İlk Türk-İslam Devletleri

Türklerin İslamiyet'i Kabulü ve İslam Devletindeki Hizmetleri

          Talas Savaşı  ( 751 )  ( Araplar - Çinliler ) : Doğudan batıya ilerleyen Çinliler ile , Ön-Asya' dan doğuya ilerleyen Araplar, Talas ırmağı kıyılarında savaştılar. Bu savaşta, Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemeyen, Karluk ve Yağma Türkleri, Arapların yanına geçmişler ve savaşı Arapların kazanmasını sağlamışlardır.

Önemi : 

          Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesi engellenmiştir.  ( Siyasi )

          Türkler, bu savaştan sonra guruplar halinde İslamiyet'i kabul etmeye başlamışlardır. ( Karluklar )   ( Dini )

          Esir alınan Çinlilerden kağıt yapım tekniği öğrenilmiştir.  ( Kültürel )

Türklerin İslamiyet'i Kabul Etme Nedenleri :

           İslamiyetteki tek tanrı ( Allah ) inancı ile Gök Tanrı inancı arasında pek fark bulmamaları

          Türk toplumunda bulunan Ozan ve Kam'lar ile İslam Evliyaları ve Dervişlerinin birbirine benzerlik göstermesi

          Cihad fikriyle, fetih fikrinin birbiriyle bağdaşması

          İslamiyet'in öngördüğü doğruluk, dürüstlük,temizlik,konukseverlik gibi ahlak kurallarının, Türk ahlak anlayışına uygun olması

          Ahiret inancı ve Kurban Kesme benzerlikleri

          Bilimsel ve Ticari ilişkilerin etkileri.

Türklerin İslam Dünyasındaki Etkinlikleri ve Hizmetleri :

          Abbasiler döneminden başlayarak Türkler'in etkinlikleri artmıştır. Abbasilerde Türkleri devlet hizmetinde görevlendiren ilk halife "Mansur" dur.

          Harun Reşid döneminde Saray Muhafızları Türklerden oluşturulmuştur. Bizans sınır boylarında ( Uc ), Türklere görevler verilmiştir.

          Me'mun ve Mu'tasım dönemlerinde Türkler'in askeri etkinlikleri arttı. Mu'tasım döneminde Türkler için "Samerra" şehri kuruldu.

           Azerbaycan'da başlayan ve devleti ( Abbasileri ) tehdit eder hale gelen Babek isyanı, Mu'tasım döneminde Türkler tarafından bastırılmıştır.

          Büyük Selçuklular, Abbasi Halifesini Büveyhoğullarının baskısından kurtardılar.

          Batı'da Bizans ve Haçlılara karşı, doğuda Moğol tehlikesine karşı İslam dünyasını Türkler korumuşlardır.

          Değişik bölgelerde kurmuş oldukları devletler yoluyla İslamiyet'i batı ve doğu'da yaydılar.

          İslam uygarlığının gelişmesine büyük katkıda bulundular. ( Farabi, İbn-i Sina, Biruni, Harezmi, İbn-i Türk önemli Türk Bilim adamlarıdır.)

          Eğitim ve Öğretim Kurumları açısından İslam dünyasının gelişmesini sağladılar ( Nizamiye Medresesi )

          İslam Sanatına' da katkıda bulunmuşlardır.

Özetle : 

          İslamiyet'i her türlü iç ve dış tehlikelerden korumuşlardır.

          İslamiyet ' in yayılmasına ve bir dünya dini olmasına katkıda bulunmuşlardır.

          İslam dünyasına önemli devlet, bilim ve sanat adamları kazandırmışlardır.

          İslam Kültürünü geliştirerek batıya tanıtmışlardır.  ( Büyük Selçuklular - Osmanlılar)

          Bugün, İslam bilim ve kültürünü laik devlet yapısı içerisinde geliştirmektedirler.  ( TC )

B.  Türk-İslam Devletleri

1.   TOLUNOĞULLARI  ( 868 - 905 )

          Merkez :   Fustat  ( Mısır )         

          Kurucu :   Tolunoğlu Ahmet  -  (  Mısır  Valisi )

          Önemi :  Mısır 'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.

          İç karışıklıklar sonucu, Abbasiler son vermiştir.

2.    İHŞİDİLER  ( AKŞİTLER )  ( 935 - 969 ) 

          Merkez :  Fustat  ( Mısır )             

          Kurucu :  Muhammed bin Toğaç

          Önemi :   Mısır 'da kurulan ikinci Türk-İslam devletidir.

          Fatımiler devleti son vermiştir.

Not :  Tolunoğulları ve Akşitlerin yönetici ve orduları Türk, halkı ise Araplardan oluşmaktaydı. Bu nedenle uzun ömürlü olamamışlardır.

Yorum :  Bir bölgede etkin ve uzun ömürlü olabilmek için sadece yönetim ve askeri güç yeterli olamamaktadır. Halkın desteği alınmalıdır.

3.     KARAHANLILAR    ( 840 - 1212 )

          Merkez :  Balasagun

          Bilinen İlk Hükümdarları :  Bilge Kül Kadır Han

          Önemi :  İlk Türk - İslam devletidir. 

          Karahanlılar devletini, Karluk - Yağma - Çiğil Türkleri kurmuştur.

          İslamiyet'i,  Satuk Buğra Han zamanında kabul etmeye başladılar. İslamiyet'i kabul edince "Abdülkerim" ismini almıştır.

          Samanoğulları devletine son vererek Maveraünnehir bölgesine sahip oldular.

          Gazneliler devletiyle komşu olunca, onlarla mücadele etmeye başladılar. ( Sınırları genişletme mücadelesi)

          En parlak dönemlerini Yusuf Kadır Han zamanında yaşamışlardır.

          Yusuf Kadır Han'ın ölümünden sonra , taht kavgaları ve Gaznelilerle mücadele devleti yıpratmış, doğu ve batı olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğunun merkezi Kaşgar, batının merkezi Semerkant olmuştur.

          Doğu Karahanlılara, Karahıtaylar ; Batı Karahanlılara Harzemşahlar son vermiştir.

Not:  İslamiyet'i kabul etmelerine rağmen, öz kültürlerini korumuşlardır.

4.    GAZNELİLER   ( 963 - 1187 ) 

          Merkez :   Gazne  ( Doğu Afganistan )

          Kurucu :   Alp Tigin

          Samanoğulları , Karahanlılar, Selçuklularla mücadele etmişlerdir.

          En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan'a 17 sefer yapmış, kuzey bölümlerine İslamiyet'in girmesini sağlamıştır.

          Selçuklularla yaptıkları Nesa ( 1035 ),  Serahs ( 1038 ), Dandanakan ( 1040 ) savaşlarını kaybettiler.

          Özellikle Dandanakan savaşından sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir.

          Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan  " Gur " lar son vermiştir.

Read More

Türk / Çin,Moğol,Arap,İran İlişkileri

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE MÜNASEBETLERİ:
 

1. Türk-Çİn Münasebetleri

A- Çin'e Karşı Türk Politikası :

1- Savaş Sorunu :

          Hun , Göktürk ve Uygurlar döneminde Çin'e sayısız saldırı düzenlenmiştir. Bunun temel sebebi Orta Asya'nın zor yaşam koşulları içinde kaynakların azalması ya da bitmesidir.

          Seferlerde çoğunlukla başarıya ulaşılmış , Türkler , Çin'den alacaklarını aldıktan sonra çekilip gitmişlerdir.

          Bunun temel sebebi Çin'in yerleşik kültürü içerisinde eriyip yok olma korkusudur.

          Güçlü Kağanlar, zaferlerden sonra yaptıkları anlaşmalarla Çin' i haraca ( Vergiye) bağlamayı tercih etmişlerdir.

  2- Çin'e Askeri Yardım Sorunu :

Çin'in karışıklıkları , feodal beylerin çekişmeleri ,zaman zaman Çin İmparatorlarının Türklerden yardım istemelerine yol açmıştır. Türkler çoğu zaman Çin'e askeri yardımda bulunmuşlardır.

Bunun temel sebebi yardım karşılığı alınan kumaş ya da gelirlerdir.

3- Ticari İlişkiler Sorunu :

Tarihimizde ilk olarak Hunlarla - Çinliler arasında ticari ilişkiler kurulmuştur.Bu ticari ilişkiler,Göktürk ve Uygurlar zamanında da

devam etmiştir. Özellikle Uygurlar döneminde gelişmiştir.

At ve İpek ticareti başta gelmektedir.

DİKKAT : İpek yolu'nun sağladığı ekonomik kazanç, iki tarafın da burayı ele geçirme mücadelesi yapmasına yol açmıştır.

B- Türkler'e Karşı Çin Politikası :

Çin Türk akınlarını durdurabilmek için ünlü Çin seddini yapmış, ancak akınları durdurmayı başaramamıştır.

Bozkırlarda Türkler'e karşı savaşmayı tercih etmemiştir.

Daha çok diplomatik yollarla Türkleri zayıf düşürme, bölme, parçalama politikası izlediler.

Orta Asya'da kurulan imparatorlukların boylar ve budunlar arasındaki bağlarının zayıf olduğunu görmüşler ve bunları birbirlerine karşı kışkırtmışlardır.

Tiginler'in ( Prensler) arasını açma politikası izlediler.

Çinli prenseslerin,Türklerle evlenmeleri yoluyla Orta Asya'ya çok sayıda casusu sokmuşlar ve bunların raporları doğrultusunda boy ve budunları birbirine düşürmüşlerdir.

Türk boylarını kendi topraklarına açarak, onları kültürel olarak eritme politikası izlemiştir.( Çinlileştirme politikası )

Ağır süvari birlikleri yerine zamanla Türkler gibi hafif süvari birlikleri oluşturmuşlar ve yağma seferleri düzenlemişlerdir.

"Çinlilerin sözleri tatlı,ipek kumaşları yumuşaktır,tatlı sözle,yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak budunu kendilerine yaklaştırırlar. Sonrada içlerine girer,kötülüklerini yaparlar. Çinliler, kendilerinden olmayan bilgeli kişileri, kendilerinden olmayan alp kişileri yaşatmazlar. Yanılıp onlara inananlar,kendi soylarına en yakınlarına ve budununa yararlı olmaktan çıkarlar.Çinlilerin tatlı sözlerine, yumuşak ipek kumaşlarına aldanan çok,pek çok Türk yok oldu. Türk budunu sen çoğu kez hep böyle aldanıp öldün." Kültigin Yazıtı, Doğu Yönü,M.Ergin Orhun Abideleri , sa. 13-14

2- TÜRK - MOĞOL MÜNASEBETLERİ

          Türk-Moğol münasebetleri, Büyük Hun Devleti hükümdarı Mete Han zamanında başlar.

          Çin, Türkleri zayıflatmak için Moğollarla işbirliği yapmıştır.Moğollar Hunları daha batıya iterek,Moğolistan'ın doğusuna yerleştiler.

          Uygurlar zamanında Moğollarla ilişkiler daha çok gelişmiştir.Moğol İmparatorluğu'nun kuruluşunda ve büyümesinde Uygurların önemli ölçüde etkisi olmuştur.

Türklerin,Moğollar üzerinde ticari ve kültürel etkileri devam etmiştir.Cengiz Han devrinde pek çok Uygur Türkü devlet kademesinde görev almış, Moğolların askeri, idari, ticari, dil ve yazı alanında etkilenmesine yol açmışlardır.

Bazı Moğol boyları zamanla Türkleşmiş ( Özbek ve Çağatay ),  Türk-Moğol devletleri oluşmuştur.

3- TÜRK - ARAP MÜNASEBETLERİ

          Araplar, fetih hareketlerini doğuya doğru geliştirirken, Kafkaslar'ın kuzeyinde Hazarlar, Maveraünnehir ile Seyhun ötesinde ise Türgişler başta olmak üzere çeşitli Türk toplulukları ile karşı karşıya gelmişlerdir..

          Halife Ömer zamanında Arap orduları Horasan, Maveraünnehir ve Toharistan bölgelerinde Türkler ile karşılaştılar.

          Türk-Arap ilişkileri Emevilerin baskıcı politikaları ve Arap olmayan müslümanlara değer vermemeleri nedeni ile iyi olmadı.

          Göktürkler ve Türgişler Maveraünnehir bölgesinde Araplara karşı mücadele ettiler.

          Türkler, Emevilere karşı Abbasileri desteklediler.

          Abbasi döneminde Türk - Arap ilişkileri gelişmiştir.

751 deki Araplarla-Çinliler arasında olan Talas savaşında Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemeyen Türkler Arapların yanında yer alarak, savaşı kazanmalarını sağladılar.

Özellikle ticari ilişkiler dolayısıyla Arap-Türk ilişkileri yeni bir boyut kazanmış, Karluk,Yağma,Çiğil Türkleri İslamiyet'i kabul etmişlerdir.10.yy.dan itibaren oğuzlar İslamiyet'i  kabul ettiler.

          Araplar ,Türklerin özellikle savaşçılık gücünden yararlanmışlardır. Abbasiler döneminde bir ordugah şehri olarak "Samarra" şehrini kurdular.

          Türkler, pek çok Müslüman devlette komutan ve yöneticilik yapmış,bazılarında zamanla yönetimi ele geçirmişlerdir.

4- TÜRK - İRAN MÜNASEBETLERİ

                     Türk - İran ilişkileri Akhunlar zamanında başladı.Akhunlar Sasanilerle komşu olmuşlar ve sürekli savaşmışlardır.

                     Göktürkler'in batıda Sasanilerle komşu olması üzerine İpek yolu denetimi için Göktürkler, Akhunlara karşı Sasanilerle işbirliği yaptılar.Bu işbirliği sonucu Akhun devleti yıkılmış ve toprakları paylaşılmıştır.

                     Sasanilerin İpek yolu ticaretini engellemeleri üzerine, Göktürkler Bizansla işbirliği yapmışlar ve                      Sasanilerin zayıflama ve yıkılma sürecine girmelerine yol açmıştır.

                     Sasanilerin yıkılmasından sonra ,bölgeye doğudan çok sayıda Türk göçü olmuştur.

                     İran yıllarca Büyük Selçuklu Devletinin yönetiminde kalmıştır.

Read More