Anasayfa > Site Haritası > Tarihi Olaylar > An Lushan İsyanı Nedir? Tarihteki Önemi Nedir? Neler Oldu ? Sonuçları?
 |
| An Lushan İsyanı Nedir? Tarihteki Önemi Nedir? Neler Oldu ? Sonuçları? |
An Lushan İsyanı Nedir? Tarihteki Önemi Nedir? Neler Oldu ? Sonuçları? ilgili merak edilen herşeyi bu yazımızda bulabilirsiniz.
An Lushan İsyanı
14 yıl kadar süren An Lushan isyanı, Çin’in yönetim açısından çökmesine sebep olmuştur. Ayaklanmanın tarihteki zaman dilimine baktığımız zaman 755 yılından başlayıp 769 yılına kadar devam etmiştir. İsyan, Suzong döneminde başlayıp Daizong döneminde sona ermiştir ve isyan süresince hayatını kaybeden toplam insan sayısı o dönemdeki dünya nüfusunun 1/6’sına tekabül etmiştir.
Tarihteki yazılı belgeler, Uygur Türklerinin o dönemde yer aldığını hatta isyanın bastırılmasında Çin’e çok büyük faydalarının dokunduğu belirtmektedir. Ayaklanmanın başlama sebepleri ile ilgili oldukça fazla rivayet vardır. Rivayetlerden bazılarında ayaklanma nedenleri olarak; An-Lushan ile İmparatoriçe arasındaki aşk iddiaları, komutanların ve rütbeli kişilerin Lushan’ı tehlike olarak görmesi ve Lushan’ın bunu fark edip ayaklanma çıkarması gösterilmektedir.
İsyanın bu kadar kısa sürede bu denli büyümüş olmasının nedeni uzun zamandır yapılan detaylı ayaklanma planlarıdır. Anlık yapılan hiçbir eylem bu kadar kontrollü olamaz, buda bu isyanın çok önceden planlanmaya başlandığının en büyük kanıtı olmuştur.
An Lushan Ayaklanması’nın Tarihi Gelişimi
Soğd-Türk karışımı bir melez olan An-Lushan, Moğolistan da büyümüş ve daha sonra orduya katılıp Çin’e yerleşmiştir. Zaman içerisinde imparatorun en güvendiği adamlardan biri olmuştur. Rivayetlere göre yaşadığı ev altın ve gümüşten yapılmış son derece şaşalı ve göz kamaştırıcıymış.
750 yılında Çin’i yöneten Tang Hanedanlığı, kendi felaketini kendi hazırlamış ve An Lushan’ı en iyi yerlere getirmiştir. An Lushan, kısa sürede İmparator Huanzog’un en güvendiği adamlarından biri haline gelmiş ve 3 garnizonun valiliğine atanmıştır. Fakat Tan Hanedanlığının öngöremediği bir şekilde, An Lushan diğer tarafta uzun zamandır üzerinde düşündüğü planlarını harekete geçirip kısa sürede koca bir ordu hazırlamıştır. 755 yılının son günlerinde isyan bayrakları çekilmiş ve An-Lushan ordusu ile Pekin yakınlarında saldırıya geçmiştir. İlk olarak Luoyang şehrini ele geçirmiştir. Şehri ele geçirdikten hemen sonra kendini, Yen Hanedanlığının imparatoru olarak ilan etmiştir. An Lushan, batı bölgesini ele geçirdikten hemen sonra Güney Çin’e saldırı başlatmıştır fakat isyandan 1 yıl sonra Güney Çin için başlattığı saldırıda başarılı olamamış ve üstüne üstlük 20 bin kadar askeri kayıp vermiştir. Yen askeri birlikleri ilk ele geçirdikleri Luoyang şehrini ise sadece 2 yıl ellerinde tutabilmişlerdir.
Yen ordusunun ana karargahı, Batı Çin’e konuşlandırılmıştır. Yüksek alanlarda bulunan Tonnguan geçidini ise savunma mekanizması olarak kullanmışlardır. Mühim ve en temel aşama ise başkentin ele geçirilmesi planı olmuştur. An-Lushan’ın ordusuyla birlikte başkent Changan’a doğru ilerlemesi sonucu, İmparator ve yardımcıları Siçuan’a doğru harekete geçmişlerdir. Bu kaçış esnasında İmparator’a eşi Yang Gufei ve Gufei’nin kuzeni olan Yang Guozhang eşlik etmiştir. Yolculuk esnasında birçok sorun teşkil ettiği iddiası ile Gufei ve kuzeni, Xiangyang şehri üzerinde öldürülmüştür. Rivayete göre ise Gufei boğularak öldürülmüş, Guozhang ise intihar etmiştir. 756 yılının sonlarında An-Lushan birlikleri, Changan’ı ele geçirmiştir. Changan şehri, Çin şehirlerinin arasında en gelişmiş ve en kalabalık şehirlerden birisiydi. 2 milyona yakın bir nüfusa sahip olan başkentte, isyanla birlikte bazıları kaçarak hayatını kurtarmış, bazıları ise hayatını kaybetmiştir. Ve isyancıların saldırısından sonra şehirde 800.000 kişi kalmıştır. İmparatorluğa yeni geçiş yapan Xuonzong’un oğullarından Li Heng, Lingzhou şehrinde imparatorluğunu ilan etmiştir. Bu isyanda, ilk adım olarak Guo Ziyi ve Li Guangbi isimli 2 büyük general isyanı bastırmak için görevlendirilmiştir.
Ayaklanmanın Bitişi ve Sonuçları
Ayaklanmanın bastırılmasında, her ne kadar büyük generaller görevlendirilmişse de başarılı olunamamış ve isyanı bastırmak için başka devletlerden yardım istenmiştir. Tang Hanedanlığı, Uygur Türklerinden yardım istemiş ve olumlu cevap almıştır. Ayrıca Abbasi Halifesi olan Mansur, ayaklanmanın bastırılması için Çin’e binlerce paralı asker tahsis etmiştir. Tang Hanedanlığında yapılan general değişiklikleri ve yeni stratejilerle güçlenen Çin ordusu geçitten saldırıya geçmiş An-Lushan’ın savunmasını yıkıp geçmiştir.
An-Lushan ve ordusu daha fazla direnememiş ve ülkenin kuzeydoğusuna kaçmak zorunda kalmışlardır. İsyancı An-Lushan en büyük oğlu tarafından öldürülmüştür. Yerine arkadaşı olan Shi Sming ve oğlu geçmiştir. Tang Hanedanlığının, Luoyang şehrini geri almak için geldiğini gören Shi Chaoyi kaçtığı sırada sıkıştırılmış ve bunun üzerine Shi esir düşmektense intihar etmeyi tercih etmiştir. Yıllarca etkisini gösteren bu ayaklanmada milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir.
Ayaklanmadan önce Çin, yıllar süren bir iç savaş döneminde olduğu için birçok isyan ve birçok sorun yaşamıştır. Zaman içerisinde Tang Hanedanlığı’nın Tibet üzerine yaptığı seferle, Tang Hanedanlığı zaferini kesinleştirmiş ve galip gelmiştir. Fakat isyandan sonra tam tersi bir durum yaşanmıştır. İsyanla birlikte çok zayıflayan Tang Hanedanlığı’nın zayıflığını fırsata çeviren Tibet İmparatorluğu 763 yılında Orta Asya ve başkent Changan’ı ele geçirmiştir. İsyanlardan sonra toprak kayıpları yaşayan Çin diğer büyük devletler gibi uzun süre kendini toparlayamamıştır.
Kategoriler:
Tarihi Olaylar, İlgin Olaylar, Gizemli Olaylar, Çin, Tang Hanedanlığı, An Lushan İsyanı, İsyanlar
Kayıtlar
