Hiking at Starved Rock - September 5, 2009

 Workout #30
Today is Saturday, so I left the gym to go hiking the trails at Starved Rock State Park with Mary.  This has really been the best summer in quite some time to get out and enjoy the parks, lakefront, biking trails and everything else that I pass up because it’s normally too hot, humid or crowded.  The weather today was perfect for a hike, and the beauty at Starved Rock was the perfect setting. 

Description of the park from the website:  “Experience the fun of outdoor adventure at Starved Rock State Park. Whether you enjoy hiking along the nature trails or viewing the many spectacular overlooks along the Illinois River, recreational opportunities abound. From picnicking to fishing to boating, from horseback riding to camping to enjoying winter sports, there’s so much to do that you’ll come back again and again.”

We set out just a bit after 8am, and arrived less than two hours later.  Starved Rock is located in Oglesby, Illinois near Utica and Ottawa in La Salle County.  This park is also close to Buffalo Rock State Park, and the beautiful Illinois and Michigan Canal Trail, which ends just a few miles from Starved Rock.  Despite the fact that it is Labor Day weekend, the parking was plentiful when we arrived, and the trails were not very populated either.  We took a brief look at the map and decided to head toward the canyons that are known for their waterfalls, and off we went. 

It was amazing that we were walking for several minutes on what seemed to me to be flat land when all of a sudden, in a clearing, rose a giant wall of sandstone that could have easily been missed by folks constantly looking at the ground to avoid tripping over tree roots. 

This just jumps out of nowhere

Once in a while you just have to stop walking and look around because the landscape here is amazing.  The varying shades of every kind of green imaginable are all present, and the way the sunlight streams through the canopy of trees creates the illusion of several well-placed spotlights illuminating one glorious miracle of nature after the next.

Great sandstone outcropping on the way to the canyons

Just beautiful!

 It only gets better from there as we come upon the marker that leads us to Lover’s Leap outlook, and Eagle Cliff.  We did see birds in the air at Eagle Cliff, but they were most likely hawks because the Eagles won’t be back until November.

First up was this trail

The view from Lover's Leap

The view from Eagle Cliff

From here we continued on towards Beehive and Wildcat Canyon.  I was somewhat concerned that it was called beehive because there were bees there, but after seeing it I think it’s more likely that the rock formations there resemble beehives (or at least that’s what I’m telling myself). 

On the way to Beehive and Wildcat Canyon

These are the stairs that lead to and from many of the trails

Not a wildcat in sight, but there were many scenic views from some of the bridges and boardwalks. 

The Bridge to Wildcat Canyon

One of the many small creeks we passed. The water level is low this time of year.

With Wildcat Canyon behind us, we decided to go towards the LaSalle Canyon waterfalls.  We didn’t realize before we came to the park that the waterfalls are really most active in March, April and May, but the canyons were still spectacular in their own right.  Also, the lack of moisture almost guaranteed that we wouldn’t slip and fall.  Yes, you could still trip over tree roots and break your neck, but at least you weren’t going to slip on wet rocks.  There are silver linings everywhere. 

On our way toward the LaSalle Canyon Waterfalls

Stopping for a photo op on the way to LaSalle Canyon

This is what I mean by the waterfalls not being very active this time of year...

You can walk behind the waterfall and around the other side of the canyon

From here we wanted to head toward Owl Canyon and Hidden Canyon.  After some considerable walking, and having passed Owl Canyon twice, we were perplexed that we could not find the other one – that was until we remembered that it was Hidden.  Duh!  Not wanting to brave the intricate set of wooden stairs and boardwalks again, we decided to go back towards the beginning and find something to eat for lunch.  By the time we were through with the trails we had been out for approximately three hours and fifteen minutes.  It was a pretty good effort for a Saturday, and you couldn’t beat the scenery for a state park in Illinois. 

On our way back into Utica we took a short detour to check out Buffalo Rock Park.  How did it get that name, I wondered?

Nah, that can't be it...

Lastly, I just wanted to give a few props to Peter Wolf.

It's amazing what you can do with a piece of wood. Check out the detail!

Same with this one!

If you are going to go to Starved Rock, and I think you should, you will not only be surprised by the amazing beauty, but you’ll also be surprised by the different people who visit the area.  I heard languages from France, Germany, Korea, Mexico, the Philippines, and from south-side bikers too.  The people were as varied as the landscape with each one just as charmed by the sheer awesomeness of this place as the next.

If you are wondering how Starved Rock got its name, the story goes like this - and I paraphrase:  A group of Illiniwek Indians was trapped at the top of this area after being chased up there by Pottawatomie Indians trying to avenge the death of Ottawa Chief Pontiac during Pontiac’s uprising in 1769.  The Ottawa tribe waited this group out until they eventually died up there of starvation.  Hence the name.  If you read the wikipedia entry on this tale, you will find that it has never been verified, and is thought to be mainly legend.  A good story nonetheless.

What you should know:  If you are going to visit this scenic wonder, you should bring the following:  sunscreen, mosquito repellent, snacks, a camera, good walking or hiking shoes with some tread, binoculars and water. 

You should also know that if you have arachnophobia there will be plenty of opportunities for freak-outs because we spotted at least a dozen Daddy Long Legs wandering across the path.  Just when you thought that girls were the only ones afraid of spiders, we observed a grown man do several vertical leaps and let out at least one high-pitched utterance after not being able to free himself from a spider dangling off of his shorts.  Yeah, but for the grace of God…

[Via http://heykb.wordpress.com]

Read More

Staying motivated

Motivation….hmmm a much needed item on the quest to a great figure for people like me who didn’t care to work out.   I have to be honest and admit that the only reason I started working out in the gym is because my husband bought memberships for the entire family.  My husband and sons are thin, I was the only one trying to lose weight.  I think this was his hint to me to do something about it.  I started going, they didn’t, because money was being wasted and we couldn’t cancel the membership.  I drudgingly went to the gym 3 times a week, hopped on the elliptical and watched a movie.  If the movie was good, I didn’t watch the dial on the machines, otherwise I watched as the time slowly went by.  I decided to start taking classes and fell in love with a hip-hop/salsa class.  Now, it’s not a problem for me to go to the gym.  In fact, I look forward to it…even on Saturday mornings!

Body Fact (in my opinion of course):  In order to continue your workout, you have to do something you enjoy.  I recommend trying different things to see what you like and to switch up your routine.  Try running, dancing, sports, volunteering such as building a house for Habitat.  One day of manual labor is definitely a workout. You’d be amazed to find out what you might actually like.  Plus, it allows you to try different things which may kick up  your social life as well.

[Via http://bodicheck.wordpress.com]

Read More

Harita Hesaplamaları, Gerçek Uzunluğu Hesaplama, Haritadaki Uzunluğu Hesaplama, İzdüşümsel Alanın Hesaplanması, Haritadaki Alanı Hesaplama

Harita Hesaplamaları
Gerçek Uzunluğu Hesaplama
Gerçek uzunluk, diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk,
Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek: 1 / 850.000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür. Buna göre iki kent arasındaki kus uçuşu uzaklık kaç km'dir?

Orantıyla Çözüm :
Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 850.000 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.
1 cm 850.000 cm'yi gösterdiğine göre
8 cm x cm'yi gösterir.
----------------------------------------------------------------
x = 8 * 850.000 / 1 = 6.800.000 cm
cm'yi km'ye çevirmek için 5 basamak sola doğru gitmek gerekir.
6.800.000 cm = 68 km'dir.

Formülle Çözüm :
Gerçek Uzunluk = Ölçek * Harita Uzunluğu
Gerçek Uzunluk = 850.000 * 8
Gerçek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 km'dir.


Haritadaki Uzunluğu Hesaplama

Harita üzerindeki uzunluk
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Örnek : Arazi üzerindeki 180 km'lik uzunluk 1 / 900.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?

Orantıyla Çözüm:
1 / 900.000 ölçeğinde,
1 cm 9 km'yi gösteriyorsa
x cm 180 km'yi gösterir.
----------------------------------
x = 1* 180 / 9 = 20 cm'dir.


Formülle Çözüm:
Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 900.00 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
Harita Uzunluğu = 18.000.000 / 900.000
Harita Uzunluğu = 20 cm'dir.

Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması
İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür.

Örnek: 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Ayni uzaklık
1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir.

Çözüm l :
1 / 750.000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1.500.000 ölçekli haritada x cm gösterilir.
Ölçekler arasında 750.000 / 1.500.000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır.
x = 750.00 * 12 / 1.500.000 = 6 cm'dir.

Çözüm 2:
1. haritadan yararlanarak gerçek uzaklığı bulalım
1 cm 7.5 km'yi gösteriyorsa,
12 cm x km'yi gösterir.
-----------------------------------------------------
x = 12 * 7.5 / 1 = 90 km'dir.
2. haritadan yararlanarak haritadaki uzunluğu bulalım :
15 km'yi 1 cm gösteriyorsa
90 km'yi x cm gösterir
---------------------------------
x = 90 * 1 / 15 = 6 cm'dir.

İzdüşümsel Alanın Hesaplanması
İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.

İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır.
İzdüşümsel alan,
İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 * Haritadaki Alana
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek: 1 / 700.000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm2 olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km2’dir?
Orantıyla Çözüm :
Ölçeğe göre, 1 cm 700.000 cm'yi göstermektedir.
1 cm2 49 * 1010 km2 yi gösterdiğine göre,
15 cm2 x km2'yi gösterir.
--------------------------------------------------------------
x = 15 * 49 * 1010 = 735 * 1010 cm2 dir.
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir. 735 * 10 cm2 = 735 km2'dir.

Formülle Çözüm :
İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)2 * Haritadaki Alan
İzdüşümsel Alan = (700.000)2 * 15
İzdüşümsel Alan = 49 * 1010 * 15 = 735 * 1010 cm2
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir. 735 * 1010 cm2 = 735 km2'dir.

Haritadaki Alanı Hesaplama
Haritadaki alan,
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek: Gerçek alanı 590.4 km2 olan göl 1 / 1.200.000 ölçekli haritada kaç cm2 gösterilir.

Orantıyla Çözüm:
Ölçeğe göre;
1 cm 12 km'yi göstermektedir.
1 cm2 144 km2'yi gösteriyorsa
x cm2 590.4 km2'yi gösterir.
--------------------------------------------------------
x = 590.4 / 144 = 4.1 cm2 dir.

Formülle Çözüm:
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek2 (Payda)
Haritadaki Alan = 590.4 / (12)2
Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm2

UYARI: Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.

Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek,
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek : Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?


Orantıyla Çözüm:
84 km cm'ye çevrilir.
7 cm 8.400.000 cm'yi gösteriyorsa
1 cm x cm'yi gösterir.
-----------------------------------------------
x = 1 * 8.400.000 / 7 = 1.200.000 cm'dir.
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Formülle Çözüm:
Ölçek (Payda) = Harita Uzunlugu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000
Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek: Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

UYARI: Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.

Eğim Hesaplama :
Eğim : Topografya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir.
Eğim,
Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık
formülü ile hesaplanır.

Örnek: A - B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?

Çözüm: A B arasındaki gerçek uzaklık;
4 * 6 = 24 km olduğuna göre,
Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) * 1000
Eğim = 1200 / 24.000 * 1000
Eğim = %o 50'dir.

UYARI: Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.

Read More

Harita Bilgisi, Haritanın Özellikleri, Projeksiyon Sistemleri, Harita Çizimi, Harita Elemanları, Harita Ölçeği, Konularına Göre Haritalar, Ölçeklerine Göre Haritalar, Haritalarda Yer Şekillerinin Gösterilmesi, Profil Çıkartma

Harita Bilgisi

Harita, Plan, Kroki

Dünya üzerindeki bir yerin kuşbakışı görünümü, kroki, plan ya da harita olarak düzleme aktarılır.

Harita: Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şekline harita denir.

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;
- Kuşbakışı görünüme göre çizilmesi,
- Arazi üzerindeki uzunlukların belli bir oranda küçültülmesi gerekir.

UYARI: Kuşbakışı görünüm temel alınarak yapılan çizimlerin harita özelliği taşıyabilmesi için küçültme oranının (ölçek) bulunması gerekir.

Plan: Bir yerin kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasıdır. Plan bir tür büyük ölçekli haritadır.

Kroki: Bir yerin kuşbakışı görünümünün ölçeksiz olarak düzleme aktarılmasıdır.

Haritalarda Bozulmalar

Dünya'nın küreselliği harita çizimini güçleştirmektedir. Dünya'nın tümü ya da bir bölümü düzleme aktarırken şekillerde, alanlarda, uzunluk ve açılarda bozulmalar olur. Bu nedenle küresel yüzeyi düzleme aktarmak için çeşitli çizim yöntemleri geliştirilmiştir.

Özellikle yeryüzü şekillerini gösteren haritalar tam olarak gerçeği yansıtmazlar. Engebesi fazla, geniş alanların gösterildiği haritalarda hata payı artar. Az engebeli, küçük alanların gösteriminde hata payı azalır.

UYARI: Dünya'nın küreselliği harita çizimini zorlaştırır.
- Engebeli ve geniş alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar fazladır.
- Engebesiz ve küçük alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar azdır.

Projeksiyon

Dünya'nin küreselliği nedeniyle, haritalarda ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyon denir.




Projeksiyon Sistemleri
- Alan Koruyan Projeksiyon
Alan koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, sekil, açı ve uzunluk oranları bozulur. Ancak, paralel daireleri ile meridyenler arasındaki alanlar bozulmadan, orantılı olarak düzleme geçirilir. Böylece gerçek alan korunmuş olur.

- Açı Koruyan Projeksiyon
Açı koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, meridyenler ile paraleller arasındaki 90°’lik açık iler kara ve denizlerin şekilleri korunur. Ancak, bunların alanları bozulur. Bu tip haritalarda kutup bölgelerine doğru gidildikçe, kara ve denizlerin alanı büyür.

- Uzunluk Koruyan Projeksiyon
Uzunluk koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, merkezden çevreye doğru tüm yönlerdeki uzunlukların oranı korunur. Açı ve alan korunmaz.

Harita Çizimi

Bir bölgenin haritası çizilirken öncelikle;
- Bölgenin enlem ve boylamının,
- Haritanın kullanım amacının,
- Haritanin küçültme oranının belirlenmesi gerekir.

Harita yapımında kullanılacak çizim yöntemi, küçültme oranı ve harita işaretleri ise haritanın kullanım amacına göre belirlenir.

Harita Elemanları
Tüm haritalarda bulunması gereken 5 temel eleman vardır. Bunlar, enlem-boylam, ölçek, harita anahtarı (lejant), başlık ve çerçevedir.

a) Enlem-boylam: Haritası yapılacak alanın öncelikle enlem ve boylamları belirlenir. Çünkü haritanın ölçeği, bu alanın genişliğine ve kullanım amacına göre belirlenir.
b) Ölçek: Haritanın kullanım amacına göre belirlenmelidir.
c) Harita Anahtarı (Lejant): Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür. Her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır.
d) Başlık: Haritanın kullanım amacını belirtmeli, haritayı tanıtmaya yeterli, açık ve kısa olmalıdır.
e) Çerçeve: Tüm haritalarda, haritası yapılacak alanı sınırlayan bir iç çerçeve ve diğer harita elemanlarını sınırlayan dış çerçeve çizilmelidir.

Harita Ölçeği
Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki ayni noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır. Diğer bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üzerine aktarırken kullanılan küçültme oranıdır.
Örneğin: Boğaz Köprüsü'nün gerçekte 1074 m olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada yaklaşık 0.5 cm gösterilmiştir. Haritanın ölçeğini bulmak için harita üzerindeki uzunluğunu gerçek uzunluğa oranlarız.

Buna göre haritanın ölçeği yaklaşık 1/200.000'dir.

Ölçek = Harita Üzerindeki Uzunluk / Arazi Üzerindeki Uzunluk (Gerçek Uzunluk)

Kesir Ölçek
Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür.
1 / 25.000 , 1 / 500.000, 1 / 1.000.000 birer kesir ölçektir.
Kesir ölçekte, pay ile paydanın birimleri aynidir. Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanılır.

Örneğin: 1 / 1.000.000 ölçeğinde, arazi üzerindeki 1.000.000 cm (10 km)'lik uzunluk harita üzerinde 1 cm gösterilmiştir.

Çizgi (grafik) Ölçek
Haritalardaki küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türüdür.
Kesir ölçeğe göre düzenlenir ve santimetre (cm)'nin üstündeki tüm uzunluk birimleri kullanılır.
Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme
Kesir ölçeği, çizgi ölçeğe çevirirken önce 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiği bulunur.

Örnek: 1 / 2.500.000 ölçeğinde 1 cm 25 km'yi gösterdiğine göre çizgi ölçekte de 1 cm 25 km'yi göstermelidir.

Bir doğru parçası çizilerek eşit aralıklara bölünür. Üzerine, 1 cm 25 km'yi gösterecek şekilde değerler yazılır.

Sıfırın sol tarafındaki aralık 25 km'den daha kısa uzunlukların ölçülmesine yarayacak biçimde bölümlenir.

Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme
Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken önce ölçeğin uzunluğunun, toplam kaç km'yi gösterdiği bulunur. 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiğini bulmak için orantı kurulur.

Örneğin: Çizgi ölçeğin uzunluğu 5 cm'dir.
5 cm 20 km gösterdiğine göre
1 cm x km'yi gösterir.
----------------------------------------
x = 20 / 5 = 4 km
Bulunan deger cm'ye çevrilir.
Buna göre kesir ölçek 1 / 400.000'dir.
UYARI: Çizgi ölçeği kesir ölçege çevirirken, grafigin sonundaki uzunluk birimine dikkat etmemiz gerekir.
Harita Türleri

Harita yaşamın her alanında yardımcı araçlar olarak kullanılır.
Bir kentin imar planının çıkarılması, karayolu, demiryolu ya da köprü yapımı için en uygun yerin belirlenmesi, arkeoloji, coğrafya gibi birçok alanda araştırma yapılması sırasında haritalardan yararlanılır. Haritalar konularına ve ölçeklerine göre ikiye ayrılır.

A) Konularına Göre Haritalar
Konularına göre haritalar, kullanım amaçlarına göre genel haritalar ve özel haritalar olarak ikiye ayrılır.

Genel Haritalar
Toplumun geniş kesimi tarafından kullanılabilen haritalardır.
- Topografya Haritaları
İzohips (es yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler. Ölçekleri 1 / 20.000 ile 1 / 500.000 arasında değişir. 1 / 20.000'den büyük ölçekli olanlar kadastro islerinde ve askeri amaçlarla kullanılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır.

- Fiziki Haritalar
Fiziki haritalar, yeryüzünün kabartı ve çukurluklarını gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır. Fiziki haritalar hazırlanırken es yükselti ve es derinlik eğrileri geniş aralıklarla geçirilir. Bu aralıklar çeşitli renklerle boyanır. Yükseltiler genellikle yeşil, sari ve kahverenginin çeşitli tonları ile, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.

- Siyasi ve İdari Haritalar
Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanılır. Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez.

- Duvar ve Atlas Haritaları
Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Ölçekleri 1 / 1.100.000'dan daha küçüktür. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

Özel Haritalar
Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Bu haritalardan bazıları şunlardır:

- Araziden Yararlanma Haritaları
Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık, bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.


- Ekonomi Haritaları
Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü, sayısı, dağılışı, çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir.

- Hidrografya Haritaları
Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akim miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

- İzoterm Haritaları
Bir bölgede, es sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir. İzotermler yardımıyla çizilen izoterm Haritalarından, bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir. Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için, bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir. Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır.

- Jeomorfoloji Haritaları
Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir çok yer sekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.

- Nüfus Haritaları
Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu Haritaları ise renklendirilir.

- Toprak Haritaları
Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.

B) Ölçeklerine Göre Haritalar

- Büyük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200.000'e kadar olan bu haritalarda :
• Küçültme oranı azdır.
• Ayrıntı fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır.
• Planlar ve topografya Haritaları bu gruba girer.



- Orta Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200.000 ile 1 / 1.000.000 arasında olan haritalardır.
Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır.

- Küçük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 1.000.000'dan daha küçük olan haritalarda;
• Ayrıntı en azdır.
• Küçültme oranı en fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır.
• Duvar ve atlas Haritaları bu gruba girer.

Haritalarda Yer Şekillerinin Gösterilmesi
Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri
Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;

- Kabartma Yöntemi
Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda, yükseltiler belli oranda küçültülür.
Yer şekilleri kabartılarak gösterilir.

- Gölgelendirme Yöntemi
Gölgelendirme yönteminde, Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir. Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir. Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır. Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

- Tarama Yöntemi
Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda, yer şekilleri kısa, kalın, sık ya da ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir. Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır, sıklaşır ve kalınlığı artar. Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar, seyrekleşir ve incelir. Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir. Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması, yükselti, eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır.

- Renklendirme Yöntemi
Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir. Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle, yeşil, sari ve kahverenginin çeşitli tonları, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.
UYARI: Fiziki haritalarda kullanılan renkler, yer şekillerini göstermez. Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır.

- İzohips (Es yükselti) Eğrisi Yöntemi
Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir.
İzohips (Es yükselti) Eğrisi: Deniz seviyesinden ayni yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye es yükselti (izohips) eğrisi, ayni derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir.
İzohips Aralığı (Es Aralık): İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir. Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir.

İzohipslerin Özellikleri
• İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir.
• Her izohips, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır.
• Dik yamaçlarda izohipsler sik geçer
• Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer
• Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir.
• Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar, içe doğru çizilen oklarla gösterilir.

UYARI: Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer. Her eğri, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır. İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar.

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi
Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir.
İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre, tepe, sırt, boyun, yamaç, vadi, delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür.
Tepe: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.
Sırt: İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü seklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.
Boyun: Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geçit de denir.
Yamaç: Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.
Vadi: Akarsuyun açtığı, sürekli inişi bulunan, uzun, doğal oluktur.
Delta: Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir.

UYARI: İzohipslerin "V" seklini aldığı yerlerde, açık taraf akarsu akis yönünü gösterir. Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde, izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar.

İzohipsin "V" seklini aldığı yerlerde yükselti "V"nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır.

Boyun olabilmesi için, karşılıklı iki tepe arasında, birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir.





Profil Çıkartma
Topografya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topografik profil denir.
Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil, yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir.
Profil es yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir.

Read More

Küresel Isınma ve Dünya iklim sistemi

Küresel Isınma VE Dünya iklim sistemi
Dünya iklim sistemi çok karmaşık bir bulmaca gibidir. Atmosfer, okyanuslar,
okyanus akıntı sistemi, kutup bölgeleri, ormanlar, çöller, buzullar,
yanardağlar, insan etkinlikleri vb. birçok değişkeni vardır. Bunların iklim
sistemi üzerindeki tek tek etkileri ve birbirleriyle karşılıklı etkileşimleri
hala tam olarak anlaşılmış değil. Hatta bu yönde daha alınması gereken çok uzun
bir yol olduğu bile söylenebilir. Bu nedenle hava durumu tahminlerinde, kasırga
rotalarının ve gelecekteki iklim desenlerinin öngörülmesinde iklimbilimcilerin
en çok başvurdukları araç, bilgisayar ortamında oluşturulan matematiksel
modellerdir. Bu matematiksel modellere yönelik ilk çalışmayı, 1940'lı yılların
sonunda dünyaca ünlü matematikçi John von Neumann'ın başkanlığındaki bir grup
bilim adamı başlattı. Bu çalışmalar sayesinde hava durumu tahmini, kişilere
bağlı bir sanat olmaktan çıkıp bilimsel bir yapıya kavuştu. Küresel iklim
sisteminin modellenmesine yönelik ilk çalışmalar da 1956'da başlatıldı. Gözlem
tekniklerinin ve gözlem aygitlarının gelişimiyle birlikte atmosfer olayları ve
dünya iklim sistemine ilişkin toplanan bilgiler sürekli artti. Bu bilgiler
sayesinde ma­tematiksel modeller de her geçen gün daha iyileşti. Meteoroloji
uydularının kullanılmaya başlaması, yüksek hızlı ve büyük bellekli
bilgisayarların devreye girmesiyle atmosfere ve okyanuslara yönelik gözlemlerin
niteliğinde ve gelen verilerin değerlendirilmesinde de bir atılım yaşandı.
Günümüzde, iklimbilimcilerin kullandığı birkaç küresel iklim modeli
bulunuyor. Bunlar kimi zaman ayrıntılarda farklı sonuçlara ulaşsalar da genel
öngörüleri aynı oluyor. Örneğin bu modellerin tümü, karbon dioksit oranındaki
bir artışın dünyada yavaş yavaş bir ısınmaya yol açacağım söylüyor. Bu ısınmanın
gidişi de küresel enerji kullanma hızına bağlı olacak. Yapılan hesaplar, 1990'da
10 terawatt olan dünya güç tüketiminin, 2020'de 20 terawatt'a ve 2050'de de 30
terawatt'a çıkacağını gösteriyor. Bununla birlikte atmosferdeki karbon dioksit
oranmın da 2050'li yıllarda ikiye katlanacağı tahmin ediliyor. Bu artışın ne
kadarlık bir ısınmaya yol açacağı konusundaysa, değişik iklim modelleri farklı
sonuçlar veriyor. Bazı modeller, sıcaklık artişının 1°C ile sınırlı kalacağım
söylerken bazıları da artışın 5°C'ye kadar çıkabileceğini söylüyor. Bir başka
deyişle küresel bir ısınmanın olacağından neredeyse herkes emin. Ama bu
ısınmanın ne kadar olacağı, ne kadar süreceği ve en önemlisi dünyada ne gibi
değişikliklere yol açacağı konusunda kimse net bir şeyler söyleyemiyor. Bir
derecelik bir artışın bugünkü toplumsal yapıları ve düzeni pek etkilemeyeceği
düşünülüyor. Ancak eğer dünyanın sıcaklığı 5°C artarsa, bu durum yalnızca
insanlık için değil tüm canlılar için çok büyük etkileri olacak.
Bu noktada politikacılar devreye giriyor, ilki 1979'da düzenlenen Dünya iklim
Konferans'ından bu yana, sıcaklık artişının insanlık için bir yıkım olabileceği
düşüncesi yavaş yavaş politikacıların gündemine de girmeye başladı. Ne var ki
ani ve büyük sıcaklık artışları ve insan sağlığını tehdit eden ciddi gelişmeler
olmadığı için, bu düşüncenin politikada yerleşmesi zaman aldı. Ama bugün gelinen
noktada politikacılar da artık geleceğe yönelik kimi önlemler almak istiyorlar.
Çünkü günümüzde yalnızca bilim adamlarının ve çevreci örgütlerin değil kamu
oyunun da ciddi bir baskısını üzerlerinde duyuyorlar. Ama politikacıların doğru
kararlar alabilmesi için resmi tam olarak görmeleri gerek. Bir başka deyişle
küresel ısınmanın, dünyanın hangi bölgelerini nasıl etkileyeceğim bilmek
istiyorlar. Çünkü bu kararlar, toplumsal ve ekonomik yapılarda köklü değişimlere
yol açacak ve belki de yüz milyonlarca insanın yaşam biçimini değiştirecek.

* Grafiği görmek için tıklayın.
Geleceğin Sıcak Dünyası
Küresel ısınmaya karşı alınacak önlemlerin maliyeti yüzlerce milyar dolar
olacağından, zamanı gelmeden ya da gereksiz bölgelere yönelik önlem almayı kimse
istemiyor. Bunun için de politikacılar, bilim adamlarından olabildiğince doğru
öngörüler bekliyorlar. Ne var ki bilim adamları, küresel ısınmanın sonuçlarım
tahmin etmekte şu an için güçlük çekiyorlar, iklimbilimciler yaklaşık yüz elli
yıl önce ortaya çıkan ve bugünlerde biraz hız kazandığı görülen bu sürecin
nedenleri, süresi, olası sonuçları ve yapılması gerekenler konusunda bir görüş
birliğine daha varabilmiş değiller. Isınmanın, gezegenin çehresini ve üzerindeki
yaşamı köklü biçimde değiştireceğinin farkındalar. Ama onlar için bölgesel
olarak öngörülerde bulunmak, şimdilik gerçekten çok zor. Yalnızca genel olarak
ne tür değişiklikler olacağını söyleyebiliyorlar.
Bir kere ısınma, dünya yüzeyinde her bölgede aynı ölçüde olmayacak. Sıcaklık
artişının, yüksek enlemlerde ve özellikle de kutup bölgelerinde daha şiddetli
hissedilmesi bekleniyor. Bu bölgelerdeki sıcaklık artişının dünya ortalamasının
iki katı kadar olacağını tahmin ediliyor. Yani dünyanın ortalama sıcaklığı 3,5°C
artarsa, kutup bölgelerinde ortalama sıcaklık 7°C kadar artacak. Doğal olarak bu
durum Arktik Denizi'yle Antarktika'daki buzların ve dağlardaki buzulların
erimesini de beraberinde getirecek. Uzun erimde bu bölgeler belki yine bitki ve
ormanlarla kaplanacak. Buzların erimesinin de çok önemli bir etkisi olacak;
deniz düzeylerinin yükselmesi. Ancak bu yükselmenin ne kadar olacağı, sıcaklık
artişına ve buzların erime miktarına bağlı.
Yapılan hesaplara göre 3-4°C'lik bir sıcaklık artışı, 2050 yılında
denizlerin düzeyini en fazla 35 cm kadar yükseltecek. Bu yükselmede, buzların
erimesinin yanı sıra sıcaklık artışı yüzünden okyanuslardaki suların ısıl
genleşmesinin de payı olacak. Deniz düzeyinin yükselmesi kıyı şeritlerinin
değişmesine ve kıyı ülkelerinin toprak kaybetmesine yol açacak. Örneğin 2100
yılına doğru, deniz düzeyi 60 cm yükseldiğinde, ABD'nin toprak kaybının 25.000
kilometrekareye ulaşacağı hesaplanıyor. Büyük bir bölümü alçak deltalardan
oluşan Bangladeş'se topraklarının %10'unu yitirebilir. Bu durum daha şimdiden
başta Bangladeş, Maldiv Adaları, Mozambik, Pakistan ve Endonezya olmak üzere
birçok ada halkını ve kıyı ülkeleri endişelendiriyor.
Deniz düzeyinin yükselmesi, kıyılardaki toprak kaybının yanında bir başka önemli
sorun daha yaratacak: Kıyılara yakın temiz su kaynaklarının denizle birleşmesi.
Temiz su sorunu, 21. yüzyılda, sıcak dünyanın belki de en önemli sorunu olacak.
Çünkü artan buharlaşma yüzünden de göl ve ırmak sularında % 20'ye varan bir su
kaybı olması bekleniyor.
Sıcaklığın artış oranı orta enlemlerde ve ekvatorda, kutuplardakinden daha
farklı olacak. Örneğin ekvatorda bu artışın, dünya ortalamasının çok altında
olacağı tahmin ediliyor. Bunun yanında sıcaklık artışı kışları, yazlara göre
birkaç derece daha fazla olacak. Benzer bir durum, geceyle gündüz arasında da
görülecek. Gece sıcaklarındaki artışın gündüzkülerden yaklaşık %10 daha fazla
olacağı tahmin ediliyor. Bu durumda karalar, geceleri eskisi kadar soğumaya
fırsat bulamayacak. Yazla kış, geceyle gündüz arasındaki sıcaklık farkının
azalması, bütün dünyadaki rüzgar desenlerini etkileyecek; belki de fırtınaların
sıklığı, şiddeti ve rotaları değişecek.
Küresel ısınma, insan sağlığı açısından yeni durumlar oluşturacak. Temmuz
1995'te ABD'nin Şikago kentinde aşırı sıcaklar yüzünden 465 kişi yaşamını
yitirmişti. Sıcaklık artışı nedeniyle bu tür olaylar yüzünden her yıl binlerce
kişinin yaşamım yitirmesi bekleniyor. Ayrıca böcek yumurtalarının ölmesini
sağlayan gece ve kış soğuklarının hafiflemesi, önemli bir sorun olacak. Bunun
basit ve somut örneği, sıtma taşıyan sivrisinekler. Bu sivrisinekler, 17°C'nin
altında en fazla 1-2 gün yaşayabilir. Bu durum, onları dünya nüfusunun % 58'nin
yaşadığı bölgelerden şimdilik uzak tutuyor. Ama 5°C'lik bir küresel ısınma,
onların doğal yaşam alanını genişleterek, dünya nüfusunun % 60'ını o alanın
içinde bırakacak. Bu düzeydeki bir küresel ısınmanın, her yıl fazladan bir
milyon kişinin sıtmadan ölmesine yol açacağı sanılıyor. Bunun yanında kimi
bölgelerde şiddetli kuraklık dönemlerinin ardından gelecek aşırı yağışların
virüs mutasyonlarını hızlandırabileceği tahmin ediliyor. Bu nedenle yalnızca
sıtmaya değil, bugün kuzey enlemlerinde seyrek rastlanan kimi hastalıklara da
daha sık rastlanacak. Ayrıca sıcaklıkla birlikte salgın hastalıklarında artması
bekleniyor.
Küresel ısınmanın oluşturacağı çok daha önemli bir başka etkinin de taşıyıcı
bant üzerinde olmasından korkuluyor. Küresel ısınma yalnızca hava sıcaklıklarım
değil, deniz suyu sıcaklıklarını da arttıracak kuşkusuz. Eğer bu ısınma,
taşıyıcı bantın alttan ve üstten giden akıntıları arasındaki sıcaklık farkını
azaltirsa ve bu sırada okyanusların daha fazla yağış almasına yol açarak
tuzluluk oranını düşürürse, bu dev akıntı sistemi durabilir. Okyanus tortulları
üzerinde yapılan araştırmalar, geçmiş dönemlerde taşıyıcı bantın birkaç kez
durmuş olduğunu ortaya koyuyor. Eğer böyle bir durum olursa Belfast'ın iklimi,
yüzlerce kilometre kuzeydeki Spitsbergen'inki gibi olur. Bir başka deyişle
küresel sıcaklık artişının, Kuzey Avrupa'daki sonuçlarından biri, şiddetli bir
soğuma olabilir!
Bu ilginç örnekten de anlaşılacağı gibi küresel ısınmanın etkisi, hava
sıcaklıklarmın dünyanın her yerinde artması biçimde olmayacak. Gerçekte bu
ısınma, çok karmaşık bir yapısı olan dünya iklim sisteminde köklü değişimlere
yol açacak; kimi bölgeler (kuzey yarı küredeki kıtaların iç bölgeleri gibi) çok
ısınıp kuraklık çekerken kimi bölgeler ılıman bir iklimin, kimileri de aşırı
yağışların ve taşkınların etkisinde kalacak. Yağış dönemleri, mik­tarları ve
türleri değişecek. Artan sıcaklık, daha çok buharlaşmaya ve buna bağlı olarak da
daha çok bulut oluşmasına yol açacak. Yani 21. yüzyılın ortalarında dünyamız
daha sıcak, daha nemli ve bol yağışlı olacak.
Böyle bir dünyada tarım üretiminin nasıl olacağı çok karmaşık ama çok da
önemli bir konu. Bilim adamları arasında yaygın kanı; sıcaklık ve yeni yağış
düzeni nedeniyle, ekilebilecek alanların kuzeye doğru bir miktar genişleyeceği.
Yeni iklim desenleri, çiftçilerin bir bölümünü, ektikleri tarım bitkilerini
değiştirmeye zorlayacak. Ama atmosferdeki karbon dioksit miktarında­ki artışın,
genel olarak dünya tarımım olumlu etkilemesi bekleniyor. Japonya'da yapılan bir
araştırmada, karbon dioksitin iki katına çıkması durumunda pirinç üretiminin %
25 artacağı ortaya çıktı. Karbon dioksit bitkiler için besin demek. Atmosferdeki
karbon dioksit oranının iki katma çıkması -öteki koşulların aynı kalması
durumunda-dünyada alınan tarım ürününü % 10 ile % 50 arasında artıracakmış gibi
görünüyor. Öte yandan tarım bitkilerinde görülen hastalıklarda da sıcaklıkla
birlikte bir artış bekleniyor. Bu yüzden kurak bölgelerdeki çiftçiler hem daha
çok sulama yapacaklar hem de daha fazla tarım ilacı kullanacaklar. Bir başka
deyişle bu bölgelerde tarımsal etkinliklerin maliyeti artacak.
Küresel ısınmanın bir başka önemli etkisi de iklim kuşaklarmın kayması
olabilir. Örneğin bilim adamları yağmur kuşağının kuzeye doğru genişlemesini
bekliyorlar. Ancak bu genişleme çerçevesinde yağışlar her bölgede de artmayacak;
belli bölgelerde yoğunlaşacak. Birçok iklim modeli Güney Avrupa'daki yaz
yağmurlarının azalacağını öngörüyor. Amerika, Avrupa ve Asya'nın 55° Kuzey
enleminin yukarısında (yılın büyük bir bölümünde sıcaklığın sıfır derecenin
altında olduğu bölgeler) karyağışının artması bekleniyor. Daha güney bölgelerde
kar yağışında bir azalmanın ve yağmurlarda da bir artışın olacağı, karın
toprakta kalma süresinin azalacağı tahmin ediliyor. Şiddetli yağmurların daha
sık yağması ve daha çok su bırakması bekleniyor.
Son çalışmalar, ısınan bir dünyada iklimsel aşırılıkların da
yaygınlaşacağını, yani kuraklık, orman ve çayır yangını, taşkın ve sıcaklık
dalgası gibi olaylarda bir patlama yaşanacağını gösteriyor. Doğal olarak tüm
bunlar, hayvan ve bitkilerin doğal yaşam alanlarında değişikliklere yol açacak.
Birçok hayvan türünün beslenme düzeni sarsılacak, yaşam alanları daralacak ve
büyük göçler yaşanabilecek. Yeni koşullara uyum sağlayamayan çok sayıda bitki,
böcek ve kuş türü ortadan kalkacak.
Önlemler
Sera gazlarının üretimi bugün dursa bile, atmosferdekiler yüzünden sıcaklık
artışının daha 20-30 yıl sürmesi bekleniyor. Ama zaten böyle bir olayın
gerçekleşeceği yok. Tersine, her geçen gün ülkelerin atmosfere saldığı sera gazı
miktarı artıyor. Bu alanda başta Çin olmak üzere gelişmekte olan ülkeler yakın
bir gelecekte gelişmiş ülkeleri geçecekler. Bu durumda da iklimbilimcilerin
öngörülerinin gerçekleşeceğini düşünebiliriz. Peki dünya iklim düzenindeki
değişikliklerin toplumlar üzerindeki etkisi nasıl olacak?
Bu soruya, ülkeleri tek tek ele alarak yanıt vermek olanaksız. Bilim adamları
bu soru karşısında yine çok genel açıklamalar yapmakla yetiniyorlar. Öncelikle
küresel ısınma dünyadaki tüm ülkeler için bir felaket olmayacak. Yeni durumun
mutlu edeceği kimi ülkeler de olacak kuşkusuz. Günümüzde dünyanın genelinde
olmasa bile birçok bölgesinde iklim koşulları çetindir. Daha ılıman kışlar ve
daha bol yağış, bu bölgelerde yaşayanların yüzünü güldürecektir. Öte yandan
kuraklığın ya da aşırı yağmurlar yüzünden taşkınların arttığı ülkeler
üzülecektir. Sıcaklığın artacağı soğuk ülkelerde ısınma harcamaları düşecektir.
Değişen fırtına ve kasırga rotaları nedeniyle kasırgalardan kurtulan ülkeler
sevinirken aynı nedenle kasıngaların etki alanına giren ülkeler mutsuz
olacaklar. Günümüzde birçok ülke su sıkıntısı çekiyor. Su sıkıntısı çekerken,
genişleyen yağmur kuşağına giren ülkeler sevinecek ama yeni düzende giderek
kuraklaşan bölgelerdeki ülkeler üzülecektir.
Bütün bunlara ek olarak küresel ısınmayı durdurmak için alınacak önlemler de
kimi ülkeleri zor durumda bırakacak. Dünyada sera gazlarının salımına bir
sınırlama getirilmesi planlanıyor. Bu durum fosil yakıtlarla elektrik üretiminin
yerini zamanla biraz daha pahalı olan alternatif enerji kaynaklarının almasına
yol açacak. Enerji harcamalarının artması da gelişmekte olan ülkelerin
gelişimini yavaşlatacak. Ayrıca yer altında büyük karbon rezervleri (kömür,
petrol, doğal gaz vb.) bulunan ülkeler de artık o kaynaklarından eskisi gibi
yararlanamayacak.
Dünya ikliminin önümüzdeki yüz yıllık dönemde yeniden dengeye kavuşabilmesi
için atmosferdeki karbon dioksitin, okyanusların ve ormanların emebileceği bir
düzeye indirilmesi gerekiyor. Bu da yılda en fazla 1-2 milyar tonluk bir salımla
sağlanabilir; yani bugünkü miktarın yalnızca % 20'siyle!
Atmosferdeki sera gazlarının miktarının kontrol edilmesine yönelik
uluslararası çalışmalar yaklaşık 15 yıldır sürdürülüyor. Bu amaçla düzenlenen
ilk uluslararası konferans 1988'de yapıldı. Dünya Meteoroloji Örgütü ve
Birleşmiş Milletlerin ortaklaşa düzenlediği ve kısaca IPCC diye anılan, küresel
ısınma konulu konferansa, iki bin dolayında bilim adamı, uzman ve çevreci
katıldı. Konferansın sonuçlarım değerlendiren 140 ülke, bir anlaşma imzaladı. Bu
anlaşmaya göre taraf ülkeler, 2000 yılına gelindiğinde sera gazı üretimlerini
1990 yılı düzeyine geri çekmiş olacaklardı. Ancak herhangi bir yaptırımı olmayan
anlaşmaya kimse uymadı.
Daha sonra 1992'de Rio de Janeiro'da ve 1995'te Berlin'de aynı amaçla birer
toplantı daha yapıldı. Berlin'de, iklim değişiminin doğal ekolojik sistemler,
sosyo-ekonomik yapılar ve insan sağlığı açısından olası etkileri
değerlendirildi. Ama bu sırada katılımcı ülkelerin daha önceden alınan kararlar
uyarınca sera gazı üretimlerini azaltmaları şöyle dursun, neredeyse tüm
ülkelerdeki üretimin % 5 ile % 40 arasında artmış olduğu görüldü. Tabii ki bu
sırada küresel sıcaklık, artışını sürdürüyordu. Bu nedenle Aralık 1997'de
Japonya'nın Kyoto kentinde büyük bir konferans daha düzenlenmesi
kararlaştırıldı.
Kyoto'daki konferansa 160 ülkeden on bin dolayında bilim adamı, uzman,
çevreci ve hükümet yetkilisi katıldı. Konferansta iklim değişiminin çevresel ve
ekonomik sonuçları ve bunlara yönelik politikalar görüşüldü; enerjinin daha
verimli kullanılması, yeni ve temiz enerji kaynaklarının araştirılması,
ormanların korunması ve yeni orman alanlarının oluşturulması kararlaştırıldı.
Ama konferansın en önemli olayı Kyoto Protokolü diye anılan bir anlaşmanın
imzalanmasıydı. Buna göre gelişmiş ülkeler, başta karbon dioksit ve metan olmak
üzere altı sera gazı üretimlerini 2012 yılına değin 1990 düzeylerinin en az % 5
altına çekecekler. Tek başına dünya sera gazı üretiminin neredeyse dörtte birini
yapan ABD için bu oran % 8; Japonya için de % 6.
Öte yandan gelişmekte olan ülkeler herhangi bir kısıtlamaya gitmiyorlar.
Çünkü onlara göre küresel ısınma sorunu, günümüzün gelişmiş ülkelerinin yol
açtığı bir sorun. Bu saptamalarında haklılar. Ne ki yakın bir gelecekte durum
biraz değişecek.
Kyoto'da çok yerinde kararlar alındı ama bakalım taraf ülkeler bu kararlara
uyacaklar mı? Anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için en az 55 ülke
parlamentosunca onaylanması gerekiyor. Mayıs 2000 tarihine değin yalnızca 22
ülke bunu başarabildi. Yani protokol yürürlüğe daha giremedi. Aslında durum,
görüldüğü gibi gelecek için çok da umut vaat etmiyor. Tahminlere göre, 2015'te
insan etkinlikleri yüzünden atmosfere karışan karbon dioksit miktarı 1990'daki
miktarın % 50 fazlası olacak; 2100 yılındaysa üç katına çıkacak.
Bugün gelişmekte olan ülkelerdeki kimi fabrika kentleri, 1950'li yıllardaki
Pittsburgh'u ya da Essen'i anımsatıyor. Karbon dioksit salımı en hızlı artan
ülke Güney Kore. Brezilya, Çin ve Hindistan da bu alanda onunla yarışıyorlar.
1990'da atmosfere bırakılan yaklaşık 6 milyar ton karbon dioksitin % 36'sı
gelişmekte olan ülkelerin bacalarından çıktı. Aynı ülkeler 2015 yılında salınan
8,5 milyar tonluk karbon dioksitin %52'sinden sorumlu olacaklar.
Sera gazlarını salanlar gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler olsun hiç fark
etmiyor. Sonuç olarak atmosferimizdeki ısı tutan gazların miktarı her geçen gün
artıyor. Bu da aslında soğuması beklenen dünyamızın ısınmasına yol açıyor.
Küresel ısınmanın ciddi sonuçları kendini daha göstermedi. Öyle görünüyor ki
Sovyetler Birliği'nin eski lideri Gorbaçov'un sözleri galiba gerçek olacak;
Önümüzdeki yüzyılda çevre koşulları dünya çapında yıkımlara yol açtıkça, askeri
değil ama ekolojik güvenlik tüm ulusların en çok önem verdiği konu olacak.
Ormanlar ve Küresel Isınma
Bitkiler, fotosentez yoluyla yılda 100 milyar ton karbon emer ve buna yakın
bir miktarı da solunumla bırakırlar. Bu karbon akışlarının miktarı öyle büyüktür
ki, fosil yakıtlarla açığa çıkan 6,5 milyar ton karbon bunun yanında çok küçük
kalır. Karada gerçekleşen fotosentezin ve solunumun çoğu, odunsu bitkilerin
bulunduğu ormanlar ve savanlar gibi ekosistemlerde olur. Solunumla ortaya çıkan
akısın bir bölümü bitkilerin kendisinden kaynaklanır; yaklaşık %50'siyse
bitkilerin ürettiği organik malzemelerin mikroplar aracılığıyla bozulmasıyla
çıkar. Toprakta depolanan bu organik maddelerin çoğu, yavaş bozulan lignin
(odunsu bitkilerin hücre duvarlarının ana malzemesi) artıklarıdır.
Karbondioksit birikiminin küresel desenlerinden, karalarda fotosentezin ve
solunumun dengede olmadığı; fotosentezin yılda iki milyar ton karbonla solunumu
geçtiği anlaşılmakta. Bu akışları belli orman alanlarında ölçmek de olası.
Ölçümler, açıkça eski ve zarar görmemiş ormanlarla, orta yaşlı ormanla­rın
sanılandan daha fazla CO2 soğurduğunu gösteriyor. Bunun nedenleri, artan CO2
gübrelemesi (CO2 fotosentezi uyarır) ve insan azot atıklarının artması (o da
gübre yerine geçer) olabilir. Yani ormanlar bir tahliye deliği işlevi görüyor.
Atmosferdeki CO2'yi toplayarak bu gaza bağlı ısınmayı azaltan küresel bir çevre
hizmeti yapıyor. Ancak, bu durum kalıcı olmayabilir. Şimdiye kadar araştırma
yapılan tüm ormanlarda, salınana karşı toplanan karbon lehindeki farkın çok
küçük olduğu görülmüş. Geleceğin sera dünyasında fotosentez, artan CO2 düzeyleri
ve azot atıklarıyla birlikte çoğalacak ve delikten akıp giden karbon miktarı
çoğalacak. Fakat, her doktorun bildiği gibi, sıcaklık arttıkça solunumun hızı da
artar. Yani, genel olarak, solunumun (hem bitkilerin kendisinin, hem organik
maddelerin bozulmasının) küresel ısınmayla artması beklenir. Böyle olunca da,
küresel değişim modellerinin or­tak görüşü, ormanların oluşturduğu tahliye
deliğinin daralacağı; uzun dönemde, ormanların da atmosfer için birer karbon
kaynağı olacağı.
Nature dergisinin 20 Nisan tarihli sayısında yer alan iki araştırmanın
sonuçlarıysa, bizi görüşlerimizi değiştirmeye zorluyor. Giardina ve Ryan'ın
araştirmalarına göre, on yılları kapsayan uzun zaman dilimlerinde, organik
maddelerin bozulma süreci aslında ısıya çok duyarlı değil. Öyle görülüyor ki,
kısa süreli ısınma deneyleri solunumun artacağım gösterse de, bu deneyler,
solunumun artan ısıya tepkisinin uzun vadeli özelliklerini belirlemede yetersiz
kalıyor. Avrupa ormanlarındaki CO2 ölçüm istasyonlarından toplanan verilerin
sunulduğu ikinci makaledeki sonuçlar daha da şaşırtıcı. Valentini ve
arkadaşlarının çalışması, daha soğuk iklime karşın kuzey enlemlerinde solunumun
karbon dengesinde ağırlıklı bileşen olduğunu göste­riyor. Buna göre, İzlanda'dan
İtalya'ya kadarki enlemlerde değişkenlik gösteren şey sanıldığı gibi fotosentez
değil, solunum.
Bu bulgular genellenebilir mi? Tüm Avrupa için geçerli özellikte orman türleri
belirlemenin güçlüğüne karşın, bilim adamları, bulguların bu enlemler için
gerçek bir eğilimi ortaya çıkardığı görüşündeler. Şimdi, ABD'deki benzer bir
istasyon ağından gelecek sonuçların bu eğilimi doğrulaması bekleniyor. Tropik
ormanlardaki karbon akışlarının öteki ormanlardan daha fazla olduğunu biliyoruz.
Ancak, henüz sıcaklığın karbon dengesindeki uzun vadeli etkileri üzerine yorum
yapmaya yetecek kadar veri yok; küresel tabloyu tamamlamak için yağmur
ormanlarından ve savanlardan daha fazla veri gerekiyor.
Peki toprak solunumu daha soğuk bir iklimde neden daha baskın oluyor? Neden,
belki toprağın kuzeyde daha uzun süre nemli kalması ve soğukta iş görmeye alışık
mikropların yılın daha uzun bir bölümünde etkin olabilmeleri; buna karşın güney
enlemlerinde mikropların, yılın toprağın kuru olduğu daha uzun bölümlerinde
etkisiz kalmaları. Bir başka olasılık da, kuzey enlemlerinde eski, soğuk
dönemlerde organik madde olarak birikmiş daha çok karbon bulunması ve bunların,
toprağın ısınmasıyla ancak şimdi bozulmaya başlamaları.
Birinci durum için ekosistem solunumunun, sıcaklıktaki uzun vadeli artışla
birlikte artacağını varsaymışlar. ikinci durum içinse, modeli biraz değiştirerek
ekosistem solunumunun sıcaklıktaki günlük ve mevsimlik değişimlere tepki vermeye
devam edeceği, fakat uzun vadeli sıcaklık değişimlerine duyarsız olacağı
varsaymışlar.
Birinci durum doğruysa, tahliye deliği daralır ve orman atmosferdeki CO2'yi
temizlemede verimsizleşir. Eğer ikinci durum doğruysa, fotosentez artışının
etkisi, solunumun artmasınca maskelenmez; orman atmosferdeki CO2 için giderek
daha geniş bir tahliye deliği olur.
Her durumda, iki araştırmanın sonuçları, küresel bitki değişimi model­leri
üzerinde çalışan araştırmacılara önemli bir ileti gönderiyor. Toprak solunumu
modelleri için, yalnızca kısa vadeli deneylerin sonuçlarım kullanarak
parametreler koymak yanıltıcı olabilir. Solunum modelleriyle iklim değişikliği
modelleri tam olarak eşlendiğinde, küresel ısınmayı arttıran solunumla küresel
ısınma arasındaki olumlu geri besleme, yalnızca sınırlı bir süre için
ilerleyebilir; kolay bozulan topraktaki organik maddeler tükenene kadar. Yoksa
bu, küresel ısınma konusundaki kıyamet tablosunun artık imkansız olduğu anlamına
mı geliyor?,

Read More

Sera Etkisi ( Greenhouse Effect )

Küresel Isınma

Dünyamızdaki iklim değişiklikleri artık hissedilebilir seviyelere ulaşmıştır
ve gelecek yüzyılda daha büyük değişiklikler meydana gelecektir. Bu
değişiklikler; yüksek sıcaklık, yoğun yağmurlar, sel, deniz seviyesinin
yükselmesi gibi fiziksel olacağının yanında ormanların, tarımın, deniz
ekolojisinin ve tüm canlıların etkilenebileceği değişiklikler olacaktır.

Sera Etkisi ( Greenhouse Effect )

Sera gazları; karbondioksit, su buharı, nitrojen oksit, metan, ozon ve
halokarbonlardır (Klorofkarbon ). Bu gazlar: dünyadan yansıyan güneş ışınlarının
uzaya yayılmasına engel olarak, yeryüzüne geri yansımakta ve atmosferin
ısınmasına neden olmaktadır. Sera etkisi doğal olarak oluşmakta ve dünyamız için
önemli rol oynamaktadır. Bu etki olmasaydı, dünyanın ortalama sıcaklığı -18’C
olacaktı. Ancak sera gazlarının miktarının normallerin çok üzerine çıkması ve
artmaya devam etmesi, dünyamızın dengelerini günden güne bozmakta ve insanlığın
geleceğini tehtid eden sonuçlar doğurmaktadır.Endüstri devriminin başlamasından,
özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra, insan aktivitesi sera gazlarının miktarını
her geçen yıl arttırarak günümüzde alarm verici oranlara ulaşmıştır.
Sera gazlarının en önemlisi karbondioksit gazıdır. Karbondioksit düzeyi 19.
Yüzyıl değerlerinin %25’i oranında artmıştır. Şu anda tahminen 5-6 milyar tonu
aşan karbondioksit her atmosfere yayılmaktadır. Gelecek yüzyıl karbondioksit
oranının ikiye katlanacağı ve bunun sonucunda ortalama sıcaklıklarının 1,5’C ile
4,5’C artacağı düşünülmektedir. Bugün 0,35’C ile 1,0 arasında olan sıcaklık
artışlarının iklimlerde meydana getirdiği değişiklikler düşünülürse, 4,5’C
artışın ne anlama geleceği daha iyi anlaşılacaktır.
İnsanoğlu, iklim değişikliklerinin normalden 60 kat hızlı olmasına neden
olmaktadır. Sıcaklık artmasıyla su buharı miktarı artacak, dolayısıyla
bulutlarda artışlar görülecektir. Bu nedenle yoğun yağmurlar ve seller meydana
gelecektir. Bugün dünyanın değişik bölgelerinde yaşanan seller, kasırgalar,
anormal hava hareketleri küresel ısınmanın sonuçlarıdır.
Küresel ısınmanın önlenebilmesinde kilit rol bitkilerdir. Bitkiler
karbondioksit gazını alarak oksijen gazını atmosfere yaymaktadır. İnsan
aktiviteleri sonucunda oluşan fazla karbondioksiti ortadan kaldırmak için,
tahminen Amerika kıtasının yarısı büyüklüğünde bir orman alanı meydana
getirilmesi, bir başka deyişle, bu günkü orman alanlarının üçte biri kadar
ağaçlandırma yapılması gerekir. Oysa insanoğlu, inanılmaz bir hızla mevcut
ormanlarını yok etmeye devam etmektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Kaynakları
Enstitüsü, yağmur ormanlarının her yıl 160.000 – 200.000 kilometre karesinin
kaybedildiğini ve bu miktarı tüm yağmur ormanlarının %2’sini oluşturduğunu
bildirmektedir. Büyük orman yangınlarıyla, kurallarına uygun yapılmayan
kesimlerle orman alanları hızla yok olmakta, sanayinin meydana getirdiği hava
kirliliği (sülfürdioksit) ve araçların eksoz gazlarında bulunan nitrojenoksit;
asit yağmurlarına, dolayısıyla ormanlarının zarar görmesine neden olmaktadır.
Sonuç olarak insanoğlunun geleceği, büyük bir tehlike ile karşı karşıyadır.
Ne yazık ki bu tehlikeyi ortadan kaldırmak da insanoğlunun elindedir. Bunun için
insanların bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Sera gazlarının artışı önlenmeli ve
orman alanlarının sayısı hızla arttırılmalıdır.
Gereken miktarda orman alanlarının yaratılması zor değildir. İnsanlık bu
bilinci göstermek zorundadır. Herkes ağaçlandırma çalışmalarına katılarak
kesilen, yanan ve her ağaca karşılık olan on, yüz, bin dikebiliyorsa eğer, dünya
ve insanlık var olacak demektir.

YOKSA ...

Küresel Isınma
Isınıyoruz !

Bugün dünyanın en soğuk bölgesi neresidir sorusuna verilecek yanıt, kuşkusuz
Antartika’dır. Avustralya’nın iki katı büyüklüğündeki bu kıtanın hemen hemen
tümü (%98) buzla kaplıdır. Yaklaşık 100 milyon yıl önce süper kıta Gondwana’dan
kopan kıta yavaş yavaş bugünkü yerine oturdu. Oluşumundan sonra çok uzun bir
süre üzerinde buz bulunmayan Antartika’da yaklaşık 15 milyon yıldır değişmeyen
bir buz takkesi bulunuyor.
Kıtayı kaplayan bu buz tabakası, gelen güneş ışınlarının %80 – 85’ini geri
yansıtır. Antartika’nın günümüzde bu denli soğuk olmasının temel nedeni budur.
Buz tabakasının ortalama kalınlığı 1500 metredir ama bu kalınlığın 4500 metreyi
aştığı yerlerde vardır. Dünyadaki buzların %90’ı (Yaklaşık 30 milyon
kilometreküp) Antartika’da bulunur ve buzlar, dünyadaki temiz suların %70’ini
içerir.
Bu yapısıyla Antartika’nın dünya iklimi içinde önemli bir yeri vardır. Her
şeyden önce kıta dünya iklim sisteminin soğutucu birimidir. Soğutma etkisinin
dünya rüzgar desenlerinin oluşumunda önemli bir yeri vardır. Bu etkinin yanı
sıra Antartika’nın okyanusla olan ilişkisi de çok önemlidir. Dünyadaki iklimin
en önemli ögelerinden biride bilim adamlarının taşıyıcı bant adını verdikleri
okyanus akıntı sistemidir. Mobius şeridine benzer biçimindeki akıntı, kimi zaman
dipten kimi zamanda yüzeyden gider. Dünyadaki tüm ırmaklarda akan suların 20
katı kadar su taşıyan bu akıntı sistemi İzlanda yakınlarında soğur ve
yoğunlaşarak dibe batar. Yön değiştiren akıntı dipten Güney Afrika’ya doğru
ilerler.
Afrika’nın güneyinde, Antartika yakınlarında, akıntı iki kola ayrılır.
Kollardan biri Avustralya’nın doğusundan geçerek Pasifik okyanusunun kuzeyine
yönelir. Yol boyunca ısınır ve yüzeye çıkar; sonra ABD’nin kıyılarını izleyerek
güneyine iner ve Avustralya’nın kuzeyinden geçer. Öteki kol Hint okyanusunda bir
çember çizer, ısınan ve yüzeyden akan sular Avustralya’nın batısında birinci
kolla birleşir. Ondan sonra taşıyıcı bant tek bir büyük kol biçiminde Afrika’nın
batısından geçerek kuzeye yönelir. Yol boyunca buharlaşma nedeniyle suları
azalan akıntının tuz oranı yükselmiştir; kuzeye yaklaştıkça da soğur. İzlanda
yakınlarında bu soğuk ve yoğun sular dibe batar. Böylece döngü tamamlanır.
Taşıyıcı bant, okyanuslar arasında su ısı alış verişini sağlar. Bu sistem
sayesinde Pasifik ve Hint okyanuslarının sıcak suları Antartika’ya taşınır. Bu
sırada yüzeyden giden akıntının üzerindeki havada ısınır ve akıntının yakınından
geçtiği karaların iklimi yumuşar. Örneğin; Kuzeybatı Avrupa, taşıyıcı bant
sayesinde yaklaşık 10’C daha sıcak olur. Güney yarım kürede yaz mevsimi
geldiğinde, Antartika’da eriyen buzların soğuk suları dibe çöker ve taşıyıcı
banta katılır, sonra da kuzeye yönelir. Bu nedenle Antartika hem soğukluğu hem
de taşıyıcı banda aktardığı soğuk sular nedeniyle dünya iklim sisteminin dengesi
açısından çok önemlidir. Son yıllarda bilim adamları, kıtanın iç bölgelerinin
aldığı yağış miktarında bir artış, bunun yanında kıyılardaki buz hacminde bir
azalış gözlüyorlar.
Buz hacmindeki benzer azalma Arktik deniziyle dünyanın orta ve alçak
enlemlerindeki buzullarda da kendini gösteriyor. Örneğin; Afrika’da Kilimenjero
dağındaki buzul, 20. Yüzyılda kütlesinin dörtte üçünü yitirdi. Aynı dönemde
Kafkaslardaki buzulların kütlesi yarıya indi. Çin – Rusya sınırında, Tiyen Son
dağlarındaki buzullarsa son 40 yılda yaklaşık %20 küçüldüler.
20. Yüzyılda denizlerin yüzeyleri 10 – 25 cm kadar yükseldi ve günümüzde de
her yıl yaklaşık 2 mm yükseliyor. Bunun 0,2 – 0,6 mm kadarı okyanusların ısıl
genleşmesinden (Tıpkı yazın ısınan elektrik hatlarının sarkması gibi)
kaynaklanıyor. Yükselmenin geri kalan bölümünün, buzların ve buzulların erimesi
yüzünden olduğu sanılıyor. Bilim adamları bu durumu kaygıyla izliyorlar. Ama
onları daha da kaygılandıran olay, buzulların erime hızının son yıllarda giderek
artıyor olması. Örneğin; Yeni Zelanda’daki buzullar yalnızca 20 yılda
kütlelerinin 4/1’ini yitirdiler. İspanya’da 1980’de 27 olan buzul sayısı bugün
13’e düşmüş durumda. Peru Andlarındaki Qouri Kalis buzulu, 1963 – 1978 yılları
arasında yılda 4 metre kadar geri çekilirken, 1995’te buzulun yıllık geri
çekilme hızı 30 metreye ulaştı. Bilim adamlarına göre buzullardaki bu erime, bir
tek şeyi gösteriyor; küresel bir sıcaklık artışını...
Sıcaklık artışının tek göstergesi buzulların erimesi değil kuşkusuz ..
Göllerin su sıcaklıklarındaki artışlar ya da atmosferde sıcaklığın 0’C ye
düştüğü yüksekliğin, 1970’ten bu yana her yıl 4,5 metre kadar artması da birer
gösterge. Ancak dünya sıcaklığındaki artışı, en belirgin olarak gözler önüne
seren kanıt yaklaşık 140 yıldır dünyanın bir çok yerinde tutulan sıcaklık
kayıtlarıdır. Bu kayıtlar incelendiğinde 1860 – 2000 yılları arasında küresel
sıcaklığın yaklaşık 0,5 – 0,7’C yükselmiş olduğu görülüyor. Sıcaklığın en hızlı
arttığı dönemde son 20 yıllık dönemi.
Bir dereceden bile küçük bu artışın aslında pek de önemli bir artış olmadığı
düşünülebilir. Ancak 1500’lü yıllarda başlayıp 1800’lü yıllara değin süren ve
Avrupa’da küçük buz çağı olarak anılan soğuk dönemde, ortalama küresel sıcaklık,
bugünkü değerinin yalnızca 1’c altındaydı. Günümüzden 12000 yıl kadar önce sona
eren son buzul çağındaysa dünyanın ortalama sıcaklığı bugünkü düzeyinden
yalnızca 5’C daha düşüktü. Bize sayı olarak küçük gelen bu sıcaklık
değişimlerinin, iklim kuşakları, doğal yaşam alanları ve insanların toplumsal
yaşamları üzerinde gerçekte büyük etkileri olur.

KÜRESEL ISINMA YA DA "KIYAMET"



Yeni bir yüzyılın eşiğinden daha yeni adım atmışken insanlığın tek yaşam alanı
olan dünyamızda yeni bir sorun insanoğlunu bekliyordu. Bu sorun yeni bir yüzyıla
girdiğimizde hemen kapımızdan içeri girmedi. O sorunu, insanoğlu yüzyıllar
boyunca, özellikle de sanayi devrimi ile de hızlandırmıştı. Doğaya ne verirsen
onu alırsın. Buna kısaca ve çok basit bir formülle etki-tepki oluşumu
diyebiliriz. İnsanoğlu yüzyıllar boyunca doğaya hükmedeceğim diye doğanın
dengesini bozmak için elinden geleni yapmıştır. Belli bir süre sonra da doğa
insanoğlundan intikamını almaya başlamıştır. İntikamın 21. Yüzyılda ki ismi ise
Küresel Isınma. Eğer 21. Yüzyılda da 20. Yüzyılda yaptığımız gibi atmosfere
verdiğimiz karbondioksit miktarını yüzde yüz artırırsak onu 20 Km. daha
inceltmiş olacağız. Bilim kurgu filmlerinde, atmosfer olmadığı için yapay
atmosfer şeklindeki kurgular artık bilim kurgu olmaktan çıkıp bir realite haline
gelebilir.
Günümüzde atmosfere en fazla zarar veren ülke ABD'dir. Ama nedendir bilinmez
Küresel Isınma konusunda bilim adamlarının ve devletlerin, geleceği daha güvenli
hale getirmek için uluslararası çalışmalara imza koyarken ABD'nin bunlardan geri
kalması. En basit örneği Kyoto sözleşmesini tanımaması ve altına imza atmaması
gösterilebilir.
Peki Küresel Isınma nedir? Bizi bekleyen felaketler nelerdir? Kabaca: Başta
kanser olmak üzere tüm hastalık ve salgınlara daha yakın olacağız, susuzluk ve
elektrik kesintileri ise işin cabası. En kısa yoldan Küresel Isınmayı böyle
anlatabiliriz.
Felaket Geliyorum Diyor
Afrika kıtasında bulunan Klimanjaro buzul dağı son yüzyılda kütlesinin dörtte
üçünü kaybetti. Diğer kıtalardaki dağlar da buzullarının büyük bir kısmını
yitirdi. Denizler yükseliyor. 20. yüzyılda deniz seviyeleri 10 ile 25 cm. kadar
yükseldi. Göl sularındaki ısınma da sürüyor. 1866 ile 2000 yılları arasında
sıcaklık küresel düzeyde 0,5 ile 0,7 C derece arasında yükseldi.
Eğer bu hızda atmosfere karbondioksit vermeyi sürdürürsek 2050 yılında sıcaklık
bir varsayıma göre 3 veya 4 C derece artacak. Deniz düzeyleri bir 35 cm. daha
yükselecek. 2100 yılında ise yükseklik 60 cm.yi bulacak. Bu, örneğin ABD'nin 25
bin kilometrekare toprak kaybetmesi demek. Bangladeş ise topraklarının yüzde
10'unu denizlere terk edecek. Pakistan, Mozambik, Endonezya da topun ağzındaki
diğer ülkeler. Temiz su kaynakları, sıcaklığın artmasıyla çoğalacak olan
buharlaşma nedeniyle azalacak. Temiz sulardaki azalmanın yüzde 20'yi bulması
bekleniyor. Kışlar yazlardan, geceler gündüzlerden daha fazla oranda ısınacak.
Geceleri karaların soğuması yeterince gerçekleşemeyeceğinden rüzgar ve
fırtınaların yeriyle şiddeti değişecek. Sıcaklığın 5 C derece artması durumunda
her yıl fazladan bir milyon kişi daha sıtmadan ölecek. Yani felaket "geliyorum"
diyor.
Küresel Isınma Ne?
Küresel Isınmanın nedenleri biliniyor bilinmesine ama sonuçları konusunda bilim
adamları henüz tam bir fikir birliğine varmış değiller. Ormanlar ne olacak,
rüzgar desenleri değiştiğinde dünyayı nasıl günler bekliyor, temiz su kaynakları
sıcaklık artışından etkilendiğinde ne olacak. Bu yüzden savaş çıkar mi? Uzayıp
giden bu soruların yanıtları değişik. Ama tüm bu anlaşamama durumu sonuçlara
ilişkin. Yoksa yerkürenin gün geçtikçe ısındığı ve bunun da atmosferi ısıttığı
konusunda tüm bilim adamları hemfikir.
Nasıl Oluşuyor?
Küresel Isınmaya yol açan şey sera etkisi yaratan gazların insanoğlu tarafından
atmosfere daha çok verilmeye başlanmasıyla atmosferde oluşan sıcaklık artışıdır.
Peki sera etkisi nedir? Aslına bakılırsa sera etkisi doğal bir süreçtir. Dünyada
yaşamı sağlayan bir süreç. Ama doğanın kararında bıraktığı bu sistem insanoğlu
tarafından bozuldu. Güneşten gelen ışınlar dünyayı ısıtır. Bunu hepimiz
biliyoruz. Güneşten gelen bu ışınlar aynı zamanda yerküremiz tarafından gerisin
geriye yansıtılır da. Ancak atmosferdeki su buharı, karbondioksit ve metan
gazları dolayısıyla bu yansımanın bir kısmı önlenir. Bu gaz molekülleri ışınları
tutar ve yeniden dünyaya yansıtır. Yani aynı bir serada ışının sera naylonu
dolayısıyla dışarı çıkamaması gibi. Bu yüzden bu olaya sera etkisi adı verilir.
Bu doğal süreç daha önce dediğimiz gibi dünyada yaşam döngüsünün kurulmasında
önemli. Sera etkisi olmasaydı dünyanın sıcaklığı - 18 C (eksi 18) olacaktı.
Ancak Sanayi Devrimi'nin başlamasıyla beraber durum bozuldu. İnsanoğlu fosil
yakıtlar, yani kömür, petrol ve odunu uygarlığının yükselmesinde basamak olarak
kullanmaya başlayınca atmosfere her yıl, önce binlerce sonra milyonlarca,
günümüzde ise milyarlarca ton karbondioksit salmaya başladı. Karbondioksit doğal
düzeyinde kaldığında yararlı bir gaz.
İnsan bununla da yetinmiyor. Bir yandan da ormanları yok ederek karbondioksit
emen sistemleri ortadan kaldırıyor. Yani CO2'nin artış hızını yükseltiyor.


Küresel Isınmadan Kârlı Çıkacaklar
Küresel Isınmanın kötü sonuçları yanında bazı alanlarda olumlu sonuçlarından da
söz ediyor bilim adamları. Şaşırtıcı ama öyle. Doğada saf iyi ya da kötü şeyler
yok. Doğa bir sistem içinde hareket ediyor. Karbon döngüsüyle yaşayan bitkiler
atmosferdeki karbondioksitin artmasıyla karlı çıkacak. Diğer oranların aynı
kalması ve yalnızca karbondioksitin iki katına çıkmasıyla tarım ürünleri yüzde
10 ile 50 arasında artacak. Isınmak için çok para harcayan soğuk iklim ülkeleri
ılıman iklim kuşağına girdiğinde yakıt masrafları azalacak. Kurak iklim
kuşağında yer alan ülkeler ılıman, yağışlı iklim kuşağına geçince su sorunları
kalmayacak. Sıcaklığın arttığı soğuk ülkelerde yerleşime açılamayan bölgeler
nüfus patlamasıyla karşılaşacak. Bol yağış alan kuşakta kalacak ülkeler orman
alanlarını da artırma olanağı bulacak. Yani olumlu yanları da var işin, ama
sağlıkla ilgili problemler hemen hemen tüm ülkelerde artacak.
Geleceği Şimdiden Yaşayanlar
1994 yılında Suudi Arabistan'daki yeraltı su kaynaklarının kurumaya
başlamasından sonraki üç yıl içinde tarımda kullanılan su kesintilerinin
ardından ülkenin net hububat ithalatı üç milyon tondan yedi milyon tona çıktı.
1996 yazında yeraltı su kaynaklarının boşalması, ithal edilen hububat
fiyatlarının yükselmesi ve döviz kıtlığı gibi sorunlar yaşayan Ürdün Hükümeti
ekmek sübvansiyonunu kaldırdı. Çıkan ekmek ayaklanması günlerce sürdü, hükümet
düşme noktasına geldi.
1997 yılında 140 milyon kişinin yaşadığı Pakistan'ın hububat ithalatını iki
katına çıkararak beş milyon ton hububat ithal etmesi gerekiyordu. Ama tüm
kredisini kullanmış olan Pakistan'ın bunu gerçekleştirmesi mümkün değildi.
Sonuçta fiyatları yükseldi ve nisan ayında Karaçi'de fırınlar önünde uzun
kuyruklar oluştu. Kentte siyasi huzursuzluklar ve bazı yağmalama olayları
yaşandı.
Çin'in kuzeyinde kuraklık had safhada. Tahıl üretiminin yüzde 40'ını sağlayan
Çin Ovası'nın kuzeyindeki su kaynakları yılda 1,5 metre azalıyor. Hindistan'daki
durum daha da vahim. Bu ülkedeki akü ferlerin boşalma oranı dolma oranının iki
katına ulaştı. Böylece temiz su akü ferleri yılda bir ile üç metre kadar
azalmakta.
Uygarlığımız Co2 Üretimi Üzerine Kurulu
1900 yılındaki petrol kullanımı günde birkaç bin varildi. 1997'de bu rakam 72
milyon varile ulaştı. Yıllık metal kullanımı 20 milyon tondan 1,2 milyar tona
çıktı. 1950 ile 1996 arasındaki 46 yılda kağıt kullanımı tam altı kat artarak
281 milyon tona yükseldi. 1900 yılında adı bile bilinmeyen plastik üretimi 1995
yılında 131 milyon tonu buldu. 1900 yılında dünyadaki otomobil sayısı birkaç
bindi. 1998 yılında dünya yollarında 501 milyon otomobil egzozlarını atmosfere
boşaltıyor. Bu hızla gidilirse 2100 yılında 5 milyardan daha fazla otomobil
dünyayı cehenneme çevirecek.
Karbondioksiti Azaltma Yolları
Yetkililer ve bilim adamları karbondioksiti en aza indirmek için değişik
çalışmalar yapmaktadırlar. Bu çalışmalar tek başına yeterli olmamaktadır. Şimdi
ise yetkililere göre yapılması gerekenlere maddeler halinde bir bakalım.
-Sanayi öncesi ülkeler sanayi ötesi döneme atlatılmalıdır.
-Telefon şebekesi olmayan yerlere cep telefonu şebekesi kurulmalıdır.
Milyonlarca km. Kablo ve milyonlarca (ağaç veya çelik) direkten tasarruf
sağlanır.
-Bilgisayar devreye sokularak her türlü posta işlemlerinde kağıttan
kurtulmalıdır. Elektronik posta, mektup, faks ve hatta kısa telefon notlarının
yerini alır. Milyonlarca ağaç kurtulur. Binlerce posta dağıtım aracı yollara
çıkmaz.
-Otomobil sanayii yerine doğrudan toplu taşıma araçları üretimi
özendirilmelidir. Bir otobüs sekiz otomobilin taşıdığı insanı taşır.
-Karayolu yerine demiryolu taşımacılığı özendirilmelidir.
-Sanayi öncesi bu ülkelerin klasik sanayi aşamasını aşabilmeleri için sanayi
ötesi ülkeler gerekli maddi kaynakları çok büyük bölümü hibe, kalan küçük kısmı
da faizsiz ve 50-60 yıllık vadeli kredilerle karşılamalıdırlar.
-Sanayileşmiş ülkeler atıklarla beslenen fabrikalara ağırlık vermelidir.
Hammadde işleyen fabrikalar azalmalıdır. Atık metal kullanımı enerjide yüzde 60
tasarruf sağlamaktadır. (ABD verileri)
- Otomobil satışlarından alınacak vergiler toplu taşıma araçlarıyla
demiryollarının yapımı için harcanmalıdır.
-Otomobillerin elektrikle ya da en azından melez (benzin+elektrik) motorlarla
çalışır biçimde üretildiği fabrikalar için vergi indirimi veya belli sürelerle
vergi muafiyeti, klasik otomobil üretimine de ek vergiler getirilmelidir.
-Toprak erozyonunu önleyecek düzenlemelere derhal başlanmalıdır. Erozyonla
mücadele etmeyen çiftçilerin sübvansiyonları kesilmelidir.
-Tarım arazilerini Tarım dışı amaçlar için kullananlar için çok ağır cezalar
verilmelidir.
-Nüfus artışı kesinlikle frenlenerek enerjiye olan talep azaltılmalıdır. 2050
yılında Hindistan 1,53 milyar, Çin 1,5 milyar, Nijerya 336 milyon kişiye
ulaşacaktır. Bu ülkelerde açlıktan kaynaklanan ekonomik ve politik sorunların
çıkması kuvvetle muhtemeldir.
-Kırmızı etten beyaz ete geçiş hızlanmalıdır. Bir kg. yem bir tavuğun ağırlığını
bir kg. artırırken, büyükbaş hayvanların bir kg alabilmesi için 3,2 kg. yem
gerekmektedir.
-Enerji üretiminde fosil yakıtlar terk edilerek rüzgar, güneş ve su gibi
sürdürülebilir enerji çeşitlerine geçilmelidir.

Read More

KÜRESEL ISINMA, NEDENLERİ, SONUÇLARI

KÜRESEL ISINMA
İnsanlığın yerleşik yaşama geçişinden bu yana, dünya iklimi neredeyse değişmeyen
bir gidiş izliyor; sıcaklıklarda herhangi bir ciddi değişim olmuyor. Bu nedenle
bizler de gerek hava sıcaklıklarının gerekse iklim desenlerinin dünya tarihi
boyunca hep aynı kaldığını, değişmediğini düşünüyoruz. Ne var ki
iklimbilimcilerin bulguları hiç de böyle olmadığını gösteriyor. Gerçekte dünya
iklim sistemi, durgun bir yapıda olmaktan çok uzak. Yüzlerce milyon yıllık sıcak
dönemler, bunların ardından gelen onlarca milyon yıllık soğuk dönemler; soğuk
dönemlerin içinde yüz bin yıllık periyodlarda ve yaklaşık on bin yıl süren ılık
vahalar ve bunların içinde de onlarca ya da yüzlerce yıl süren görece hafif,
soğuklu sıcaklı birçok dönem var. Kısacası dünya zaman zaman değişen sürelerle
hem ısınıyor hem de sonra yeniden soğuyor.

Örneğin son bir milyar yıl içinde yaklaşık 250 milyon yıl süren sıcak dönemlerin
ardından gelen dört büyük soğuk dönem oldu. Sıcak dönemlerde, dünyanın ortalama
sıcaklığının 22°C kadar olduğu sanılıyor; bugünkünden 7°C daha fazla! Bu
dönemlerde kıtalar bugünkü yerlerine oturmamıştır. Karaların iç bölgelerinde
ılık ve sığ denizlerle bataklıklar vardır; deniz düzeyleri yüksektir, kutuplarda
buz bulunmaz; oraları da bitkiler ve ormanlarla kaplıdır. Bu sıcak dönemler, bir
süre sonra soğuk ama daha kısa süren dönemlerle kesiliyorlar. Bu köklü iklim
değişimi de birkaç yüz yıl gibi kısa bir sürede oluyor.

Gezegenimiz, son olarak, yaklaşık elli milyon yıl önce soğuk bir döneme girdi.
Aslında su anda hala onun içindeyiz. Bu dönemde hava sıcaklıkları düştü,
kutuplardan başlayarak orta enlemlere değin uzanan buz tabakaları kapladı
dünyayı. Canlıların doğal yaşam alanları değişti. Yeni koşullara uyum
sağlayamayan türler yok oldu; yeni türler ortaya çıktı. Bu soğuk çağda, yüz bin
yıl arayla görülen ve yaklaşık on bin yıl süren kısa dönemlerin dışında dünya
sürekli soğuk oldu.
Peki bu periyodik ısınma ve soğumaların nedeni nedir? 250 milyon yıllık sıcak ya
da yüz bin yıllık soğuk dönemlere yol açan güçlü etkiler nelerdir?
iklimbilimciler de çok uzun zamandır bu sorulara yanıt arıyorlar, ilk soruya
daha yanıt bulabilmiş değiller. Ancak ikincisi için bazı ipuçları var.

1930'lu yıllarda Sırp bilim adamı Milutin Milankoviç, Dünya'nın Güneş
çevresindeki elips biçimli yörüngesinin, 95 000 yılda bir basıklaştığını
gösterdi. Bu periyod akla hemen, yüz bin yıllık buz çağlarını getiriyor.
Yörüngedeki bu değişimin yanı sıra Milankoviç, Dünya'nın ekseninde de 41 000
yıllık periyodu olan doğrusal bir kayma ile 23 000 yıllık periyodu olan dairesel
bir sapma daha olduğunu buldu. Günümüz bilim adamları Dünya'nın bu hareketlerim
bilmekle birlikte, bunların Dünya'nın değişken iklimiyle olan ilişkisini daha
tam olarak kuramadılar.
Kimi iklimbilimciler, kıta kayma hareketlerinin ve dağ oluşumlarmın iklim
değişimlerinde bir etkisi olabileceğini düşünüyor. Çünkü bu tür hareketler
okyanuslardaki akıntı sistemlerini ve atmosferdeki rüzgarları etkiler. Kimi
bilim adamları da yanardağ etkinliklerindeki periyodik bir aşırılığın iklim
sistemini etkileyebileceğini savunuyorlar. Yanardağ patlamalarıyla atmosfere çok
büyük miktarlarda toz yükselir. Bu tozlar, güneş ışınlarının geçişini engelleyen
bir tabaka oluşturur ve böylece dünyanın sıcaklığı da düşer. 1991'de
Filipinler'deki Pinatubo yanardağının patlaması yüzünden bir yıl boyunca
dünyanın ortalama sıcaklığı 1°C kadar düşmüştü. Bunlardan başka Güneş
lekeleriyle iklim olayları arasında bir ilişki arayan bilim adamları da var.
Gerçekten de Güneş'in manyetik alanındaki değişimler ve Güneş lekeleri, yayılan
enerji miktarını etkiler. Bu da doğal olarak Dünya'nın aldığı enerji miktannın
değişmesine yol açar.



Hava ne zaman birdenbire ısınsa veya soğusa sebebini şıp diye buluyoruz: Küresel
ısınma. Ancak iklimbilimci ve meteoroloji mühendisleri aksi görüşte. Çünkü
küresel ısınma günlük, hatta yıllık hava değişimlerini değil, iklimleri
etkiliyor. İklimin değiştiğini söylemek içinse 100 yıl gözlem yapmak gerekiyor.
Günlük hava durumunda ise rahmetli Ali Esin'in hepimize öğrettiği meşhur alçak
ve yüksek basınç sistemleri etkili. Bunun yanısıra hava kirliliği, şehirleşme ve
Sahra Çölü'nden gelen tozlar da hava sıcaklığını değiştirebiliyor.
Güneşli ve sıcak günlerin bol olduğu bir kış yaşadık. Kalın kazaklar,
eldivenler, atkılar, dolaptan pek çıkarılmadı. Sonra da sıcak günler başladı.
Çoğumuz sıcak havaları küresel ısınmanın sonuçlarına bağladık. Ne de olsa
‘‘dünyanın dengesini bozmuştuk, mevsimler çıldırmıştı.’’
Hemen söyleyelim işin uzmanlarına göre sıcak geçen kış ve birdenbire ısınan veya
soğuyan havaları doğrudan küresel ısınmaya bağlamak doğru değil. Çünkü küresel
ısınma uzun bir süre içinde (100 yıl) geniş alanları hatta tüm dünyayı
etkiliyor. Yani küresel ısınma iklimleri değiştiriyor. Bu yüzden sadece geçen
yıla oranla sıcak bir kış geçti diye ‘‘dünya ısındı, hapı yuttuk’’ denemiyor.
Bizim dikkatimizi çeken günlük hava değişimlerini daha çok basınç sistemleri
belirliyor. Hani rahmetli Ali Esin'in hepimize öğrettiği şu meşhur alçak ve
yüksek basınç sistemleri.
BASINÇ BASTIRIYOR
Meteoroloji Genel Müdürlüğü Hava Tahminleri Daire Başkanlığı Analiz Şube Müdürü
Mehmet Yayvan ‘‘Günlük hava olaylarındaki artış ve azalışları bölgedeki daimi
diyebileceğimiz basınç sistemleri belirler. Türkiye, kuzeyde Sibirya yüksek,
güneyde Basra alçak, batıda Azor yüksek ve doğuda İzlanda alçak basınç
sistemlerinin etkisinde kalıyor. Bu dört ana sistemin biribirlerine etkisi
mevsime göre veya günlük olarak değişiyor. Bu da günlük hava olaylarını
belirler. Ancak bu sistemlerin küresel ısınmadan etkilenmemeleri mümkün değil.
Ama bu etkinin ne oranda günlük hava olaylarına yanısıdığını tahmin etmek çok
zor,’’ diyor.
Sıcaklık değişimlerinde basınç sistemleri dışında etkenler de var. Şehirleşme
bunlardan biri. Meteoroloji Genel Müdürlüğü İklim Değişimi Birimi Sorumlusu Dr.
Murat Türkeş, ‘‘Şehirleşme ısı adası etkisi yapıyor. Beton, asfalt, kaldırımlar,
siyah cisimler ısıyı emiyor ve gece olunca bu ısıyı salıyor. Son yıllarda
yazların bunaltıcı geçmesi, bölgesel sıcaklık artışının yanısıra kentlerdeki
sıcaklık artışı ile de ilgili. Özellikle büyük kentlerin çoğunda ilkbahar ve yaz
minimum sıcaklıklarında büyük artışlar var.’’ Murat Türkeş'e göre şehirler
sadece ısınmaya değil bazen de soğumaya neden oluyor. Güneşten gelen kısa
dalgalı ışınların bir kısmı yere ulaşmadan hava kirleticileri tarafından geri
yansıtılıyor. Böylece hava kirliliği soğutucu bir etki yapıyor.
BU İŞİN NORMALİ YOK
TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Por. Dr. Cemal Saydam ise önceki hafta havaların
birdenbire ısınmasına ilginç bir açıklama getiriyor: ‘‘Sıcak havalar Sahra
Çölü'nden gelen kuvvetli rüzgarlı hava ve ona bağlı tozların eseri.’’ Peki neden
birdenbire ısınıyor veya soğuyor bu havalar, sorusunun cevabını Prof. Saydam
şöyle veriyor: ‘‘Tam bir geçiş dönemindeyiz. Kış dengesinden bahar dengesine
geçerken, böyle ani sıcaklık değişimleri olur. Sıcaklık 30 dereceye de
çıkabilir. Sonra çok düşebilir.’’
Başka kritik bir soru daha: ‘‘Yaşadığımız ani ısınma ve soğumalar normal mi?’’
Hava söz konusu olunca normal diye bir şey yok. İTÜ Meteoroloji Mühendisliği
Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mikdat Kadıoğlu, ‘‘Bazen meteoroloji raporlarında,
'Bu hafta hava sıcaklıkları mevsim normallerinin altında seyredecektir' denir.
Mevsim normali son otuz yılın aynı gündeki, örneğin 7 Nisan'lardaki
sıcaklıkların ortalaması alınarak bulunur. Yani değişen zaman ve iklim
şartlarıyla birlikte mevsim normalleri de değişir.
Hava sıcaklıklarının bir süre normallerin dışında seyretmesi iklim
değişikliğinin işareti değildir. Sıcaklıkların yıldan yıla değişimini incelersek
zigzaglar çizdiğini görürürüz.’’
Sahra tozlarının önemi
Atmosferdeki karbondioksit tabakası güneş ışınlarının dünyaya ulaşmasına izin
veriyor ama dünyadan yansıyan ışınların atmosferden çıkmasını engelliyor. Buna
sera etkisi deniyor ve küresel ısınmaya neden oluyor. 1997'de 160 ülkenin
başbakanları tarafından imzalanan Kyoto Protokolü'yle karbondioksit üretimi
azaltılmaya çalışılıyor.
Bu noktada Prof. Dr. Cemal Saydam'ın 1994 yılından bu yana ‘‘Sahra Tozları ve
Tabiat Etkileşimi’’ konusunda yürüttüğü çalışma çok önem kazanıyor. Bu,
İngiltere, Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda ve Türkiye'de 12 ayrı
laboratuvarda yürütülen Avrupa Birliği'nin bir projesi. Bu araştırma belki de
küresel ısınmaya ilişkin tespitleri kökünden değiştirecek. Nedenini Prof. Dr.
Cemal Saydam şöyle anlatıyor: ‘‘Bizim gibi Akdeniz'in kuzeyindeki ülkeler doğal
karbondioksit artışından da etkileniyor. Sahra Çölü'nden tozlu hava gelince
karbondioksit artıyor. Oysa Sahra'da endüstri yok. Karbondioksit oluşumuna Sahra
tozunun bulut içinde bir takım kimyasal reaksiyonlara girmesi neden oluyor.
Araştırma sonuçlandığında doğal karbondioksit oluşumunun oranı ve etkisi tespit
edilmeden Kyoto Anlaşması'nın yaptırımlarının uygulanamayacağını göstereceğiz.
Ama yine de bu araştırma safhasında olan bir görüş.’’
İKLİMDE FELAKET SENARYOLARI
İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mikdat Kadıoğlu
Türkiye ikliminin geleceğine projeksiyon yaptı. İşte kara gerçekler:
2030'UN KURAK ÜLKESİ TÜRKİYE
Küresel İklim Modelleri ile yapılan projeksiyonlara göre 2030 yılında
Türkiye'nin büyük kısmı oldukça kuru ve sıcak bir iklimin etkisine girecek.
Sıcaklıklar kışın 2, yazın ise 2 ila 3 derece artacak. Bununla birlikte Dünya'da
olduğu gibi Türkiye'de de özellikle gece sıcaklıklarında önemli artışların
olduğu belirlendi.
DENİZLER YÜKSELECEK
Küresel ısınmanın sonucu, ısınarak genişleyen deniz suları ile birlikte kutup ve
dağ buzullarındaki erime nedeniyle deniz suyu seviyeleri yükseliyor. Deniz
seviyelerindeki yükselme bu yüzyılın sonuna kadar 65-100 cm'ye ulaşabilecek.
SAHİLLER KAYBOLACAK
Deniz su seviyesinin yılda bir kaç mm yükselmesi, büyük bir tehlike gibi
görünmese de, çok önemli bir değer. Bruun Kuralı'na göre deniz seviyesinin
yükselmesi erozyona neden olur. Deniz ne kadar yükselirse bunun 100 katı kadar
uzunluktaki bir sahil erozyona uğrar. Örneğin ABD'nin Atlantik Okyanusu
kıyılarında yükselme yılda 4 mm'dir. Böylece 10 yılda deniz seviyesi 4 cm
yükselirken kaybedilen sahil 4 metredir.
TUZLU DENİZ TATLI SUYA KARIŞACAK
Diğer Akdeniz ülkeleri gibi Türkiye için de en büyük problem, deniz
seviyelerindeki yükselmeler olacak. Turistik plajlar ve yat limanları
kullanılmaz hale gelebilecek. Tuzlu deniz suyu, nehirler ve yeraltı suları gibi,
tatlı su kaynaklarını da yok edebilir. Ayrıca kıyı şeridinde ve deltalardaki
tarım alanları da kullanılmaz hale gelebilir. Kıyılarda konut ve balık üretimi
kaybı da görülebilir.
Dünyada 31 tane doğal afet var. Kuraklık bu listede ilk sırada ve Türkiye'de son
yılların en önemli kuraklığı yaşanıyor. Kuraklığın nedeni konusunda iki ayrı
yorum var: Birincisi yaşadığımızın 10-15 yılda bir tekrar eden olağan bir afet
olduğu. İkincisi ise Türkiye'nin küresel ısınmaya bağlı olarak kuraklaştığı...
Ama nedenleri konusunda anlaşamasalar bile, uzmanlar bu konuda ulusal bir
koordinasyon merkezi kurulması ve afet planı yapılması konusunda görüş birliği
içinde.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü Hidrometeoroloji Şube Müdürü Ahmet Uçar, Türkiye'de
son iki yıldır kurak bir dönem yaşandığını söyledi: "1970-1974 ile 1989-1990
arasında Türkiye'de kurak dönemler yaşandı. Türkiye kuzeyden ve güneyden iki
farklı hava kütlesinin etkisi altında. Kuzeyden ve Balkanlar'dan gelen hava
kütlesi Karadeniz kıyılarını etkiler ve o bölgeye fazla yağış bırakır. Ancak bu
hava kütlesi iç kesimleri etkilemez. O nedenle kuzeyden ve Balkanlar'dan gelen
hava dalgasının hâkim olduğu yıllarda ülkemizde kuraklık olur.
Orta Akdeniz üzerinden gelen hava dalgasının hâkim olduğu yıllarda ise
Türkiye bol yağış alır." Bu tip kuraklık dönemlerinin Türkiye'de 10-15 yılda bir
sürekli yaşandığını söyleyen Uçar'a göre 2001 yılı sonundan itibaren kuraklık
Türkiye'yi terk edecek.
'HAZIRLIKSIZ YAKALANDIK'
Meteoroloji Mühendisleri Odası Başkanı Çetin Gül'e göre ise, kuraklığın özel bir
nedeni yok, ama Türkiye üç yıldır bu sürece girdi. Gül, "Tüm dünyada iklim
değişikliklerinin yaşandığı kabul edilir gerçek. Ama Türkiye'de yaşanan
kuraklığı buna bağlamak doğru olmaz. Küresel ısınmanın etkisi olsa da bilimsel
olarak bunu ispatlayamayız" dedi. Kuraklık konusunda teknik deneyimin
olmamasından yakınan Gül, "Ülkemiz belirgin bir şekilde enerji krizi ve susuzluk
tehlikesiyle karşı karşıya kalmış durumda. Türkiye kuraklığa hazırlıksız
yakalandı" dedi.
'NORMAL HAVA YOKTUR'

İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Miktad Kadıoğlu da
kuraklığın her şeyden önce doğa kanunu olduğunu söyledi:
"Kuraklık dünyada kabul edilen 31 doğal afet arasında birinci sırada. Çünkü
kuraklık kapsamlı sosyo-ekonomik zararlara neden olan yavaş gelişen en sinsi, en
tehlikeli doğal afettir. Normal hava şartları diye bir şey yoktur. Kuraklık,
normal ve bilinen atmosferik sistemler tarafından geçmişte hep oluşturulmuş ve
gelecekte de oluşturulmaya devam edilecek. Türkiye'de kuraklık konusunda artık
kriz yönetimi yerine gerektiğinde risk yönetimi uygulanmalıdır."
ARTIK İKLİMLER DEĞİŞTİ
Kandilli Rasathanesi Meteoroloji Mühendisi Adil Tek'e göre Türkiye'deki
kuraklığın nedeni küresel ısınma. Tek, kutuplardaki buzulları eriten ve bütün
dünyada hissedilir iklim değişikliğine yol açan küresel ısınmanın Türkiye'yi de
etkisi altına aldığını söylüyor. Tek, Türkiye'de iç kesimlerde kuraklığın
artmasını ve Karadeniz'de yağışların artmasını da küresel ısınmaya bağlı iklim
değişikliği oluşmasına bağlıyor.
Atmosferin genel olarak ısınması 'küresel ısınma' olarak tanımlanıyor. Küresel
ısınma atmosferdeki karbondioksit, metan azotoksit, ozon ve kloroflorokarbon
gazlarına bağlı olarak ortaya çıkıyor. Bu gazların artması ise atmosferi
ısıtıyor, sıcaklık yükselmesinden dolayı atmosferde iklim değişimi meydana
geliyor.

Fosil yakıtların yanması, ormanların yok edilmesi, endüstriyel etkinlikler gibi
insan aktiviteleri beraberinde 'sera gazları' denilen karbondioksit, metan, ozon
ve diazat monoksit gibi gazların atmosferde artmasına yol açıyor.
YAĞIŞ AZ ISI YÜKSEK BARAJLAR BOŞ

Türkiye'de barajlardaki su seviyesi, geçen yıllara göre yüzde 40 daha az.
· Türkiye'nin yüzde 70'inde yağışlar normalin altında seyrediyor.
Sıcaklıklar her yerde mevsim normallerinin üstünde.
* Kuraklık en çok Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'yu etkiledi. Devlet
Meteoroloji İşleri raporlarına göre; 2000 yılında yağışlar önceki yıllara göre,
İç Anadolu'da yüzde 5, Akdeniz ve Marmara'da yüzde 10, Ege'de yüzde 18,
Güneydoğu Anadolu'da yüzde 16 ve Doğu Anadolu'da yüzde 20 azaldı, Karadeniz
Bölgesi'nde ise yüzde 7 oranında arttı.
* Ankara'nın içme suyu ihtiyacını sağlayan Kurtboğazı kuraklıktan en çok
etkilenen baraj. Su seviyesi tehlikeli sınırda. Barajın çevresindeki toprak ise
derin çatlaklarla dolu.
* Dicle Nehri'nde Kralkızı ve Dicle baraj santrallerinde çalışma durdu. Yıllık
üretim kapasiteleri toplam 280 milyon kilovatsaate ulaşan barajlar bölgenin su
ihtiyacını karşılayan en önemli iki kaynak.
* Orta Anadolu'da bazı yerleşim birimlerine son 4-5 aydan beri yağmur düşmedi.
Altı aydan beri yağış almayan Konya'nın Seydişehir ilçesinde çiftçi-ler artık
her cuma günü yağmur duasına çıkıyor.
* Türkiye'nin sebze ve meyve ihtayacının büyük bölümünü karşılayan Bursa Ovası
susuz kaldı. Su ihtiyacını karşılayan Doğancı Barajı'nda baraj kapakları
görünüyor. Hububat üretiminde yüzde 50, sebze ve meyvelerde büyük oranda zarar
var.
· Türkiye daha önce 1970-1974 ile 1989-1999 arasında kuraklık yaşamıştı.
Son yılların en sıcak kışını yaşıyor Türkiye. İstanbul’da güneş, sahneden
çekilmemekte ısrarlı. Yağmur yağsa bile sıcaklık kışa yakışır şekilde düşmüyor.
Yoksa uzun süredir canhıraş bağıran çevreciler haklı mı? Global ısınma yüzünden
çok zor günler mi bekliyor insanlığı?
Salt Türkiye değil, dünyanın pek çok yerinde iklim tepetaklak oldu. Geçtiğimiz
yıl, birçok ülkede insanlar sel, hortum, fırtına, kuraklık gibi - doğal olduğu
şüpheli- afetlerle karşı karşıya kaldı. Kanada’yı hortum vurdu, Alaska’da ilk
kez fırtına çıktı... Hindistan, Bangladeş, Kolombiya, İtalya ve İsviçre’yi sel
götürdü; Ortadoğu, Orta Asya kuraklıktan kavruldu.
Yapılan ölçümler dünyanın ısındığını gösteriyor! Az sayıdaki bilim adamı, global
ısınmanın ardında, henüz vâkıf olunamayan doğal süreçleri olduğuna inanıyorsa
da; büyük çoğunluk, sanayileşme sonucu açığa çıkan karbondioksit ve metan
gazının küresel ısınmada başrolü oynadığında hemfikir.
Ortalama sıcaklıktaki birkaç derecelik oynamanın tam olarak nelere neden olacağı
konusunda da fikir birliği henüz yok. Ama bilinen o ki, iklimdeki bu değişiklik,
insanlık için pek de hayırlara vesile olmayacak.
Sel, kuraklık, hortum gibi felaketlerin iklimdeki bu değişikliğin bir sonucu
olduğu aşikar. Hatta orman yangınlarının sayısında yaşanan patlama da küresel
ısınmayla ilişkilendiriliyor. Ortalama küresel sıcaklığın 5 derece yükselmesi,
sıtmadan ölen insan sayısında patlama yaşanacak anlamına geliyor.
Avrupa Birliği bünyesinde yürütülen "Permafrost ve Avrupa’da İklim" projesi, Alp
Dağları’ndaki buz kütlelerinin eridiğini ortaya koydu. Afrika’daki Klimanjaro
Dağı’nın durumu da pek parlak değil. Bizim mütevazı Uludağ’da da kar yoktu
geçtiğimiz bayram tatilinde. Bu erime, birtakım insanların kayak zevkinden
mahrum kalmasından çok daha büyük bir tehlikeye işaret ediyor: Toprak kayması ve
çığ...
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, Grönland’da eriyen buzların, yılda
4.5 trilyon litre suyun oluşmasına yol açtığını açıkladı. Ortaya çıkan bu fazla
su nereye akıyor peki? Yapılan ölçümler, deniz seviyesinin yükseldiğini
gösteriyor.
Buzulların erimesi sonucu artan deniz suyu seviyesinin, pek yakında üzerinde
yerleşim olan karaların su altında kalmasına neden olacağı düşünülüyor.
Sanayileşmiş ülkelerin atmosfere verdiği sera gazlarının sonuçlarına,
okyanustaki küçük ada devletler katlanacak önce. Milyonlarca insanın evsiz
kalması anlamına geliyor bu. Küresel ısınmanın birinci derecede suçlusu kabul
edilen ABD bile, son kertede kendini kurtaramayacak. Çevre örgütü Pew Center’a
göre, ABD kıyılarındaki 23 bin 700 kilometrekare, yani neredeyse Trakya
büyüklüğünde bir alan sulara gömülecek.
Deniz seviyesinin yükselmesinin bir diğer sonucu da, kıyılara yakın tatlı su
kaynaklarındaki tuz oranının artması. Yani küresel ısınma, içme ve sulama suyu
sıkıntısına neden olacak.
Küresel ısınma dünyanın geri kalanında deniz suyunun yükselmesine neden oluyor
olabilir, ancak Akdeniz’de durum biraz farklı. Akdeniz’in su seviyesi, düşüyor.
Akdeniz’de su seviyesi her yıl 1.4 milimetre azalırken, Karadeniz’de yılda 1.2
milimetre artıyor. Britanya Southampton Okyanus Bilimleri Merkezi’nden Dr.
Michael Tsimplis, farklı iklim etkilerine ve barajlar nedeniyle Akdeniz
suyundaki tuz oranının artmasına bağlıyor bu durumu. Hazır yeri gelmişken,
enerji üretiminde "en çevreci" yöntemin barajlar olduğu da hayli tartışmalı.
Baraj havzası, bitki örtüsünün çürümesine yol açarak büyük miktarlarda sera
gazının atmosfere verilmesine neden oluyor çünkü. Küresel ısınmada barajların
payı inkar edilemez yani. Baraj yapımında rekora koşan Türkiye’nin bu konuyu
daha kapsamlı araştırmasında fayda var.
BAZILARI SICAK SEVER
Küresel ısınma insanlığın devamı açısından tehlike çanlarının çalmasına neden
oluyor. Ama aslında, dünya yüzeyinin ısınmasından karlı çıkan canlılar da yok
değil. Bazı türler, bu ısınmaya paralel değişiklikler geçirmeyi beceriyor.
Science dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, Norveç’te yaşayan dipper’lar
iklimdeki değişiklikten çok memnun mesela. Karbon döngüsüyle yaşayan bitkilerin
de, atmosferdeki karbonun artmasından yararlı çıkacakları aşikar.
Zenginleşmek için sanayileşiyor, rüzgar ve güneş gibi temiz enerji kaynakları
yerine fosil yakıtlar kullanmaya devam ediyoruz. Oysa pek yakında, tüm
servetimiz bile, bir damla içme suyu satın alamayacak. Küresel ısınmaya karşı
şimdiden önlem almak, yaraları sarmaktan çok daha kolay. Üstelik kesinlikle daha
ucuz!
KÜRESEL ISINMA NEDİR?
İnsan tarafından atmosfere verilen gazların sera etkisi yaratması sonucunda
dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına küresel ısınma deniyor. Sera etkisinin
artması, atmosferin üst bölümünün yani stratosferin soğumasına, alttaki
troposferin ise ısınmasına yol açıyor.
SERA ETKİSİ DOĞAL
Sera etkisi doğal bir süreç aslında. Sera etkisi, dünyada yaşam olması için
gereken sıcaklığı sağlıyor.
• Su buharı, karbondioksit ve metan gazı, dünyanın üzerinde doğal bir örtü
oluşturuyor. Ancak fosil yakıtların kullanılması ve ormanların yok edilmesi, bu
örtüyü oluşturan gazların, atmosferde normalin çok üzerine çıkmasına neden oldu.
• Dünyanın yüzeyi güneş ışınları tarafından ısıtılıyor. Dünya bu ışınları,
tekrar atmosfere yansıtıyor.
• Dünyaya ulaşan güneş enerjisinin yaklaşık yüzde 70’i, böylece tekrar uzaya
gönderlmiş oluyor. Ancak bazı infrared ışınlar, sera gazları tarafından
tutuluyor. Bu da atmosferin, ısınmasına neden oluyor.
• Sera etkisi, dünyanın yeterince sıcak olmasını sağlıyor. Ancak bazı bilim
adamları, insan tarafından fazla miktarda sera gazının atmosfere verilmesinin bu
karmaşık dengeyi zedelediği ve küresel ısınmaya neden olduğu görüşünde.
GLOBAL ISINMA MI, NÜKLEER KIŞ MI?
Dünyanın geleceğine ilişkin kehanetler muhtelif. Bazı bilim adamlarına göre,
global ısınmadan çekinmemize gerek yok, zaten pek yakında donarak öleceğiz.
Nasıl mı? Süpervolkan diye bir şey var. Bunlar aslında dağ değil, bir nevi alçak
basınç alanı ya da büyük ve sıkışmış kraterler olarak tanımlanabilir.
Jeologlar, er ya da geç, bir süpervolkanın patlayacağını ve bu patlamanın
yarıkürede, hatta global düzeyde, sıcaklığı önemli ölçüde düşüreceğini
söylüyorlar. ABD’de Yellowstone Milli Parkı’nda bulunan bir volkanın
patlamasının geciktiği belirtiliyor. Yellowstone’un 600 bin yılda bir harekete
geçtiği sanılıyor. Son patlamanın üzerinden ise 640 bin yıl geçti.
Eskiden madenciler, madene beraberlerinde bir kanarya indirirdi. Çünkü kuşun
fenalaşması, havadaki metan gazının arttığının habercisiydi. Şimdi de hızla yok
olan narin kuş türleri, bize atmosferimizin kimyasal bileşimin iyice bozulduğunu
göstermekte. Sadece İngiltere’de son 25 yılda 22 milyon çift kuşun, 17 milyon
çifti yok oldu.
Küresel ısınma ve iklim değişimi; seller, kuraklık, insan, hayvanlar ve tarım
kuşaklarının yer değiştirmesi, kutuplardaki buzulların erimesi ve deniz su
seviyelerinin yükselmesi gibi dünya üzerindeki tüm canlı yaşamı için birçok
tehlike oluşturuyor.
En büyük doğal afet olan kuraklığın etkisi; en fazla, suya talebin en yüksek
olduğu zamanlar hissedilir. Nüfus arttıkça ihtiyaç duyduğumuz su miktarı da
artıyor. Ama gelişmiş ülkelerdeki gibi, köy, kasaba, şehir ve ülke bazında
kuraklık ile mücadele ve su kaynaklarımızın yönetimi için "kuraklık mücadele
planlarını" geliştirebilmiş değiliz.
Hükümetler Arası İklim Değişimi Paneli’ne (IPCC) göre 1990’da Türkiye’de yılda
kişi başına düşen su miktarı 3 bin 70 metreküp. Fakat bu suyun büyük bir kısmı,
ihtiyaç olan yerlerde değil. İklim şartlarının değişmeyeceğini kabul etsek bile,
sadece nüfus artışı nedeniyle 2050’de Türkiye’de bu miktar 1240 metreküp
olacaktır.
Artan nüfus ve küresel iklim değişimi sonucu daha kurak bir iklime sahip
olacağımız göz önüne alındığında 2050’de Türkiye’de bir yılda kişi başına düşen
su miktarı 700 ila 1910 metreküp arasında olacak. Yani su fakiri bir ülke
olacağız.
Dünya nüfusunun yaklaşık üçte biri deniz kıyılarındaki 60 kilometrelik alanda
yaşıyor. IPCC tahminlerine göre 2100 yılına kadar deniz su seviyesindeki artış
40 ila 65 cm arasında olacaktır. Bu durumda adalarda, kıyı şeritlerinde, kıyı
şehirlerinde ve nehir yataklarında yaşayanlar ile birlikte balıkçılık ile ve
kıyılarda turizm tesisi işleten ve tarım yaparak geçimini sağlayanlar, yerleşim
ve geçim alanlarını kaybedebilecektir.
KÜRESEL ISINMA GÖÇ NEDENİ
Günümüzde de kuraklık, ekolojik bozulma ve çevre tahribatı ile birlikte küresel
iklim değişiminin sonuçlarına bağlı olarak mülteci sayısındaki artış da
hızlanmakta. Belirli bir iklimin ve bitki örtüsünün bulunduğu şartlarda
yaşayabilen insan ve birçok hayvan, ekolojik şartların değişmesi ile ya yok
olmakta, ya da yaşamını sürdürebileceği bölgelere göç etmektedir.
Bugünlerde Türkiye üzerinden Avrupa’ya kaçmaya çalışan göçmenlerin büyük bölümü
Afrika ve Asya’da iç savaş ve/veya kuraklık, salgın hastalık ve kıtlığın
pençesindeki ülkelerin vatandaşlarıdır.
1992’de Rio de Janeiro’da "Küresel düşün, yerel hareket et" ilkesinin eyleme
geçirilebilmesi için dünya bir araya toplanmıştı. 1997 yılında Kyoto Protokolü
ile endüstrileşmiş ülkeler için sera gazları emisyonlarının azaltılmasına
yönelik hedefler belirlendi. Bu hedeflere ulaşma yöntemlerini belirlemek için
Lahey’de 13-25 Kasım 2000 tarihleri arasında bir araya gelmişti.
Lahey’de iklim görüşmelerinin çıkmaza girmesine ABD’nin, Kyoto anlaşmasının
"karbon lavabosu" kullanma hakkını verdiğini iddia etmesi ve sera gazlarını
azaltmak yerine üçüncü dünya ülkelerine "ağaç dikmek", henüz karbondioksit
üretimi düşük olan gelişmekte olan ülkelerin "haklarını satın almak" ve
hayvanların metan gazı üretmesini engellemek için "gaz yapmayan yem" üretmek
gibi yollar "enteresan" önermesi neden oldu.
Öyle görülüyor ki endüstrileşmiş ülkeler 21. yüzyılın en büyük çevre problemini
önlemeye yönelik bir şeyler yapmak için pek gönüllü değil. Bu durumda bizim gibi
gelişmekte olan bir üçüncü dünya ülkesinin vatandaşları için en kötü ihtimali
düşünüp küresel iklim değişimi ile birlikte yaşamayı öğrenmekten başka bir yol
görünmüyor.
KÜRESEL ISINMANIN NEDENLERİ
Hava koşullarının uzun bir zaman kesiti içinde ortalama durumu iklim olarak
tanımlanır. Dünya son bir milyar yıl içinde yaklaşık ikiyüzelli milyon yıl süren
sıcak dönemler ve bunların ardından gelen dört büyük soğuk dönem geçirmiştir.
Dünya yaklaşık elli milyon yıl önce soğuk bir döneme daha girmiş, bu dönemde
yüzbin yılda bir on bin yıl süreyle görülen sıcak dönemlerin haricinde soğuma
eğilimi göstermiştir. Şu an bu sıcak dönemlerden biri yaşanmaktadır. Dört bin
yıl önce başlayan sıcaklık düşüşleri sonucunda Dünya'nın soğuma eğiliminin
artması beklenmekteydi fakat bu artış son yüzelli yıldır gerçekleşmemiştir.
Güneş gibi doğal etkenlerle büyüyen bu artışın nedeni, özellikle son dönemlerde,
büyük ölçüde insan kaynaklı olan sera etkisiyle oluşan küresel ısınmadır.

Read More