ile yörünge düzlemi arasında oluşan 66⁰ 33’  lık açı nedeniyle meydana gelir.

DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI NELERDİR 

Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe, paralellerin boyları ve çapları küçülür.

Güneş ışınlarının yer yüzüne düşme açıları ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Kutup noktalarından teğet geçer.

Güneş ışınlarının atmosferde kat ettiği yol, ekvatordan kutuplara doğru artar. Bu da güneş ışınlarının enerjilerinde azalmaya neden olur.

Ekvator üzerinde birbirini takip eden iki meridyen yayı arasındaki mesafe 111km iken bu mesafe kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında tüm meridyenler birleşir.

Ekvator yarıçapı iki meridyen yayının oluşturduğu çemberin yarı çapımdan daha fazladır.

Yer çekimi dünyanın çekirdeğinden kaynaklanmaktadır. Dünya geoid şeklinde olduğu için en fazla yer çekimi kutup noktalarında görülür. bu nedenle ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe yer çekimi de artar.

Not: Çekim merkezine ne kadar yakınsanız o kadar fazla çekim kuvvetine maruz kalırsınız.

Dünyanın yarısı aydınlık yarısı karanlıktır. Dünya’nın aydınlık ve karanlık taraflarını birbirinden ayırdığı varsayılan çembere Aydınlanma Çemberi denir.

·                   Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı, ekvatordan kutuplara doğru azalır. Bu da güneşin ufukta kalma süresini etkiler. Güneşin ufukta kalma süresi çizgisel hızla ters orantılıdır.

·                   Yuvarlak zemindeki yer şekillerinin bir düzlem üzerine aktarılması, harita çiziminde güçlüklere neden olur.