Bayram Cigerli Blog

Bigger İnfo Center and Archive
  • Herşey Dahil Sadece 350 Tl'ye Web Site Sahibi Ol

    Hızlı ve kolay bir şekilde sende web site sahibi olmak istiyorsan tek yapman gereken sitenin aşağısında bulunan iletişim formu üzerinden gerekli bilgileri girmen. Hepsi bu kadar.

  • Web Siteye Reklam Ver

    Sende web sitemize reklam vermek veya ilan vermek istiyorsan. Tek yapman gereken sitenin en altında bulunan yere iletişim bilgilerini girmen yeterli olacaktır. Ekip arkadaşlarımız siziznle iletişime gececektir.

  • Web Sitemizin Yazarı Editörü OL

    Sende kalemine güveniyorsan web sitemizde bir şeyler paylaşmak yazmak istiyorsan siteinin en aşağısında bulunan iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime gecebilirisni

Happy Holidays & Mom's 10 day Visit

12/19/04 - 01/14/05
by KT

We seemed to cover a lot of "territory" in this time period ... as usual we captured most of it via our cameras.  Since we can never seem to come up with the words to accurately describe the beauty, it just seemed to make sense to do another "photo journal" (not to mention easier).  We hope we don't overwhelm you with the quantity of photos in this journal, but we think they are all worth viewing (so grab a cup of 'jo and enjoy!).


The Holidays

NZ Holidays

After our eight-day tour of the Northland, it was back to Billabong and our 'normal' routines.  Lots of email, landline phone calls to the States and general about-the-town activities.  I was really hoping for an intimate and somewhat traditional Christmas, so Chris and I decided to invite some of our friends over for a huge Christmas feast.  It seems that I started planning the meal weeks ahead of time ... with only two burners and a very tiny oven I wasn't sure how we would pull off the dinner I was dreaming of ... but we more then managed (especially with the help of the grocery store butcher who specially cut the Crown Roast short so that it would fit in our itty bitty oven).  Our guests for the evening were John & M.J. (Island Sonata), Duncan & Robin (Whisper), and Fred (Mary C).  Seven was a lot to crowd around our little table, but it just added to the ambiance.  Dinner turned out fantastic with an Apricot Ginger & Cranberry Brie Pastry appetizer, followed by a 5 course dinner consisting of Crown Roast of Pork with Cranberry-Apple stuffing, fresh Mashed Potatoes and Gravy, Christmas Salad,  Homemade dinner rolls, and an awesome Fruit Salad (brought by Island Sonata).  Not thinking we could eat another bite, we somehow managed to still get down Oreo Cookie Cheesecake & Pumpkin Swirl Cheesecake ... whoever would of known such a feast could come from such a small galley!

A few days after Christmas we enjoyed a visit from Ralph & Donna (Ocean Girl).  They came down from Opua and spent the night with us aboard Billabong.  We enjoyed a homemade meat pie (thanks to Donna) and left-over cheesecake.

The next thing we knew the New Year was upon us.  Michael & Mary (de la Mer) were visiting and joined us and Island Sonata for a fantastic dinner out at Killer Prawn (doesn't it seem the holiday's are all about eating?!?!).  Killer Prawn hosted a live Spanish-style band ... so along with great food & wine we enjoyed some lively dancing!  Somehow we managed to stay awake to midnight (difficult considering we're on cruisers hours, therefore typically hitting the hay around 9/10pm).

Mom's 10 day visit

As my mom (Denise) was arriving at 5:00 AM and the Auckland airport was a good 2-1/2 hours away, we opted to head down to Auckland on the 2nd and stay in a Holiday Park near the airport.  Five AM arrived quickly and our first visitor (of many) had finally arrived!  I couldn't believe that a year had already gone by.  After a chatty drive back home to Whangarei, Chris & I enjoyed a second Christmas ... my Mom had brought lots and lots of goodies from the states, including Bisquick quick packs, Skippy Peanut Butter, a new zoom camera lens and camera backpack, and a replacement camera for Chris (seeing as I toasted his last one when I toppled over the wall in Tonga).  She also brought lots and lots of pictures which we thoroughly enjoyed going through.  Between our early wake-up call and jet lag we decided to have a lazy day around Whangarei.

Mom's Visit Day 2 (Jan 4th)
Since it wasn't raining we figured it was a great day for a walk ... the Whangarei Falls offered great views, a stroll through a small Kauri forest, and a terrific waterfall.

Whangarei Falls

Mom's Visit Day 3 (Jan 5th)

Next up was a visit to Heritage Park located just around the bend from the Harbor.  Heritage Park offered a variety of attractions, including an old historic New Zealander's house, Old Engines (maintained by a local Engine's club), a Bird information center and hospital, and a 'famous' talking Tui ... who sounded JUST like a deep-voiced man.  He entertained us with "Merry Christmas", "Wanna going swimming", and "Hello".

Heritage Park

Mom's Visit Day 4 (Jan 6th)

Unfortunately the weather was still not cooperating, as we awoke to another cloudy, dreary day.  But we didn't let the lingering clouds damper our spirits as we headed south towards Warkworth for a visit to Sheepworld.  We opted for the scenic coastal drive out to Manawhai Heads, enjoying the beautiful views and sandy beaches.

Manawhai Heads

Sheepworld was the first really touristy thing that Chris and I did in NZ ... and in my opinion one of the most fun!  I had talked Chris into going under the ruse that my mom would like it, but in all honesty I was itching to go!  In the end I think Chris enjoyed hand feeding the farm animals and the sheep herding show as much as my mom and I!

As the sheep-herding dog show started I selfishly commented to Chris, "Bummer that all these kids are here, they're the ones who will get to do all the [interactive] stuff!".  However, kudos to the commentator as he asked for "big kid" volunteers as well, and Mom & Chris were sure to give me the nudge to get out there ... I got to try my hand at sheep sorting and enjoyed bottle feeding a baby pig.  After my (quite pathetic) attempt at sheep sorting I have a whole new respect for farmers.

Sheep World

We finished the day off with a drive up to a lookout point over Whangarei.

Whangarei Lookout

Mom's Visit Day 5 (Jan 7th)

Since it was raining, it was a good day for relaxing around the boat and catching up on our books. We also prepared for our upcoming South Island / Glacier visit.

Mom's Visit Day 6 (Jan 8th)

Off to the Auckland airport for our flight to Christchurch ...
Just as we arrive at the airport our nostrils were filled with the strong odor of anti-freeze!  One of Billavan's hoses had cracked wide up and was now spewing anti-freeze all over the airport parking lot.  With a flight to catch Chris took a cursory glance in order to figure out what supplies to buy before our return trip from the South Island.  As it turns out this was one of many "lucky" breakdowns ... lucky in that the van decided to breakdown just as we hit our destination (you'll read about the other breakdowns in future journal pieces).

It was a rainy/overcast day, so we didn't get to see much on the flight between islands.  In Christchurch we rented a car and headed West across SH 73, through Arthur's Pass and on into Glacier country.  At one of our lookout stops, we were introduced to the Kea, a very social mountain parrot who is know for eating plastic and rubber off of cars and camping gear!!!

Kea a very social mountain parrot

It was raining off and on, but we still managed to enjoy a few great views.  We were amazed at the difference in scenery between the "wet" side and the "dry" side of the Alps ... it was as though we were in two different countries!  In addition, the long drive included flat farm lands, the mountainous Southern Alps, and ocean-side highways ... making the drive continuously interesting.

Mom's Visit Day 6 (Jan 9th)

Although it had been pouring down rain when we arrived, we woke to stunning blue skies.  We were very excited as today's adventure was all about hiking part of the Franz Josef Glacier.  We were booked for one of the morning 1/2 day glacier hikes, so it was a get-up-and-go morning as we headed off for the tour.  It was a bit of a shock when we arrived and were shown a picture of the ever growing, and increasingly steeping glacier.  Both Chris and I started getting nervous, not only for ourselves (after looking at the picture I had serious doubts as to whether I was up to the challenge), but also for my Mom (hiking glaciers isn't a very common activity in Yuma, Arizona).  She however was overly gung-ho and bursting with energy  (we learned later that she really didn't get a good look at the picture!!!).  We also learned that the Franz Josef & Fox Glaciers are fast moving glaciers, with flow reates up to 3m PER DAY!

Franz Josef & Fox Glaciers

We were outfitted with raincoats, boots, and ice-Talonz (basically a set of spikes that cover the entire sole of the boot and are hinged in two places, allowing unimpeded walking and "superior" glacier grip), then shuffled onto a bus for a short trip out to the glacier.  We knew that our group would be splitting into three smaller groups based on desired hiking speed (slower, faster, and somewhere in between).  The faster you hike, the higher you get, and therefore the more "cool" stuff you get to see (such as ice crevices, ice caves, tunnels, etc).  Prior to getting on the bus Mom had told us that we should go with one of the faster groups, but that she wanted to take here time with the more leisurely paced group.  Chris and I were torn, we couldn't decide if we should really leave Mom or not (it sort of felt as though we would be just ditching her, what kind of daughter would that make me???).  It was a bit funny when Chris and I (who were at the back of the bus, while my Mom was at the front) were discussing what we should do, saying things like "Do you think she'll be okay?" ... "Should we really leave her alone?" ... "You think it is going to be too hard?" ... "Maybe she'll need/want company", and a man sitting next to me said, "Oh, do you have a child also?".  "No," I replied, "we have a Mom!".  "Ahh, just about the same thing!" he said with laughter!  In the end, with Mom's blessing (and urging), Chris and I joined the fast group, leaving Mom to handle the big-bad block of ice on her own!!!

One of the most amazing things about the glacier is the approach.  The hike starts with a forty-minute tramp through a pretty dense rain forest that leads you to an open, dry, rocky terrain.  Another forty minutes (of mostly flat walking) or so and you are looking up and a humongous block of ice (the glacier).  At the bottom of the glacier we were instructed on how to hook on our ice-Talonz and how to walk & climb to make them as effective as possible, and to avoid catching them on your pant legs (which would then trip you up).

As I looked up the side of the glacier my stomach flipped with nervousness ... "I am not this fit." I was thinking, "Why the hell did I come in the fast group?".  But nobody in our group really looked like serious fitness buffs, so I tried to reassure myself that all would be well.  And of course it was. The guides carve steep ice steps into the side of the mountain, and the going is actually quite slow.  It felt even steeper than it looked and I did have a few moments where I visualized myself slipping backwards off one of the steps into oblivion.  Even worse, I had a few moments of serious guilt that I had left Mom behind, as I visualized calling my sister to tell her that I had caused Mom's demise! Perhaps my visualization skills can be too good sometimes!

We made our way slowly up the glaciers, using hand ropes and carved steps to ascend.  I kept looking down below hoping to see Mom's black head in one of the tiny people-specs below.  A few times I thought I saw her, but I'm pretty sure it was just my imagination trying to put me at ease.  Once past the super-steep part, the going was much easier, and I could finally relax and enjoy the views.  We traveled through a few crevices and got a chance to look through a few tiny ice caves, but a 1/2-day hike didn't allow for much time, and before we knew it, we were on our way down again.  For someone a bit afraid of heights, the climb down was just as scary as going up.  There was nothing to stop you should you take a wrong step, slip, or trip.  As if to reinforce this point, just as we were nearing the bottom, a woman in a group in front of us caught her ice-Talonz on her pant leg, tripping her up.  She fell about 25 feet into a rocky crevice.  We didn't actually witness the fall, but we did hike past her ... and it was not a pretty sight.  She was fine (in that she didn't break her neck), but she did have a pretty good cut on her head, and had dislocated her shoulder.  I was quite happy and relieved when we made it down to the bottom, and even more so, when we found Mom sitting there, safe, healthy, and happy!!!

To top of this fantastic day, it didn't start raining until we had finished our hike!!!  This was such a terrific adventure, that we took almost 200 pictures!  I've tried to pick the better ones, but there are still so many that I felt it would be a little overwhelming to have them all in the journal ... click on the photo below to link over the photo album of Franz Josef Glacier!

Side note:  a few days after Mom's departure from NZ, Chris found an article in the local newspaper with the subtitle: "Climbers are now screened because the steep trek is more dangerous"!  The article went on to state that the glacier was rapidly expanding outwards, becoming steeper at its front.  The manager of Franz Josef Glacier Guides was quoted saying, "It's a safety issue.  The climb is tougher now and you have to remember it's not sturdy rock, it's slippery ice.  You fall, you're gone."  Yikes!!! Glad we read that AFTER doing the hike :)  Now all my worrying doesn't seem so cowardly eh?

I had made a [minor] booking error and booked us 20 minutes down the road at a holiday park in Fox Glacier rather than Franz Josef ... which turned out to be quite lucky after all, as the scenery between the two glaciers was fantastic, and it gave us an opportunity to explore both Gillespies Beach and take a look at Fox Glacier.

After our tiring morning we didn't hike to the base of Fox Glacier, but did get the opportunity to see it via a couple of different lookout points.

Fox Glacier
Rain forest walk to viewpoint of Fox Glacier Lots of tree ferns lined the path Waterfalls could be seen through the dense forest Fox Glacier Next we drove to the car park near the base of Fox, which is surrounded by towering, dramatic cliffs horizontal rule

Since it was still too early for dinner, we decided to drive out to Gillespies Beach.  By now the sun had again broken through and we had some fantastic views of the Glaciers and Southern Alps Range. We were a bit hesitant to drive all the way to the beach when we encountered a huge "EXTREME DANGER" sign (regarding road conditions), but what the heck, we were in a rental after all!  Turns out the road is not that bad.  Gillespies Beach was terrific, you could stand and do a 360, seeing beach, rain forest, mountain ranges, and the glaciers ... all from one spot!  We didn't spend long on the actually beach as the sand-flies were horrendous.  We also had some fun with the farm animals along the way ... we had stopped the car to take a picture, when I noticed that a couple of the cows were looking up at me, so (naturally) I mooed at them, "Mooo Moooo Mooo" ... I kid you not, EVERY cow in the paddock looked up at me ... so of course I kept on Mooeing "Mooo Mooo Mooooooo" ... next thing I knew they were all running, yes RUNNING, towards me!  Luckily there was a fence, so I had nothing to worry about (although I later learned that cows are able to knock over and/or jump the fences when properly provoked).  It was one of the funniest sites ever (at least funny to a non-farm girl from California).

Gillespies Beach

Finally, it was back to the holiday park, hot showers, and a nice dinner out (to reward ourselves for completing the Glacier Hike).

Mom's Visit Day 7 (Jan 10th)

Chris was so motivated by all the great scenery, that he woke early and went out to try and get some good shots (photographs) with the soft morning light.  Later, the sky was so clear and blue that we all went out to take even more photographs, hoping to capture the majestic sights that surrounded us. We probably went a little overboard on route to Arthur's Pass, continuously jumping out of the car to snap off a few shots ... but it was wonderfully beautiful and we desperately wanted to capture "the moment" on film!  Click on the photo below to view the photo gallery of our journey from Glaciers to Arthur's pass (in my non-professional opinion there are some great photos in this album that you just won't want to miss ... so be sure to click and check them out!!!!).

Arthur's Pass

Arthur's Pass was a quaint (i.e. small) little town with fields and fields of purple flowers (whose name escapes me).  By now it had clouded over and was raining on & off, so after a brief walk around town (doesn't take to long when there is only one street with all of four buildings), we stopped in at a cafe for dinner.  We had a most excellent pizza, with smoked chicken, cranberry sauce, and brie (yes, I was hesitant at first too!).

Mom's Visit Day 8 (Jan 11th)

It was time to head back to the North Island.  We made our way from Arthur's Pass to Christchurch. Since our flight wasn't until later in the afternoon, we were able to stop in at the Antarctic Centre. This is a terrific center with interactive displays, videos, and a Hägglund Ride (an all-terrain vehicle used in the Antarctic).  There are displays on Antarctic's wildlife, and in-depth information about Scott Base.  We spent a couple of hours exploring the centre, and easily could've spent a bit more. During lunch (at the Center's cafe) Chris ran across the street to get a glimpse of the US Antarctic Center, spotting one of the planes departing for Antarctica.  The Centre was SO interesting that it made both Chris and I want to visit someday (in the Summer of course).  We were very surprised to find that even Lonely Planet has a guide for Antarctica!

Antarctic Centre

On the plane ride back we had a clear view of Egmont National Park and the massive 2518m dormant volcano, Mt Taranaki (click on photo to left).  Chris had to work his handy magic on Billavan when we got back to the airport parking lot (fixing the hose that busted when we arrived).  Handy as he is, it wasn't too long before we were on the road headed back to Whangarei.

Mom's Visit Day 9 (Jan 12th)

It was a nice day to relax, and we took a leisurely drive out to Whangarei Heads, overlooking a couple terrific bays, talking to cows, and visiting a beach or two.

Whangarei Heads

Mom's Visit Day 10 (Jan 13th)

It seemed like just yesterday we were picking Mom up at the airport, and now it was time to get ready to go back.  We mostly lazed around ... taking time to visit a few shops (where Mom stocked up on last minute souvenirs) and enjoying a bit of sunshine.

Mom's Visit Day 11 (Jan 14th)

It was another drive to Auckland (by the end of our stay in NZ we would have this route down pat!). We enjoyed a bit of walking around Warkworth, where we stopped for lunch and a look at the nearby channel.  We got Mom safely to the airport ... I couldn't believe that it had been a year since I'd last seen her, and would probably be another year or so before I saw her again.  At least I knew the time would go quickly ... but still her visit reminded me of how much I missed home at times, and how many family members & friends I wouldn't get to see this year.

After dropping Mom off, Chris and I hooked up with Robin & Duncan for dinner in Auckland (their boat, Whisper is currently docked across the bay from Auckland).  It was a terrific dinner (excellent fish) and it was fantastic to catch up with Robin & Duncan.  Since we stayed out late, we opted to spend the night in a local Holiday Park before heading back to Whangarei the next morning.

Well, some 200 pictures later ... it was quite the time with Mom and a superb Holiday season!

有一件礼物

1。有一件礼物,你收到没有,

眼睛看不到,你心会知道,

这一件礼物,心门外等候,

是为了你准备,别人不能收。



副歌:生命有限,时光也会走,

如果你不珍惜,机会难留,

礼物虽然好,如果你不要,

你怎么能够得到,怎么能得到?



2。亲爱的朋友,你是否想到,

马槽的婴孩,是为你而来,

亲爱的朋友,你是否了解,

最好的礼物是人子主耶稣。



music:

http://www.loves7.net/music/download.asp?id=2431

Chinese hymn There is a God 有一位神

有一位神

D F#m
有一位神,有权能创造宇宙万物,
G A
也有温柔双手安慰受伤灵魂。
D F#m
有一位神,有权柄审判一切罪恶,
G A
也有慈悲体贴人的软弱。

D F#m
有一位神,我们的神,
G A
唯一的神,名叫耶和华。
G F#m
有权威荣光,有恩典慈爱,
G A D
是昔在今在永在的神。


有一位神,有权能创造宇宙万物,
也有温柔双手安慰受伤灵魂。
有一位神,高坐在荣耀的宝坐,
却死在十架挽救人堕落。


有一位神,我们的神,
唯一的神,名叫耶和华。
有权威荣光,有恩典慈爱,
是昔在今在永在的神。

Season 1 PDF Photo Journals

Season 1 Route

FACTS

If you are also concerned about the casino initiative in SG, then head over to take a look.



This is an online petition to stop it.



http://www.facts.com.sg



Road Trip - NZ Northland

Northland and Coromandel Peninsula Road trip
12/11/04 - 12/18/04
by KT

New-zealand-northland-map
Our Road trip Route


Because there was so much to see on this trip, we did this journal piece a bit different.  Rather than separate the picture albums from the journal text, both (and video coming soon) are included in this journal.  We figured that words alone just wouldn't do it!

Road Trip - NZ Northland

Day 1

(click on map to enlarge)
With the modifications to Billavan complete, and the van filled to the brim  with food, clothes, sleeping gear, dishes & more ... we were finally ready to hit the road for some inland travels.  We didn't have to check the weather, we didn't need to provision for an unknown number of days not knowing where our next fresh vegetable would come from, we didn't need to lash down all are goods, and it didn't matter how hard it blew!  We were traveling on land!

Just outside of Whangarei, we headed off the main highway to drive along the beautiful Tutukaka coastline - and we weren't disappointed with the views!  We made a brief stop at the Tutukaka Marina, just to scope out the boats and stretch our legs.  We also popped into the local dive shop for information on diving the Poor Knights Islands (which sounds fantastic).  We attempted to find one of the short walks from my 202 Great Walks of New Zealand book, however after three tries at finding the turnoff we gave up and continued on.

We ventured farther out into the boondogs, taking on bumpy unsealed roads to find ourselves in the middle of nowhere, surrounded by cows, sheep, Pukeko birds, and vast stretches of farmland.  We stopped for another leg-stretch in Whananaki admiring the beautiful coastline.  On our return to the main highway we discovered a small 20 minute walk with more terrific views.

White sand beaches of Whananaki Chris at Whananaki Coast  Matapouri to Whananaki coastal views Cows and more cows Pukeko birds Fields of wildflowers along deserted road  We like the interesting markings of the black cow And the perfectly round spot on the brown one! Chris & Billavan

Back on the main road, our next stop was Waiomio, where we visited the Kawiti glow worm caves. The formations inside the caves were amazing.  The guide turned off his lantern and the roofs were transformed into brightly lit galaxies.  Hundreds of twinkling stars appeared above us (which were really not stars at all but the glow worms).  The scientific facts of the glow worm are not as wondrous as the viewing ... glow worms are larvae.  Their light is created with the energy from their waste product 'disposal' (in other words it's their poop that's glowing).  When they finally hatch, their adult life only lasts 3 days, during which the spend the ENTIRE time mating. They have no mouths so the simply die from starvation and/or exhaustion!  The cave tour ended with a pleasant 10 minute bush walk back to the parking lot.

Next we took the 'inland' route to Kerikeri where we met up with Ralph & Donna from Ocean Girl for Pizza & Beer before settling down at the nearby Top 10 Holiday Park (campervan/tent camping grounds).

NZ Roadtrip Landscape

Day 2
(click on map to enlarge)
We started off day 2 with a visit to the Kerikeri chocolate factory in hopes of free samples!  Perhaps it was too early in the morning because we were left empty handed staring through the viewing window with drool running down our chins.  Next door was a Kauri Workshop with beautiful wood pieces.  We purchased a carved Kiwi bird Christmas ornament.  Having failed at the chocolate factory, we stopped at an outstanding bakery, picking up ginger bars, caramel chocolate bars, and a gingerbread man.  Next we were off for a few short walks (to work off all the sweets).  The Rainbow Falls track took us to two terrific waterfalls (one being the 27 metre Rainbow Falls of course).  We took a peak inside the Stone Store (NZ's oldest stone building and earliest frontier shop, 1836) but decided to move on while the sun was still shining (rather then spend our time indoors).

 Rainbow Falls Walk - neat pond with lili pods Walk along Rainbow Falls trek in Kerikeri  Pukeko Bird (yes we're obessed with them) Rainbow Falls Waterfall  We were entertained by ducks going after some food. Rainbow Ralls (27m) First waterfall along Rainbow Falls track Chris relaxing by Rainbow Falls  KT out on a limb (hee hee) Stone House historical building "Authentic" Steam boat Look back up river towards Stone House

We ventured further inland to check out the Puketi Forest.  Huge, magnificent Kauri trees loomed over us as we made our way along the walkway.  There were a variety of different walks & tramps that one could follow.  We went on a shorter one, with the idea that we just might have to come back for a longer stay.

Another coastal detour took us out to Matauri & Tauranga Bay.  We stopped at every little town along this route, and further north as we continued to follow the coast by Taupo Bay, checking out beaches, campsites, and just taking in the sights.  (Historical note:  The Cavalli Islands, just off of Matauri Bay, is the resting place of the one-time Greenpeace flagship Rainbow Warrior)

After driving by tons of "Cow Crossing" road signs, we finally experienced our own cow crossing!  We finished the night off with fish n' chips at the "World Famous" Mangonui Fish shop, and then settled down at a camping park in Hihi beach.


Day 3
(click on map to enlarge)
It started pouring rain around 4am ... not so quiet pounding away against Billavan's roof.  We did a bit of lounging before heading out of Hihi beach (what's the hurry when it's raining?).  We stopped briefly in Mangonui for a brief walk amongst the small town stores and then again in Cable Bay to check out the bakery and buy some oil. Then it was out to the Karikari Peninsula (not to be confused with Kerikeri).  This drive was magnificent.  The views and scenery were stunning even with the cloud cover and light fog.  We had originally planned on a short hike to the outer edge of the peninsula but with the rain & mud we opted to just drive as far as we could get.  Unfortunately the very tip had recently been closed off ... although for years the beach/peninsula tip had been open to the public, just recently the owner had decided to close off the area to the public.  Apparently this was big news around the area and had been in the papers and on TV over the last couple of days.  We drove out to both Whatuwhiwhi and Rangiputa points before heading to the Karikari Estates winery.  It was just noon, so we didn't feel too guilty about a little wine tasting (plus we just had to go since Chris' sister's name is Kari!).  The views from the winery were just gorgeous, we couldn't imagine how magnificent it must been with good weather.  After a brief tasting (we were driving after all) and a small purchase we continued back to the main highway.

It seemed like we were in the middle of a discussion on whether it made sense to drive all the way up to Cape Reinga on a cloudy, foggy day (where one couldn't see the view), when the sun started to poke its head out!  So we went for it.  After a brief stop in Kaitaia, and then another stop at a Kauri shop which hosts the oldest set of Kauri stairs we were on our way.

We detoured to the west coast, Waipapakauri Ramp, to view the ninety-mile beach (which is really 90km, not miles).  There are actually speed signs posted, as it is a popular tourist attraction to drive along this beach, including HUGE buses, going 100 clicks (aka kilometers) an hour!  This is not a beach to do your sun bathing on!!!  Not wanting to risk getting Billavan stuck, we decided just to take a look on foot.

The drive up to the Cape was a pleasant, curvy, scenic drive ... filled with suicidal birds.  We had noticed these little brown guys with white spotted wings before, but now they seemed to be out in full force ... and they LOVED to dart out in front of Billavan as we zoomed by!  More than once Chris had to brake in order to avoid splatting one!  There was also some large bird creature that attempting to run into the side of our van, Chris swerving to avoid it.  In the end one bird did meet its maker, it was purely unavoidable, luckily there was no blood & gore.  Everything was going along nicely until we hit the 25km unsealed portion.  While it wasn't raining at the moment, we hadn't really considered the previous 12 hours of rain that had fallen ... the road was a muddy, slippery mess.  I was quite happy that Chris had lived on the East coast and could utilize his now driving skills -- boy were they needed! Somehow we managed to not get stuck and to stay on the road.  We thought about turning back a few times, but after having already passed through some pretty hairy patches, I figured we should at least be rewarded with the views (and pictures)!  Prior to the muddy mess we had planned to stop at Tapotupotu Bay and hike out to Cape Reinga ... that plan was quickly nixed once we realized what a mess it was.  The views did end up being pretty terrific -- the fog had lifted just enough to provide great visibility.  We didn't stay too long though, as we didn't want to be the last ones to leave (we wanted someone behind us in case we got stuck).  The drive back actually didn't seem quite as bad ... a few interested skids here and there, but we managed just fine.  Billavan of course was a HUGE muddy mess!

Day 4
(click on map to enlarge)
After utilize the pressure water car wash hose (leaving behinds heaps and heaps of mud), when ventured South along the Western coast.  Prior to departing Ahipara we checked into riding blokarts, however there wasn't enough wind and we hadn't hit the tide correctly, bummed we moved on.  We followed the Twin Coast Discovery Highway to Kohukahu where we caught the ferry over to Rawene.  From there it was on to Opononi and Omapere.  Huge sand dunes loomed across the bay - supposedly perfect for sand boarding.  We left sand boarding for another day and instead ventured out to the Hokianga South Head where we enjoyed a 30 minute walk -amongst more breathe-taking views.

A bit further down the road we took another side track out to the Waiotemarama Gorge.  An extremely short trail led us to a small waterfall.  Next door to the path entrance was a game shop with an interesting back-woods-type owner.  This guy was towering tall (like a Kauri tree) with a bush full white beard.  He was extremely friendly and challenged each of us to a puzzle (I actually solved mine without his help!). The shop's location is interesting ... located next to the trail it is literally out in the middle of nowhere.  We drove about 10km on a dirt & gravel road into the backwoods to find the place!  It might be lonely, but it sure was an awesome location! Our friends from Whisper (Robin & Duncan) had told us about the shop as well, and we were impressed that the shop owner remembered them (then again I'm guessing he isn't packed with customers on a daily basis).

Down the road we set out on foot again along the Tane Mahuta, Te Matua Ngahere, and Four Sisters tracks.  The first track took us to the largest living Kauri tree, which until I just re-read the pamphlet we had thought was the oldest not largest.  The estimate the Tane Mahuta to be about 2000 years old.  Its dimensions are:  Total height 51.5m, trunk girth 13.6m, trunk height 17.7m, and volume 244.5m3!  The second track took us to the second largest living Kauri tree, and the final track took us to four large Kauri's growing rather close together.  We had intending to also walk the longer Yakas track (where the 7th largest Kauri lives), but it was closed due to mud and flooding.

Just down the road was a DOC (Department of Conservation) campsite.  By far this had been the best day of weather yet!  The sun had been out all day, it was warm, and not a drop of rain.  We enjoyed the remainder of the day reading under the sun while snacking on cheese, crackers, & wine.



Day 5
(click on map to enlarge)
It seems we have hit New Zealand during one of their coldest & wettest summers!  We again awoke to rain and heavy cloud cover.  We also realized that during our outdoor relaxation the night before we had been attacked by sand flies!  We started the morning off with a drive (too wet to hike) up to a lookout point overlooking part of the Waipoua Forest, followed by a visit to Trounson Kauri Park for a short walk.  In Trounson Park we learned a couple of interesting facts about possums, such as:  an estimated 22,000 tons of vegetation a NIGHT are consumed by possums in NZ; and possums are NZ's number one enemy against wildlife!  We also found a little privately owned Kauri Woodshop, where we finally found the bowl I've been looking for at a price I could afford.

We drove out to the Kai Iwi Lakes, which looked like a terrific place to hang out and camp, but as it was not even noon yet, we weren't quite ready to settle in for the night.  In Dargaville we stopped at The Woodturners Studio which hosted beautiful wood art (all too expensive for those on a cruiser's salary!), and a cat name KT!!!  Next we visited the local Museum which offered a good view of Dargaville as well as the Rainbow Warrior masts.

We stopped in Matakohe to check out the Kauri Museum.  We opted to just scope out the ground instead of paying to get in, thinking that we will most likely return with our families (coming in the next few months).  From Matakohe we enjoyed a scenic drive along the 16 and then up to Shelly Beach, where we made camp for the night.

Day 6
(click on map to enlarge)
If you can believe it, it was raining ... AGAIN!  At this point you'd think we'd be used to it, but it's just tough when you want the sun to come out!  Thanks to the rain and our lack of desire to hike in it, we did A LOT of driving this day.

We made a quick stop in Auckland, where I sat in the car studying maps while Chris went into a marine store and marine bookstore.  Then it was on to Hamilton and Cambridge.  Two cute little towns South of Auckland.  When we stomped at the Auto store in Cambridge we ran into friends we met back in Suwarrow (Mark & Lisa).  They had purchased a van and were headed down to Rotorua & Lake Taupo.  From Tirau (just past Cambridge) we headed towards the Eastern coast and Tauranga.  We made a quick stop in Matamata to check out Hobbiton (from Lord of the Rings), but at $50 a head we decided we really didn't need to see the movie set!  The entire town was apparently quite proud to have been the host of Hobbiton however, as signs and decorations hung everywhere.

As we traveled up a pretty steep slope towards Tauranga a thick fog settled in around us.  The fog along with the surrounding scenery had a very mystic, very Jurassic feel.  As we drove through Tauranga (we were heading to check out the marinas) we were thrilled to see Sushi signs -- instantly we decided that we would be camping in the Tauranga area.  At the Tauranga Bridge Marina we ran into Roger & Nancy from Equanimity and made dinner plans.  We traveled up the road a bit to Mount Maunganui to grab a campsite before dinner.  The town of Mount Maunganui was quite a bit larger than we had expected and the campsite was terrific.  It reminded us a lot of La Ventana (Mexico) with tons of long-term campers and surfers milling around.

We ended up having Thai instead of Sushi (the Sushi places didn't look so enticing), but it was excellent!  The main Strand of Tauranga was a happening place with many patrons having dinner and drinks underneath heated lambs.  The smells that wafted around the street were to die for!  After a post-dinner stroll we headed back to Mount Maunganui for such much needed rest.


Day 7

(click on map to enlarge)
Although it rained off and on through the night we woke up to dry skies and a bit of sun trying to break through.  We took advantage of the good weather with a hike up Mount Maunganui to check out the views.  It was a bit steeper than I was mentally prepared for, but with Chris trudging along ahead of me (and me being to stubborn to quit) I managed to pull myself to the top ... once I saw the views I was glad I did!

After showers and a drive their the beaches of Mount Maunganui (which reminded us a lot of home) we headed up the coast to the Coromandel Peninsula.  Along the way we came across an interesting vehicle, which we later figured was part of a Gypsy Flea Market that we passed.

The route up to the Coromandel Peninsula provided more breath-taking views!  We made brief stops in Katikati and Waihi.  In Whangamata we stopped at the local i-center (information center) and picked up another half a dozen or so pamphlets on the various activities (including camping & hiking) in New Zealand ... at this point I think we have information overload!

 
We were tempted to stop at the Hot Water Beach, but with the rain still pouring down, digging our own hot water salt-water spa didn't sound appealing to either of us.  Just before Whitianga we hung a left onto the 309 Road.  It was an extremely narrow (not to mention bumpy) road, but the views were well worth the bouncing around (as long as you don't get car sick!).  We stopped for two little walks to view more Kauri trees and another waterfall (this time seeing a Siamese Kauri tree and a Kauri Patch).

The town of Coromandel was a very cute town.  It seemed clean and old-fashioned with a single main street lined with small shops and markets.  We continued down the Western coast of Coromandel Peninsula, stopping near Tapu for more scenic lookouts.


Just passed the town of Thames we hooked a left to take a look at the Kauaeranga Valley.  It was our intention to camp within the forest and then do a four hour hike the following morning.  By the time we reached the visitor center (to check-in/pay) they were closed.  We drove around the area, but many of the campsites also looked closed.  Not sure what the deal was, we returned to town, camping at Dickson's Park just North of Thames.  When we piled out of the van we were immediately greeted by a rush of ducks.  Chris walked up to use the bathroom and I dug out some bread ... by the time Chris returned I was fully surrounded.  Although he gave me a hard time, he instantly took over the feeding!  They were fearless, talkative animals, and we thoroughly entertained by their quacking, waddling, and jumping.



Day 8
(click on map to enlarge)
Surprise, Surprise -- it rained ALL night and into the morning.  In addition the forecast was calling for more rain.  It was not looking good for our Kauaeranga Valley hike.  We lounged around for quite awhile, hiding from the rain inside the van with our books.  Finally we hit the road.  We followed the coast around to Clevedon, where Chris spotted a herd of Banded Cows!  We had been looking for them from the start of the trip so that I could get a picture.  The are cute buggers, with a single white band around their mid-section ... and a bit more furry then "normal" cows.

As we closed in on Manukau and Highway 1, we could see Auckland and the Sky Tower in the distance.  We also noticed that this area seemed to be populated by a much richer crown, with each estates towering over acres of land.

We continued on our way back "home" (towards Whangarei), taking the Eastern route this time.  The continuous rain and boisterous winds squashed our desire to stop at any of the many Auckland area Regional Parks.  In Silverdale we pulled over to check out the supposed Outlet Stores, but it turned out to be a bit of a disappointment (not quite what we were expecting).  At Warkworth we took the Matakana Wine Coast and visited three wineries; Ascension, Heron's Flight, and Matakana Estate (our favorite was Ascension).  Everyone was extremely friendly, and we were surprised to find the wineries quite full with the weather conditions such that they were.

Billavan had been acting up more and more ... some kind of problem where it seems to lose power going up hills -- we had thought it was a fuel line problem because in the beginning it only happened when the tank was less than half full, but on this day it seemed to happen all the time.  Because of this we decided not to take the coastal route (which included unsealed and potentially unpopulated roads), and rather headed straight back to Whangarei.

I now understand why Chris wanted to travel/live in Billavan ... when we returned to Billabong, she seemed HUGE!  The bed was gigantic, and it was the BEST nights sleep ever!!!

Phew!  What a whirlwind of a trip!  All the rain was a bit of a bummer, but the scenery was just fabulous.  We can't wait to explore the southern by of the North Island and the entire South Island!

Hazar Türkleri Neden Museviliği Seçti?

“Batı Avrupa’da Charlemagne imparatorluk tacını giydiği tarihlerde, Avrupa’nın doğusunda, Kafkasya ile Volga arasında Hazar İmparatorluğu adı altında tanınan bir Musevi Devleti hüküm sürüyordu ...” sözleriyle başlayan Arthur Koestler’in 13. Kabile adlı eserini, tarihin en muhteşem ve en gizemli konularından biri hakkında eşi bulunmayan bir eser olarak niteleyebiliriz. Koestler Hazarlar üzerine araştırma yapmış bütün tarihçilerin eserlerini birbirleriyle karşılaştırıp son derece akılcı bir yaklaşımla, unutulmuş veya unutturulmuş olan bu tarihi çözümleyerek günümüzü anlamaya çalışıyor ve belli tabuları zorluyor. Günümüz Musevilerinin çoğunluğunu oluşturan Aşkenazların etnik kökenlerinin Sami ve İbrani olmadığını, Ben-i İsrailoğullarının 12 kabilesinin dışından Türk kökenli Hazarlar’dan yani bir 13. kabileden geldikleri iddialarını ispatlıyor. Üstelik de dünya üzerindeki Musevilerin ezici çoğunluğunun Aşkenaz olmaları oldukça düşündürücü. XV. ve XVI. yüzyıllara kadar Hazarlar üzerine oldukça ihtiraslı tartışmalar yapılmış olmasına rağmen sonra uzun bir zaman tamamen ortadan kalkmış olduğunu görüyoruz. XX. yüzyılın kinci yarısında tekrar alevlenmekle beraber, her ne kadar sadece konulara vakıf kısıtlı çevrelerde polemik konusu olduysa da çeşitli “resmi tarih”lere de ters düştüğü için olmalı, hiçbir zaman yeterince medyatikleşmediğine şahit oluyoruz.



Hazar’lar Türk kökenliydiler, güçlü bir medeniyete sahiptiler ve bilinmeyen sebeplerden dolayı Museviliği resmi din olarak kabul etmişlerdi. Hazar Denizi ile Karadeniz arasında V. yüzyıldan XII. yüzyıla kadar hüküm süren Hazarlar bir soykırıma uğramadan tarih sahnesinden çekildiler. Onlardan kalan izler neler? Kimdiler? Musevilik tarih boyunca İbranilerden başka hiçbir kavim, hiçbir millet tarafından kabul görmediği halde ve diğer tek Tanrılı dinlerin tam tersine İsrailoğulları kendi dinlerini başkalarına ne dayatarak, ne de gönül rızasıyla hiçbir zaman yayma çabası göstermemiş olmalarına rağmen, nasıl oluyor da bu kuralın tek istisnasını bir Türk kavmi oluşturuyor? Acaba bugünkü Doğu Avrupa Musevilerinin önemli bir kısmının kökeni Hazarlardan mı geliyor? Nazilerin soykırımına uğrayan “İsrailoğulları”nın ataları aynı zamanda da arî ırkın beşiği olan Kafkasya’da ortaya çıkan bu 13. kabileden mi geliyorlar? Arthur Koestler’e göre “antisemitizm” bu verilere göre anlamını yitiriyor. Koestler, “bu tez aynı zamanda hem cellatların hem de kurbanların ister istemez içine düştükleri trajik bir yanılgıyı ortaya koyuyor, belki de tarihin en acı yanılgısını” demekten kendini alamıyor. Sonuç olarak, Arthur Koestler’in belgelediği gibi, Hitler’in Yahudi soykırımında Macaristan, Polonya ve Rusya’da yaşayan Hazar Türklerinin torunları ne yazık ki nasibini aldı ve toplama kamplarına gönderilerek yokedildi.



Batı Avrupa’da Charlemagne’ın imparatorluk tacını giydiği tarihlerde, Avrupa’nın doğusunda, Kafkasya ile Volga arasında Hazar İmparatorluğu adıyla tanınan bir Musevî Devleti hüküm sürüyordu. Altın çağına VII. ve X. yüzyıllarda erişen bu devlet, ortaçağ Avrupa’sının, dolayısıyla modern Avrupa’nın da biçimlenmesinde önemli bir rol oynamıştı. Bunun en fazla farkında olanların başında, aynı zamanda da iyi bir tarihçi olarak tanınan Bizans İmparatoru VII. Konstantin Porphyrogenitos (901-959) geliyordu. “De Cerimoniis-Törenler Kitabı” adlı eserinde, Roma’daki Papa’ya ya da Batı Roma İmparatoru’na gönderilecek bir mektup için iki sikkelik altın damga yeterken, Hazar kralına gönderilecek bir mektuba ancak üç sikkelik altın damga gerekir diye bir not düşmüştü. Bunun bir iltifattan çok bir realpolitik gereği olduğunu anlıyoruz. IX. yüzyılda, Bizans İmparatorluğu için büyük bir olasılıkla Hazar Kağan’ının önemi, Charlemagne ve onun soyundan gelenlerinkinden daha az değildi hattâ belki de daha fazlaydı. Uzun bir süre, doğudaki en güçlü devletler olan Bizans ve Abbasiler’le boy ölçüşebilecek Hazarlar’dan başka bir güç bulunmuyor.



Etnik yapı açısından Türkler’den oluşan Hazar ülkesi, Hazar denizi ile Karadeniz arasında, zamanın büyük güçlerinin ısrarla denetimleri altına almaya çalıştıkları ve son derece hayatî ticaret yollarının kesiştiği bir bölgede yer aldığı için önemli bir stratejik konumdaydı. Bizans açısından bir tampon devlet rolü oynuyor ve Doğu Roma İmparatorluğu’nu, önce Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler, daha sonra da Vikingler ve Rûslar gibi kuzey steplerinin amansız savaşçı barbar kavimlerinin istilâ tehlikesinden koruyordu. Bizans diplomasisi açısından olduğu kadar Avrupa tarihi açısından da önem taşıyan noktaysa, Hazarların güneyden bir çığ gibi gelen Arap istila dalgalarını durdurup püskürtmesi ve Arap akınlarının İran üzerinden Orta Asya’ya doğru yönelmesine sebep olmasıdır. Batıdan ilerleyerek Avrupa’yı istila eden Arap ordularının Fransa’da Poitier bölgesinde Charles Martel tarafından zorlukla durdurulabilmesine karşın, doğu cephesinde Hazarlar Doğu ve Orta Avrupa’nın Araplarca istilasını engellemişler ve onlara Kafkasya kapılarını kapamışlardı.



Tarihin bu çok az bilinen bölümü hakkında Hazar tarihinin en önemli uzmanlarından biri olan Prof. D. M. Dunlop(1) 1954’te yazdığı “The History of Jewish Khazars” adlı kitabında şöyle der: “Hazarlar olmasaydı Doğu’daki Avrupa uygarlığının kalesi olan Bizans, Arapların karşısında çok uzun süre dayanamazdı. Büyük bir ihtimalle bunun doğal sonucu olarak Hıristiyan ve İslâm dünyalarının tarihi de bugünkünden çok daha farklı olurdu”.



Hazar Türkleri’nin Arap akınları karşısında böylesine bir zafer kazanmasının yarattığı yankıların bir sonucu olarak, ilerde V. Konstantin adıyla tahta çıkacak olan Bizans prensi, bir Hazar prensesi ile evlendi. İmparatoriçe Irena adını alacak bu prensesin İstanbul’a getirdiği giysiler saray çevresinde öylesine hayranlık yaratıp moda oluyor ki bunlara “Tzitzakion” adı veriliyor; bu sözcük de prensesin kendi isminden geliyor; “Çiçak” [yani günümüz Türkçesindeki çiçek, ç.n.]. Bu evlilikten doğan ve de Hazar lâkabını taşıyarak imparator olan IV. Leon, 775-780 tarihleri arasında hüküm sürecekti.



Hazar Kağanı’nın gücünün VIII. yüzyılda Doğu Roma İmparatorluğu’nun Kafkasya üzerinden geçen ticaret yollarının Müslüman akınlarına karşı güvenliğini sağlamaktan öte, Bizans’ın saray entrikalarına müdahale edip imparator tayin edilmesinde rol oynayacak kadar arttığını savunan Dunlop’un ifadesinde hiçbir abartma payı yok.(2)





Hazarlar, şamanlığı bırakıp Musevî dinini kabul ediyorlar



Bir süre sonra, 740 tarihinde, Hazar İmparatoru ve saray çevresi başta olmak üzere tüm yönetici ve askerî sınıf, Musevî dinini kabul ettiler ve çok geçmeden de bu yeni din, Şamanlığın yerine resmî din sıfatını aldı. Bugün bile böyle bir olay nasıl çarpıcı ve olağanüstü gözüküyorsa o zaman da bu kararın aynı şekilde şaşırtıcı olduğunu Bizans, Arap, Rus ve İbranî kaynaklardan saptamak mümkün. Çağdaş Macar tarihçisi Anthal Bartha’nın 1968’de yazdığı ve VIII ila IX. yüzyıllardaki Macar toplumunu inceleyen bir eserinde birkaç bölüm Hazar Türklerine ayrılmış bulunuyor. Bu yüzyıllarda Macarlar Hazarların himayesinde olmalarına rağmen, kitapta Hazarların Musevî dinini kabul etmelerine sadece bir paragrafta değinmesi yazarın bu tarihi olgu karşısında ne derece rahatsızlık duyduğunu sezinlemek için yeterli:



“Fikir tarihiyle ilgili sorunlar konumuz dışında olmasına rağmen Hazar krallığının devlet dini meselesine dikkat çekmek zorundayız. Musevî dini toplumun yönetici sınıflarının kabulü ile resmi din oluyor. Etnik olarak Yahudi olmayan bir halkın Museviliği din olarak kabul etmesi doğal olarak ilginç spekülasyonlar yaratabilir. Bizans’ın Hıristiyanlığı yayma misyonuna karşı olduğu kadar Arapların İslamî yayılmacılığına da bir çeşit meydan okuma mahiyetinde olan Hazarların din değiştirmeleri, üstelik de sözünü ettiğimiz iki imparatorluğun siyasal baskıları altında olmasına rağmen Musevilik gibi, tektanrılı bir din olmakla beraber hiçbir dış siyasal desteğe sahip olmayan, tam tersine her tarafta baskılara uğrayan bir dini kabul etmeleri bu konularda araştırmalarda bulunan tüm tarihçileri hayretler içerisinde bırakmıştır. Hazarların bu seçimlerinde güttükleri amaç siyasal bağımsızlık iradesinin ifadesinden başka bir şekilde açıklanamaz”.





Hazarların uygarlığı bir göçebe kültüründen ibaret değil

Hunlar’ın yani Atilla’nın, ordularıyla Avrupa’yı tehdit etmesi tarih sahnesinde sadece 24 seneye tekabül eder (372-453). Devlet ömrünün bu kadar kısa sürmesini, Batılı tarihçiler, Hunlar’ın göçebe bir halk olmasıyla açıklıyorlar, o zaman aynı şekilde göçebelerden oluşan ama 4 yüzyıl yaşayan Hazarlar için neden aynı gerekçe geçerli olmamıştır? Hazarlar’ın yaygın konut tipi, başlangıçta çadır olumuşsa da son derece büyük yerleşim merkezleri ve devamlı gelişim gösteren bir toplum yapıları vardı. Kısa bir sürede yarı yerleşik hayata geçmişlerdi ve göçebe savaşçı kabileler, hayvancılığın yanı sıra tarım, bağcılık, balıkçılık, ticaret ve sanatkârlıkla da uğraşıyorlardı.



Sovyet arkeologların yaptıkları araştırmalarda elde ettikleri bulgulara göre Hazarlar, Hunlar’dan daha farklı olarak çok ileri bir medeniyet seviyesine erişmişlerdi. Kilometrelerce alanlara yayılan geniş köy veya kasabalar, son derece geniş ağıl ve ahırlara galerilerle bağlı olan evler bulundu. Bulunan at arabaları, gündelik eşyalar, kemer tokaları, eyer ve koşum parçaları gelişmiş bir zanaatkârlığın izlerini taşıyordu. Arkeologlar geç devirdeki dört köşe yapılardan daha alt seviyelerde ise yuvarlak ev tipleriyle karşılaştılar bu da çadırdan geçişin bir işaretiydi. O devirlerdeki Arap kaynakları, Hazarlar’ın yarı göçebe bir hayat yaşadıklarını, başkent İtil’de bile sadece kış aylarında yaşadıklarını belirtiyorlar. Baharla birlikte bozkırlara, ovalara gidiyorlar, belki de sadece şehir dışındaki bağ ve bahçelerinde kurdukları çadırlara yerleşiyorlardı.



Bu kazılarda elde edilen diğer çok önemli bulgular da bize VIII. yüzyıldan itibaren Hazarların kuzey sınırlarını korumak için karmaşık yapıda seri kalelerden oluşan bir sur sistemi oluşturduklarını gösteriyor. Bu ilginç sistemin tamamı bir yay şekli oluşturuyor ve geri savunma dayanağının Kırım üzerine yaslandığını görüyoruz. Böylece Donetz ve Don nehirlerinin havzalarını geçip Volga’ya kadar uzanan bu savunma düzeninin en güneyinde yer alan Kafkas dağlarının da doğal bir duvar oluşturduğunu ve batıda Karadeniz, doğuda da “Hazarların Denizi”yle bu savunma sistemini tamamladığı ortaya çıkıyor. Anlaşılan bu tarihlerden itibaren Hazarlar açısından tehlike oluşturan esas askerî tehdit, güneyden çok kuzeyden gelmeye başlıyor(3).



Sovyet arkeoloğu M. I. Artamanov’a göre; “Hazarlar IX. yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinde, buralardaki bozkırlarda ve Dinyeper nehrinin geniş ormanlık bölgelerinde rakipsiz bir üstünlüğe sahiptiler. Yaklaşık bir buçuk asır boyunca Doğu Avrupa’nın güney yarısını hakimiyetleri altına almışlardı ve Asya ile Avrupa arasındaki en önemli doğal geçitlerden biri olan Ural Hazar hattını tamamen denetimleri altında tutuyorlardı. Bu dönemde doğudan gelen göçebe kabilelerin de tüm akınlarını durdurdular.”



Hazarlar üzerine olan kaynakların çoğunluğunun onları düşman olarak gören ülke tarihçileri tarafından yazılmış olması nedeniyle, özellikle de o devirdeki Arap, Gürcü veya Ermeni tarihçilerin eserlerine temkinle yaklaşılması gerekir; Hazarlar üzerine yazan Arap tarihçilerin eserlerinde gerek İbn Sait el Magrebî’nin gerek aynı zamanda bir seyyah olan İbn Fazlan’ın kitaplarında düşmanca ve yukardan bakan bir hava hakimdir. Sadece coğrafyacı Istakri eserinde AkHazar’ların çarpıcı güzelliğinden söz eder. İbn Said al Magrebi yaşanan toprakların en kuzeyinde, yedinci iklimde yaşayan Hazarların ülkesinin soğuk ve rutubetli olduğunu ve bunun sonucu olarak insanların uzun boylu, beyaz tenli, mavi gözlü, uzun ve genellikle kızıl saçlı ve soğuk tabiatlı olduklarını yazıyor ve kısaca vahşî bir görünüşe sahip oldukları sonucunu çıkartıyor. Doğal olarak bir asır süren ve Araplar için başarısızlıkla biten savaşların ardından, bir Arap tarihçisinden sevecen bir yaklaşım beklenmez herhalde. Bir Gürcü vakanüvis Hazarların kutsal kitaplarda sözü edilen Yecüc ve Mecüc’ler(4) olduğunu iddia ederek onların çirkin, kan içici, vahşî hayvan sürülerinden farksız olduklarını yazıyor. Bir Ermeni yazar ise; tiksindirici derece çirkin suratları, kirpiksiz gözleri ve kadınlar gibi omuzlarına inen kızıl saçları olan korkunç Hazar sürülerinden söz ediyor.



Türk adı belli bir etnik grubu belirlemese de V. yüzyıldan itibaren batıya doğru göç eden Ural-Altay dil gurubuna dahil çeşitli etnik gurupları ortak olarak “Türk” diye adlandırmak adet oldu. Bu adı takan Çinliler, bir ırktan çok, belli bir dili tanımlıyorlardı. Bu noktadan hareketle, Hunları ve Hazarları da Türk olarak tanımlayabiliriz. Hazarların konuştuğu lehçenin bugünkü Çuvaşların diline yakın olduğu sanılıyor. Çuvaşlar kendilerinin Hazarlara çok yakın bir dil konuşan eski Bulgarlardan geldiklerini iddia ediyorlar. Hazar kelimesiyse Türkçe gazar; gezer yani göçebe kelimesinden geliyor(5).



Hazarlar ile ilgili ayrıntılı ciddi belgeler nadir ve çoğunlukla ikinci elden yani aktarma bilgilerden oluşuyor. İki büyük istisnayı, Abbasi döneminde diplomatik bir misyona katılan İbn Fazlan’ın eseriyle, Endülüs Emevileri devrinde Halife III. Abdürrahman’ın dışişleri bakanı konumundaki Hasday İbn Çiprut’la Hazar kralı Jozef arasındaki yazışma oluşturuyor.



İbn Fazlan’ın eseri Hazarlar üzerine cılız bilgiler vermekle birlikte o zamanki Hazarlar ve onların hakimiyetindeki diğer Türk toplulukları konusunda eşi bulunmayan ayrıntılara sahip. Bulgarlar ve Oğuzlar başta olmak üzere çeşitli kavimler ve coğrafyalar üzerine, ayrıntılı bilgi ediniyoruz. Komşularına göre Hazarların çok daha modern bir yaşamları olduğunu öğreniyoruz. Hazarlar’ın sulama kanalları açtıklarını ve daha ılıman iklimden gelen Araplar’da bile hayranlık yaratacak derecede geniş ve verimli tarım, bağ ve bahçecilik yaptıklarını İbn Fazlan’dan başka el-İstarkî, el-Masudî ve İbn Havkâl da kaydediyor.



Ancak ana zenginlik kaynağının yine de dış ticaret olduğunu, beş bin kişilik, üç bin hayvanlık kervanlardan söz edilmesinden anlıyoruz. Hazarların denetimleri altında tuttukları ve geçen bütün mallardan, köleler de dahil olmak üzere %10 vergi aldıkları yollar hem Urallar üzerinden Orta Asya’yı Volga ile güneye, Karadeniz’e bağlıyor, hem de Kafkasya üzerinden Ermenistan, Gürcistan ve Bizans’a giden yollarla birleşerek bir kavşak oluşturuyor. Ayrıca Hazarların Macarlar, Bulgarlar, Oğuzlar gibi kendilerine tabi olanlardan aldıkları vergileri de eklersek ne derece önemli bir gelire sahip olduklarını kestirmek pek güç olmaz. Ek olarak, bu zenginlikleri koruyabilmek için gerekli olan, o ölçüde güçlü ve hatırı sayılır bir askerî güce ve yetenekli vergi tahsildarlarına, gümrükçülere sahip oldukları sonucunu çıkartabiliriz.



Derbent-nâme adlı Farsça bir eser Hazar ülkesindeki, yerleri hâlâ belirlenememiş, zengin altın ve gümüş madenlerinden söz etmektedir. Öte yandan bir çok kaynak Bağdat’ta, İstanbul’da, İskenderiye’de, Samara ve Fergana’da Hazar tacirlerinden ve mallarından söz etmektedirler. İbn Havkal, Hazar kralının ordusunda dört bin kişilik bir Harzemli Müslüman muhafız alayı olduğunu yazıyor ve İslâm ülkelerindeki savaşlardan ve baş gösteren veba salgınlarından ötürü göçler olduğundan söz ediyor. Bizans ordusunda da son derece yüksek maaş alan gayet seçkin bir Hazar alayı olduğunu biliyoruz.



Hazarların ilk başkentlerinin Kuzey Kafkasya eteklerindeki Balancar kalesi olduğu sanılıyor. Daha sonra başkent kuzeyde, Volga üzerinde, Budapeşte’yi anımsatır bir şekilde kuruluyor; nehrin iki yakasına kurulan bu yeni şehrin batı yakasi İtil veya İdil, doğu yakası da Hazaran diye anılıyor, bazı kaynaklarda ise sanki iki ayrı şehirmiş gibi geçiyor. Batı yakada Kağan ile bütün yönetici ve soylular yaşıyor, doğu kesimde de değişik dinlerden Hazarlar ve onlara tabî diğer milletlerden oluşan bir nüfus yaşıyor. Arapların Heredot’u olarak anılan el-Masudî “Altın Çayırlar” adlı eserinde şehirde yedi tane hakim bulunduğunu, bunlardan ikisinin Hazarlar için Musevî, ikisinin Müslüman, ikisinin Hıristiyan ve birinin de Şaman olduğunu yazıyor. Bu şehir adalet ve güvenlik açısından çok rahat olduğu için yerleşmiş çok sayıda Müslüman tacir olduğunu, biri büyük olmak üzere birkaç cami ve okul olduğunu ilave ediyor. X. yüzyılda bu yazılanları Musevî Ansiklopedisi de doğruluyor ve Hazarlar maddesinde; “Batı Avrupa’da anarşinin, cehaletin ve yobazlığın kol gezdiği bir dönemde, liberal ve adil bir yönetime sahip olduğundan Hazar Krallığı’nın gurur duyması doğaldı” diyor. Gerçekten de Hazarlar, Batı Avrupa’dan olduğu kadar Bizans İmpratorluğu’ndan ve ilk dönemdeki İslâm dünyasından da daha hoşgörülü bir yönetime sahiptiler. Ancak bilhassa Arap kaynaklarını incelediğimiz zaman genelde düşmanca bir bakış olmasına rağmen yine de gizli bir hayranlık seziliyor, Arap tarihçiler, Hazarlar, Oğuzlar veya Bulgar’daki toplumsal yaşamdaki hoşgörü, düşünce özgürlüğü, şüphecilik, siyasal hayatta görece demokratik bir yapının hakimiyeti ve hiyerarşiye kör bir bağlılığın olmayışını kendi açılarından çarpıcı örneklerle aktarıyorlar(6). Mükemmel bir gözlemci olan Ahmet ibn Fazlan’ın seyahatnamesinnde yazdığına göre; Hazarlar iki yüzyıldan beri Museviliği kabul etmişlerdi ancak diğer göçebe soydaşları olan Bulgarlar, Oğuzlar ve Türkler daha hâlâ Hazarların eski dini olan Şamanlığa bağlıydılar.





Hazarların din seçimi ve jeopolitik dengeler



Hazarlar din olarak Museviliği seçtiklerinde, zaten zengin ve güçlü bir konumda olduklarından, herhangi bir ekonomik çıkar peşinde olmadıkları açıktır. Siyasal açıdan bakarsak VIII. yüzyılın Hıristiyan ve İslâm ülkelerin oluşturduğu bir ideolojik kutuplaşmaya sahne olduğu görülüyor. İnsanlık tarihinde ilk kez tektanrılı dinlerin rekâbetiyle, dinin, klasik bir propaganda aracı olarak siyasal ve askerî yayılma politikalarının emrine girdiğini görüyoruz. Hazarlar müttefik ya da rakip olarak bir üçüncü güç oluşturmakla birlikte Müslümanlığı veya Hiristiyanlığı kabul ettikleri takdirde bu tercihin kendilerini Bizans’ın veya Bağdat’ın kültürel hakimiyeti altına sokabileceğinin bilincine varmışlardı. Zaten siyasî beklentilerin simgesi olan hanedan evlilikleri, askerî ittifaklar, diplomatik nezaket misyonları, ortak çıkarları gözeten kapsamlı anlaşmalar, din değiştirme yönünde doğrudan veya dolaylı ısrarlara vesile oluyordu.



Hazar Kağanı da Şamanlığın artık yeni tektanrılı dinlere göre anakronik kaldığını ve teokratik imparatorluklarda hükümdarın elindeki hukukî ve ruhanî güce karşın, kendisine tâbi olan onca bozkır halkını sadece askerî güçle elinde tutabildiğinin ve bunun da artık gitgide yetersizleştiğinin farkındaydı. Ancak haklı olarak, kıskaçı altında bulunduğu her iki dinden birini kabul etmesinin de siyasal bağımsızlığının sonunu getireceğini düşünüyordu. Dolayısıyla görünüşte her iki dinin de saygın geçmişini oluşturan ve siyasal hiçbir kuşkuya yer vermeyecek olan bir üçüncü tektanrılı dini kabul etmenin daha mantıklı bir karar gibi görünmesi doğaldı.



Tarihi incelerken bazı gelişmelerin son derece rasyonel olarak değerlendirilebilmesi kolaydır, ancak olayların oluştuğu dönemlerde sıcağı sıcağına böylesine pragmatik kararlara varılabilmesi, tarihte eşi nadir görülen olağanüstü bir zekâ gerektirir(7).



Hazarların inanç konusundaki bu hoşgörülü yapısı gerek Bizans’ta gerek İslâm dünyasında baskı gören tüm Yahudiler için sürekli, güvenle sığınılabilecek bir çekim alanı oluşturdu(8). Tarihi boyunca Hazarların ülkesi gördüğümüz gibi Museviliğe geçmelerinden önce olduğu kadar, sonra da, önce baskılardan kaçan Yahudilere bir sığınma ülkesi, sonraları da tam anlamıyla bir ulusal merkez (foyer national) oluşturdu. Daha gelişmiş kültürlerden gelen yeni mülteciler, şüphesiz, daha evvel sözünü ettiğimiz gibi Arap tarihçilerini hayrete düşüren bu kozmopolit ve hoşgörülü havanın oluşmasında önemli bir rol oynadılar. Yeni gelenler beraberlerinde Bizans’ta icra ettikleri sanat ve mesleklerini, işbilirliklerini, tarım ve ticaret bilgileriyle beraber İbrani alfabesini de getirdiler(9).





Hazarların Yahudiliği seçmelerine dair belgeler



Bu din değiştirmenin hangi şartlarda ve tam olarak nasıl olduğu konusu biraz efsaneleşmiş olmakla birlikte Arap ve İbrani kaynaklarında bazı temel belgeler bulunmaktadır. Masudî’nin yukarıda değindiğimiz eserinin sonunda bu konuda yazarın daha evvelce bir başka kitap daha yazmış olduğu anlaşılıyor. Bu eser ortadan kaybolmuş olmakla birlikte kaynak alınarak daha sonra kaleme alınan iki başka eser mevcud.



İlki, 1327’de Muhammed Dimaskî’nin kaleme aldığında yazar; Harun Reşit devrinde, Bizans imparatorunun Yahudiler’i göçe zorladığını, Hazarların ülkesine gelen bu göçmenlerin orada “Çok akıllı ancak yeterli eğitimden yoksun bir halk bulduklarını ve onlara kendi dinlerini bahşettiklerini, onların da bu dini kendilerininkinden daha üstün bulduklarını ve kabul buyurduklarını” yazıyor. Daha detaylı bir hikâye içeren el-Bekrî’nin “Hükümdarlıklar ve Yollar Kitabı” adlı eserinde de başka hiçbir yerde rastlanmayan bir hikâye anlatılıyor. “Önceleri putperest olan Hazarların kralının Yahudi dinini kabulü şöyle olmuştur. İlk önce Hıristiyanlığı kabul etti. Sonra bunun sahteliğini anladı ve yardımcısı, (Bey) komutanıyla kafasını iyice meşgûl eden bu konuyu incelemeye başladı. Bey de ona dedi ki: “Hükümdarım, kutsal kitaplara inananlar üç guruba ayrılır. Çağır hepsinin bir temsilcisini, burada davalarını savunsunlar, sen de gerçeğe sahip olana inancını bağlarsın.”



Bunun üzerine Hıristiyan ülkesinden bir piskopos getirirler. Ancak kralın yanında son derece akıllı ve belagât sahibi haham varmış ve kurnazlıkla piskopozu tartışmada çıkmaza sokmuş. Ona demiş ki; “Hey gidi Ümran oğlu, Musa ve ona gönderilen Tevrat için ne dersin?” Piskopos bu soruya, “Musa Yüce Allahın peygamberidir ve Tevrat’ın yazdığı her şey doğrudur” diye cevap vermiş. Bunun üzerine haham krala dönerek “Bak benim dinimin hak dini olduğunu kabul etti bile, şimdi kendi dinince neye inandığını sor ona” demiş. Kralın sorusuna papaz “Ben de İsa’nın Mesih olduğuna, Meryem’in oğlu olduğuna, onun Kelâm’ının da Allahın adına sırları açıkladığına inanıyorum” diye cevap vermiş. Bunun üzerine Yahudi de Hazarların kralına, “Benim tanımadığım bir doktrini savunuyor, halbuki kendisi benim inandıklarıma inanıyor” demiş. Piskopos da sözlerine inandırıcı hiçbir delil ibraz edememiş. O zaman kral bir de Müslüman din adamı çağırtmış, bunun üzerine ona büyük bir bilgin yollamışlar ama Haham bir kiralık katil tutup daha yoldayken onu zehirletip öldürtmüş. Böylece Yahudi, kralı kendi dinine çekmeyi başarmış ve Hazarlar da Musevî olmuşlar.”



Bu hikâyede Arap tarihçilerin kendileri için acı olabilecek hapı yenilir yutulur bir hale getirmeye çalıştıkları yorumunu yapabiliriz. Eğer Müslüman bilgin de gelip tartışmaya katılsa aynı tuzağa düşmesi kaçınılmazdı zira Hıristiyanla birlikte her ikisi de Tevrat’ın gerçekliğine inandıklarını beyan edecekler ama iş İncil ile Kur’an’a gelince her ikisi de ikiye bir oyla kaybedeceklerdi. Kral, sembolik olarak her üç dinin de temelini oluşturan ana doktrine inanmaya hazır, ancak ileri safhada ortaya çıkan rakip doğmalara katılmıyor. Ayrıca profesör Bury’nin altını çizdiği önemli bir nokta da, Hazar kralının sarayında, din değişikliğinden önce bile Musevîlerin zaten güçlü bir yeri olması: Hıristiyan ve Müslüman din adamı uzaklardan getirtilirken Yahudi din adamı orada hükümdarın yanıbaşında hazırdır(10).



Bu konuda elimizde bulunan en ciddi Arap kaynağı -sonradan Musevî kaynağı olarak da karşımıza çıkar-, “Hazar Yazışması” adı altında bilinen, İbranice yazılmış, Kurtuba’daki Endülüs Emevi Halifesi’nin bakanı Hasday ibn Çiprut(11) ile Hazar kralı Josef arasındaki (daha doğrusu her ikisinin sekreterleri tarafından kaleme alınmış olan) yazışmadır. Yazıdan anlaşıldığına göre İran’dan, Horasan’dan gelen tacirlerden Hasday ilk kez bağımsız bir Yahudi krallığının varlığını duyar. Bu hikâyeyi ilk olarak şüpheyle karşılar ama yine de meraklanır ve Bizans diplomatik misyon üyelerine bu konuyu sorar. Diplomatlar tacirlerin verdiği haberi doğrulamakla kalmayıp Hazar krallığı üzerine ayrıntılı bilgi de verirler; hattâ o sıra tahtta olan kralın adının Josef (Yasef) olduğunu bile söylerler. Hasday da bunun üzerine bu krala bir mektup yollamaya karar verir. Mektubunda kral Josef’e Hazar devleti, halkı, hükümeti üzerine bir sürü soru yöneltir ayrıca da onların Filistin’den geldiklerini sandığı için, oniki kabileden hangisinden olduklarını öğrenmek ister. Bu kabilelerin çoğu kaybolduğu için Hasday belki de bunlardan biri olduklarını sanıyordu. Yahudi kökenden gelmediği için Josef bu kabilelerden hiç birisine mensup değildi.



Josef cevabında Hasday ibn Çiprut’a iki yüz sene önce vuku bulan Musevîliğe geçişin hangi şartlarda ve nasıl olduğunu anlatır. Son derece ilginç olan bu yazıda kral Josef, “atası Bulan Han’ın güçlü bir fatih olduğu gibi aynı zamanda da büyük bir bilge kişi olduğunu, ülkesinden büyücüleri ve putperestleri kovduğunu, bundan sonra da ona rüyasında bir meleğin görünüp tek bir Tanrıya iman göstermesini, bunu yaparsa Tanrı’nın da onu, soyunu ve halkını kutsayıp varlıklarını kıyamete kadar sürdüreceği, düşmanlarına da aman vermeyip, onlara türlü zorluklar yaratacağı vaadinde bulunduğunu” yazar.



Buraya kadar yazdıkları Kitab-ı Mukaddes’teki Tekvin (Génèse) bölümünden açıkça esinlenmiş olduğundan Hazarların da Hz. İbrahim soyundan olmamakla birlikte kendilerini “seçilmiş halk” olarak gördükleri sonucunu çıkartabiliriz. Ancak Josef’in mektubu buradan sonra birden bire özgün bir niteliğe yöneliyor. “Yüce Yaradan’a hizmet etmeye hazır olan Bulan ancak bir istekte bulunuyor ve Tanrım sen benim kalbime, duygularıma, düşüncelerime vakıfsın ve sana nasıl inandığımı ve güvendiğimi biliyorsun, ancak başında olduğum halk kâfir bir kafa yapısındadır ve bilmem ben onları tek başıma inandırabilir miyim? Sana yalvarırım bana gönderdiğin meleği bana destek olması için benim Büyük Prensime de gönder”... “Bulan’ın duasını kabul eden Tanrı isteğini yerine getirir ve Büyük Prens rüyayı gördüğü gecenin sabahı hemen Kağan’ı bulur ve anlatır...” Kutsal kitaplarda, İbrani olsun İslâmi olsun böyle rızası alınacak bir Prens konusu bulunmamaktadır. Burada anlatılan Hazar Devletindeki iki başlı yönetim adetidir. Hazarlarda Kağan hükümdardır ve ikinci yönetici Bek (Bey) veya Büyük Prens denen hem Başbakan hem de Başkomutan konumundaki yardımcısıdır. Belki de aslında Bulan, bu Büyük Prens’ti çünkü Arap ve Ermeni kaynaklarına göre 731 (Yahudiliğin kabulünden bir-iki sene önce) tarihinde Kafkasya’ya askerî sefere çıkan Hazar ordusunun komutanın adı Bulhan’dır.



Tanrı ondan bu sefer bir tapınak yaptırtmasını ister o da fazla zengin olmadığını söyleyince Melek onu Kafkasya’ya Daryal ve Erdebil’e sefer eylemesini orada yeterince altın bulabileceğini öğütler. Burada da Hazarların bir süre Kafkasya’daki altın ve gümüş madenlerini ele geçirdiklerini yazan Arap ve Ermeni kaynaklarıyla kesişen bilgiler var. Bu seferden sonra ilk tapınak yapılır. Bu olaylardan iki yüzyıl sonra yazılan mektupta olayların efsanelerle karıştığı görülüyor.



Mektubun devamından Kralın ve Bey’in Yahudiliği kabul etmeleri duyulunca hem “Adom” kralının (Bizans İmparatoru) hem de İsmaelim’lerin kralının (Bağdat Halifesi) Hazar’lara elçiler gönderip kıymetli armağanlar ve bilgin din adamları gönderdikleri anlaşılıyor. Her iki taraf da Hazarlar’ın temsil ettikleri gerçek dine imân etmelerini amaçlıyorlar. Burada yukarda el-Masudî’den Arap versiyonunu okuduğumuz o önlü teolojik tartişma sahnesi anlatılıyor (tek fark Müslüman din bilginin de hazır olması). Her bilim adamı kendi dininin tanıtımını yaptıktan sonra Kral onlara ayrı ayrı kendi dininin dışında hangi dinin gerçeğe en yakın olduğunu soruyor ve Yahudilik az farkla kazanıyor, bu da aynı zamanda tarafsızlığın zaferi oluyor.



Bu yazışmadan çıkan sonuç Hazarların Yahudiliği yavaş yavaş ve kademeli olarak kabullendikleri, bu olaydan iki kuşak sonra bir reform hareketinin olduğu yönünde. Tek Tanrı’yı kabul eden hükümdarın büyücüleri ve putperestleri kovduktan sonra bu Tanrının Yahudi mi, Müslüman mı yoksa Hıristiyan mı olacağına hemen karar vermediğini de öğreniyoruz. Belki de Bulhan’ın kabul ettiği sadece Kutsal kitaba dayalı ilkel ve basit bir Musevîlikti ve dinî edebiyatı (İslâmdaki değişik imamların kitaplarındaki öğretiler gibi) ve tefsiri kapsamıyordu. Bu şekliyle de VIII. yüzyılda İran’da ortaya çıkan kısa sürede doğuda yayılan Karay mezhebine çok yakındı(12). Zaten Karayların da en yoğun oldukları yerlerden biri “Küçük Hazarya” denen Kırım’dı.



Dunlop ve diğer çağdaş tarihçiler genellikle 740-800 yılları arasında yani Bulhan’dan reformu yapan kral Obadia’ya kadar Hazarlar’ın bir çeşit Karay inancında olduklarını ve bu reform hareketiyle Ortodoks Yahudiliğin başladığını kabul ediyorlar.



Elimizdeki bu belgelerden bir asır sonra İspanya Musevîlerinin en büyük şairi kabul edilen Yehuda Halevî’nin (1085-1141) Arapça olarak yazdığı sonradan İbraniceye çevrilen “Kitab al-Khazarî” ve alt başlığı, “Deliller Kitabı ve Hor Görülen İman’ın Savunması” olan kitabının büyük bir bölümünün Kuzarilere (Hazarlar) ayrıldığını görüyoruz. Halevî bu eserinde Yahudi halkının Tanrıyla kulları arasında ayrıcalıklı bir arabuluculuk misyonuna sahip olduklarını ve en sonunda bütün ulusların Musevî dininde birleşeceklerini savunuyordu ve bunun ilk işaretini de Kuzarilerin Yahudiliği kabulünde buluyordu.



1170-1185 yılları arasında Doğu Avrupa’yı ve Anadolu’yu gezen bir Alman Yahudisi olan seyyah Rastibonlu Reb Petaşya, “Sibub Ha’olam / Dünya Çevresine Seyahat” adlı kitabında Kırım’ın kuzeyinde rastladığı Hazar Yahudilerinin Musevîliklerini eleştiriyor ve bunu onların heretik Karay inançlarına bağlıyordu.



Musevî kaynakların genelde çelişkili yaklaştıklarını gözlemliyoruz; XII. yüzyıldaki bir başka gezgin olan Toledolu Benjamin, İstanbul’da ve İskenderiye’de Hazar ileri gelenleriyle görüştüğünü, Halevî’nin çağdaşı İbrahim Ben Davut, Toledo’da Hazar kökenli öğrenciler gördüğünü aktarıyor. Büyük ilâhiyatçılardan biri olan Saadiyah Gaon (882-942) eserlerinde birçok kez Hazarlara değinir ve Mezopotamyalı bir Hiram’ın (Doğu Yahudiliğinde din adamları hiyerarşisinde Halife’ye yakın bir ünvan) Hazarların ülkesine yerleştiğinden söz eder. XI. yüzyıldaki kendisi de Karay olan bir başka Yahudi yazar, Yafet ibn Ali, Hazarlardan söz ederken aynı ırktan gelmedikleri için onlar hakkında “mamzer-melez veya piç” kelimesini kullanır. Çağdaşı Jacob ben Ruben ise Hazarlar için “Yahudi milletinin sürgündeki yegâne boyunduruk taşımayan ve kimseye haraç ödemeyen ulu cengâverleri” diye söz eder.



Gördüğümüz gibi Musevî kaynaklar Hazarların Yahudiliğini coşku, şüphe ve özellikle büyük bir hayretle karşılıyorlar. Neredeyse bu olayda kağanın kararı, Mesih’in gelmesinden çok daha sıradışı olarak yorumlanıyor.



Hıristiyan kaynak olarak da Westfalya’da Katolik bir keşiş olan Christian Druthmar d’Aquitaine’nin belirsiz bir tarihte (864’ten önce) yazmış olduğu “Exposito in Evangilium Mattei / Havari Mattehus’un İncil’inin açıklaması” adlı kitabının bir yerinde “Gökkubbenin altında, Hıristiyanların olmadığı uzak bir memlekette Hun soyundan olan Yecüc Mecüc adındaki halkların yaşadığı bir yerde, Gazariler diye bir millet vardır ki; onların hepsi sünnetlidirler ve de Yahudiliği tam olarak yerine getirirler” diye bir ibare vardır. Druthmar’ın Yahudi Hazarlar hakkındaki bilgisi bu kadarken Bizans İmparatoru çok tanınmış bir misyoneri onları Hıristiyanlaştırmak için görevlendirmişti. İlerde Slavların Havarisi olacak olan Selânikli Kiril, adını taşıyacak olan bir alfabeyi de hazırlayacaktı. Ağabeyi Metod’la birlikte Patrik Fotius’un(13) tavsiyesi üzerine İmparator III. Michael tarafından Hıristiyanlaştırma misyonuyla görevlendirilmişti.



Slavlar arasında başarıyla sonuçlanan bu misyon, tarihten öğrendiğimize göre Hazarlar arasında sonuçsuz kalıyor. Kiril’in Kırım üzerinden Hazar ülkesine giderken Kerson’da 6 ay kalıp İbranice öğrenip misyonunu hazırladığını, Don nehri ve Volga üzerinden İtil’e kadar uzanan Hazar yolundan geçip Kağan’ın huzuruna ulaştığını, Hazarların teolojik (alışık oldukları için) tartışmalara öyle kolaylıkla pabuç bırakmadıklarını, ancak birkaç kişiyi razı edip vaftiz edebildiğini ama Kağan’ın kendisini sevdiğini ve iyi niyet işareti olarak iki yüz Hıristiyan esirini serbest bıraktığını “Vita Konstantini / Konstantin’in yaşamı”(14)adlı kitabından öğreniyoruz.





Hazarların sonu



Altın çağını gördüğümüz gibi VIII. yüzyılda yaşayan Hazarlar’ın(15), Halife ordularına karşı kazandıkları kesin zaferden sonra güney sınırlarının artık güvence altına girdiğini, Araplarla ilişkilerinin neredeyse karşılıklı bir saldırmazlık paktına dönüştüğünü, Bizans’la olan ilişkilerininse çok daha dostane bir seviyede olduğunu görüyoruz.



830 veya 833 tarihinde Kağanın ve Bekin Bizans imparatoru Teodosius’a bir heyet gönderip ondan, aşağı Don havzasında bir kale yapımı için gerekli mimar ve teknik eleman istemesi bize Hazarlar’ın yeni bir tehlikeden kuşkulandıklarını gösteriyor. İmparator olumlu cevap verir ve derhal Karadeniz’e bir donanma gönderir. Bizanslılar Azak Denizi’nden Don nehrine girip oradan kuzeye Hazarlar’ın istediği sratejik mevkiye kadar ilerler ve Hazarlar’ın belirlediği yerde bir kale inşa eder. Böylece Sarkel şehri(16) de kurulmuş olur. Hazar-Bizans ittifakının bu ortaklaşa çabası, yeni bir tehlikeye işaret eder; bu, batıda Normanlar veya Vikingler diye anılan, doğuda ise Varegler veya Rûslar olarak adlandırılan savaşçı kuzey barbarlarının istilâ tehlikesidir(17).



A. Toynbee “Constantine Porphyrogenitus and his world” adlı eserinde “IX. yüzyıl, Doğu Roma ve Hazar İmparatorlukları için, sürekli olarak Rûslar’ın topraklarını ele geçirdikleri bir yüzyıl olmuştur. Skandinavların yağmaladıkları, fethettikleri ve kolonize ettikleri alan en sonunda güney doğu Amerika kıyılarından Hazar Denizi’ne kadar uzanan muazzam bir çember oluşturdu” diyor. Üstelik bu ejderhâ başlı küçük gemileriyle nehirlerden gelen Viking tehlikesine karşı koyma çabalarında Hazarlar’a şükran borcu olanların sadece Bizanslılar olmadığını yine kral Josef’in Hasday ibn Çiprut’a yazdığı mektuptan öğreniyoruz: “Yüce Tanrı’nın yardımıyla nehirlerin ağzını kolluyorum ve kayıklarıyla gelen Rûslar’ın, Arap topraklarını istilâsına izin vermiyorum... Onlara karşı çok çetin mücedeleler veriyorum”.



Bizanslıların Rûs adını verdikleri, Arap kronikçilerin Vareg olarak adlandırdıkları Viking kabileleri, Toynbee’ye göre İsveçce kürekçi anlamına gelen Rodher kelimesinden türemiş, Arapların kullandığı Vareg ismini de Rûs kronikçiler aynı zamanda Skandinavlar için kullanıyorlar; Baltık Denizi’nin o zamanki Rusça adı Varegler deniziydi. Bu Rûs-Varegler Vikinglerden bile daha gariptiler, aynı zamanda korsan, haydut ve ahlâksız tacirdiler, ticareti bile kılıç ve balta zoruyla yaparlardı. Altın karşılığında kürk ve amber satarlardı ama esas işleri Slav köle ticaretiydi. McEvedy’nin bu konuda kanısı şöyle; “Varegler garantili alışverişten hoşlanmazlar, ancak karşısındakileri yenemedikleri zaman düzgün ticarete tenezzül ederlerdi, bu kuzeyli kahramanlar kan dökerek elde ettikleri altını tercih ederlerdi.” Güneye doğru yelken açtıklarında Rûs-Vareg ticaret filoları aynı zamanda da askerî filoydular onların geldiklerini görenler bu tacirlerin ne zaman savaşçıya dönüşeceklerini kestiremezdi. El-Masudî 912-913’te Hazar Denizi üzerinden gelen bir istilâda her biri yüzer kişi taşıyan en az 500 geminin olduğunu belirtiyor. Abartma payı olsa bile yine de sayılar akla yakın zira Rûslar Karadeniz’e ilk defa inip (860) İstanbul’u kuşattıklarında 200-300 gemiyle gelmişlerdi.



Sarkel kalesinin yapımından sonra bir buçuk asır boyunca ticaret anlaşmaları, karşılıklı elçi göndermeler ve son derece kanlı savaşlar birbirini takip etti. Zamanla bu kuzeyliler yerleşik düzene girdiler, idareleri altına aldıkları Slavlarla karıştılar, Bizans’ın misyoner faaliyetleri sonucu Hıristiyanlaştılar ve giderek tamamen Slavlaştılar. X. yüzyılın sonlarında Rûslar, Rus olmuşlardı. Soylular Slavlaşmış Skandinav isimleri kullanıyordu; Hrörekr, Rurik olmuştu, Helgi ise Oleg, Helga Olga’ya dönmüştü, Ingvar’sa Igor’a vs... Bu isimleri 945’te Bizans’la bir ticaret anlaşması imzalayan Prens Ingvar-Igor’un yanındaki katılanlar listesinden öğreniyoruz. Prens Ingvar’la Prenses Helga’nın oğullarının adı ise Svyatoslav gibi artık tamamen Slav hale geliyor. Varegler de böylece zaman içerisinde kuzeyli özelliklerini iyice kaybedip Rus tarihinde eriyip kayboluyorlar.



Arap tarihçiler bu Varegleri o kadar garip ve vahşi buluyorlar ki onları tasvir ederlerken bile bir sayfa sonra çelişkiye düşüyorlar. Ancak kimi daha çok vahşiliklerini, kimi de pisliklerini ön plana çıkarıyor. Savaşçılıklarında ise hepsi hemfikir; İbn Rusta “Bu iri yarı ve cesaretli adamlar açıklık bir alanda saldırırsa kimse ellerinden kurtulamaz.” diyordu.



Hazarlar Sarkel’in yapımını tam zamanında öngörmüşlerdi. Rûsların ilk ortaya çıkmalarından sonra bir asır boyunca, özelikle Bizans’a yöneldiklerini Hazarlarla daha çok ticarî ilişkide olduklarını görüyoruz. Arada sırada sürtüşmeler küçük çarpışmalar olsa bile Hazarlar yolları denetim altında tutup gelen geçen mallardan da %10’luk gümrük vergilerini almaya devam ediyorlar. Bu arada bütün vahşilikleriyle beraber karşılaştıkları bütün halklardan işlerine yarayan bilgileri aldıkları ve safça etkilendiklerini de görüyoruz. İtil’de Rûs tacirlerin oturduğu bir mahalle olduğu gibi Kiev’de de bir Hazar mahallesi vardı. İbn Rusta Novgorod’u anlatırken krallarını Rûs Kağanı diye adlandırdıklarını, Rûs Kağanın da ordunun başına kendisini temsil etmek üzere bir komutan tayin ettiğini yazıyor. Böyle bir adet kesinlikle ne Slavlarda ne de Vikinglerde hiç raslanmayan bir durum olduğundan bunun tek açıklaması Hazarlar’ın iki başlı yönetimini model almaları olabilir.



Hazarlar’la Varegler arasındaki ticari ve kültürel ilişkilerin yoğunluğu Varegler’in Hazarların topraklarına doğru yayılmalarını engellemedi. Sarkel’in yapımından 25 sene sonra, Rûs kronikleri 859 yılında Baltık’la Urallar arasında kalan Slav boylarının Varegler’le Hazarlar arasında yarı yarıya paylaşıldığını belirtiyor. Hazarlar’a bağlı olan, Dinyeper üzerinde bir kilit oluşturan Kiev ise üç yıl sonra Varegler’in eline geçiyor. Kısa bir süre sonra da Kiev, Novgorod’u gölgede bırakıp, Varegler’in başkenti olur ve “Rûs şehirlerinin anası” olarak anılacak olan ilk Rûs devletine de adını verir. Josef’in mektubunda kendisine bağlı yerleri sıralarken Kiev’in adı geçmiyordu. Ancak şehirde ve bölgede hatırı sayılır bir Yahudi Hazar topluluğu yaşıyordu. Hazar devletinin ortadan kalkmasından sonra yeni göçlerle bu Yahudilerin sayıları da gitgide artar. Rûs kroniklerinde birçok defa “Zemlya Jidovskaya”dan (“Yahudi ülkesi”nden) Kiev’e gelen kahramanlardan söz edilir.



860 yılının Haziran ayında İmparator III. Michael ordusuyla Araplara karşı sefere çıktığı sırada, İstanbul’dan aldığı garip haberler üzerine yarı yoldan dönmek zorunda kalır. İki yüz gemiyle Karadeniz’den Boğaz’a giren bir Rûs donanması çevredeki köyleri, manastırları, yağmaladıktan sonra Adalar’a yerleşmişlerdi, üstelik Çanakkale Boğazı’ndan geçerek Akdeniz’den gelen Vikingler’le birleşince Bizans’ı büyük bir tehlikeye düşürmüşlerdi. Tarihçiler batıdan gelenlerin başındaki Jutland’lı Rurik’le Karadeniz’den gelenlerin lideri Novgorod’lu Rurik’in aynı kişi olduğunda görüş birliği içindeler. A.Toynbee’ye göre tarih boyunca Ruslar İstanbul’u ele geçirme imkânına hiçbir zaman bu kadar yaklaşamayacaklardı. İstanbul’un çevresindeki tüm garnizonlar imparatorun seferine katıldığından şehirdeki halk moral çöküntüsüne uğramış ve dehşete düşmüştü. İmparatorun son anda yetişmesi İstanbul’u Vikinglerin eline düşmekten kurtardı.



Bizans diplomasisi Hazarların bu yeni rakipleri karşısında kısa zamanda ikili oynama taktiğine girdi ve ancak kaçınılmaz olduğunda savaş yoluna başvurdu. Genelde yumuşak davranarak ve günün birinde bu barbarları Hıristiyanlaştırmak umudunu yitirmeden sabırla bekledi. İki yüzyıl Bizans-Rûs ilişkilerinde birbirini izleyen savaş ya da dostluk anlaşmalarıyla geçti(18). Polaklar, Macarlar, Skandinavlar, hattâ o en uzaktaki İzlandalıların bile Hıristiyanlaştıkları dönemde Rûslar da Hıristiyanlığı kabul edip İstanbul Patrikhanesi’nin dümen suyuna girdiler.



Ortaya çıkan bu yeni tablo karşısında Hazarlar birden bire marjinal bir durumda kaldılar. İstanbul’la Kiev’in giderek yakınlaşması İtil’in önemini azaltıyordu. Hazarlar’ın Bizans-Rûs ticaret yollarındaki varlığı ve aldıkları %10 gümrük resmi, gitgide artan ticaret hacmi de göz önünde bulundurulursa Hazarlar artık hem Bizans hazinesine hem de Rûs cengâver tacirlerine gitgide rahatsızlık vermeye başlamıştı.



Bizans’ın eski müttefiklerine karşı olan tutumlarındaki değişimin ilk işareti Kırım’daki Kerson limanını Bizanslılar’ın Hazarlar’a sormadan Rûslar’a bırakması oldu. Yüzyıllar boyu Hazarlar ve Bizanslılar bu önemli limanı elde tutabilmek için birlikte savaşmışlardı. Prens Vladmir 987’de Kerson’a el koyduğunda Bizans protesto bile etmedi. Bury’e göre artık büyük bir güç olmaya başlayan Rûs devleti ile barış ve dostluğun karşılığında bu bedel Bizans için fazla pahalı görülmüyordu.



Bu limanın kurban edilmesi belki savunulabilirdi ancak ardından Hazarlar’la olan ittifakın da kurban edilmesi, kısa vadeli kısır bir politikanın eseriydi(19). İlerleyen tarih Rûslar’a olduğu kadar Bizans’a da bunun bedelini acı bir şekilde ödetti ancak en ağır ve en acımasız son, Bizanslılar’ınki oldu.





Devletin ortadan kalkmasından sonra Hazarların akıbeti



Bu konuda bütün kaynaklar son derece zayıf. Buna rağmen elimizde birçok bilgi bulunuyor. Bazı kaynaklar ortaçağın sonuna doğru Kırım’a, Litvanya’ya, Ukrayna’ya, Polonya’ya ve Macaristan’a göçeden Hazarlar’ın oralarda oluşturdukları yerleşim merkezlerini işaret ediyorlar. Bu bölük pörçük veriler yine de bize belli bir global tablo çizmek imkânını tanıyor. Kabileler halinde bir Hazar göçünün olduğu ve bunun da özellikle başta Polonya olmak üzere Rusya ve diğer Doğu Avrupa memleketlerine dağıldığını anlıyoruz. Polonya’da modern çağın başından beri Yahudilerin en yoğun şekilde yerleşik olduklarını gözönünde bulunduran birçok tarihçi Doğu Avrupa’daki Musevilerin önemli bir bölümünün, bazılarına göre de ezici çoğunluğunun Samî kökenli olmayıp, Hazar kökenli oldukları varsayımını savunuyorlar. Üstelik Hazar Yahudilerinin Polonya Yahudilerine dönüşmeleriyle ne bir kimlik kaybı söz konusu ne de geçmişle olan bağların kaybedilmesi. Polonya ve Litvanya’daki tipik taşra yerleşim merkezleri olan Shtetl’lar muhtemelen XIII. yüzyılda Hazar ülkesindeki pazar-kent (kasaba) yerleşimlerinden gelmektedir. Köylerle şehirler arasında bir basamak oluşturmaktadır. shtetl’den shtetl’e dolaşan hikaye anlatıcıları, müzisyenler aynı şekilde eski Türk adetlerinden gelmektedir [Meddah ve aşık gibi, ç.n.]. Polonya Yahudileri’nin en iyi at arabası yapanlar olmaları da eski göçebelikten kalan bir Hazar geleneği olmalı. Araba yapan ustaya İbranice “ba’al agalah” denir. Bu kelime de çaya “blagula” olarak geçmiştir. Aynı şekilde tahta, deri, kürk işleri ve bu malların ticareti, değirmencilik hancılık için de durum aynıdır.



Ayrıca geleneksel kıyafetlerde de pek çok ipucu bulmak mümkün. Yiddishlerde giyilen ipek kaftan Tatarlarınkine benzer, başa takılan takke “yarmolka” Özbeklerinki gibidir, üstüne giyilen tilki veya samur kürkten “streimel” ise Kazak başlıklarına “Börk”lere benzer. XIX. yüzyıla kadar kadınların taktıkları sarık şeklindeki başlık da aynı Türkmen veya Kazak kadınların giydiği “Cauluk”un eşidir. Geleneksel bayram yemeği olan “Sazan dolması / gefillte fisch” de Hazar Denizi kıyılarından kalan eski bir adet değil mi?



Bir başka önyargı da Batı Avrupa’dan Doğu’ya sürülen Yahudiler’in sayısıdır. Tarihî kaynakları incelersek bunun hiçbir zaman yoğun bir göç dalgası oluşturmadığını görürüz. Ren nehrini aşarak Polonya’ya gelen Yahudiler’in sayısı Almanya’daki ortaçağdaki Yahudi cemaatlerinin boyutunu göz önüne alırsak son derece azdır. Doğu Avrupa’daki Yahudiler’in esas menşei büyük ölçüde Hazar ülkesidir. Bir başka argüman da Yidish dilinin kökenindeki Alman diyalektinin menşeidir, ancak yapılan araştırmalar sonucunda hiçbir Yahudi yerleşimi olmamış olan Doğu Alman lehçelerden kaynaklandığı anlaşılmıştır. Yidish dilini Almanya’dan gelen Yahudilerin Polonya’ya taşıdığı savı yanlıştır. Ancak Polonya’ya yoğun olarak XIV. yüzyılda yerleştirilen Alman kolonların sayesinde olmuştur.



Böyle bir varsayımın sonuçları çok ileriye gidebilir ve bu bize bazı tarihçilerin neden bu konulara son derece ihtiyatlı yaklaştıkları veya geçiştirip gözardı ettikleri hakkında bir fikir verebilir. Musevilik Ansiklopedisi’nin(20) 1973 yılındaki baskısında yukarıda alıntı yaptığımız Prof. Dunlop’un kaleme aldığı “Hazarlar” maddesinde, yayın kurulunun sonradan yazdığı başka bir bölüm ise sadece krallığın yıkılmasından sonrasına değinir. Bunun sebebi de okuyucuyu fazla heyecandırıp “Tanrı tarafından seçilmiş ulus” dogmasına karşı içinde bir şüphe uyanmasına imkân vermemektir:



“Anadilleri Türkçe olan Kırım, Polonya veya Litvanya’da yaşayan Karaylar, soylarının Hazarlar’dan geldiğini iddia ediyorlar, folklorik ve antropolojik bazı veriler de anadillerinde olduğu gibi bu iddiaları doğrular gözüküyor. Avrupa’da sürekli bir şekilde Hazarların soyundan gelinmesi konusunda son derece ciddi veriler olduğu sanılıyor.”



Yahudiler’in Hazar kökenliliğinin en radikal savunucularından biri olan, Tel Aviv Üniversitesi Ortaçağ Yahudi Tarihi uzmanı Prof. A. N. Poliak, birinci baskısı 1944’te ikincisi 1951’de yapılan “Khazaria” adlı eserinin giriş bölümünde şöyle diyor:



“Hazarların Yahudiliğiyle diğer Yahudi cemaatlerinin ilişkilerileri sorunundan ziyade bu Yahudiliğin (Hazar) Doğu Avrupa’daki büyük Musevî topluluklarının çekirdeğini oluşturduğu sorunu üzerine yeni bir anlayış içerisinde yaklaşmak gerekmektedir. Bu topluluğun torunları da, gerek halâ oralarda yaşayanlar olsun, gerek Amerika’ya veya başka ülkelere göçenler hattâ İsrail’e gidenler olsun günümüzde dünya üzerindeki Yahudiler’in en büyük çoğunluğunu oluşturmaktadırlar.”



Bu satırlar yazıldığı tarihlerde Nazilerin gerçekleştirdiği holocauste’un gerçek boyutları daha tam olarak bilinmiyordu. Ancak bu da o kadar önemli değildi zira hayatta kalan ve İsrail’i kuran Yahudiler’in çoğunluğunu Doğu Avrupa’dan gelenler yani Hazar kökenliler oluşturuyordu. Bu da bu Yahudiler’in atalarının Ürdün nehri kıyılarından değil de Volga kıyılarından, Kenan ülkesinden değil de aynı zamanda Arî ırkın kökünün geldiği Kafkasya’dan geldiklerini, genetik açıdan da Hunlarla, Macarlar’la, Uygurlar’la olan akrabalıklarının Hz. İbrahim, Hz. İshak veya Hz. Yakup’tan daha yakın oldukları anlamına geliyordu. Böyle bir durumda da “antisemitizm”in bir anlamı kalmıyordu. Yavaş yavaş tarihin karanlıklarından gün ışığına çıkan Hazarlar’ın tarihi belki de gelmiş geçmiş en büyük, en acımasız ve en trajik bir yanılgının ifadesiydi.



Arthur KOESTLER *


* 1905’te Budapeşte’de doğdu. Daha sonra İngiliz vatandaşı oldu. 20. yüzyılın bu büyük yazarı 1983’te öldü.