DÜNYA’NIN HAREKETLERİ - DÜNYA’NIN GÜNEŞ ÇEVRESİNDEKİ HAREKETİ - YÖRÜNGE HAREKETİ - YILLIK HAREKET - MEVSİMLER VE OLUŞUMU LİSE 9.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 1.SINIF
Dünya’mız Güneş çevresindeki hareketini yaklaşık 365 gün 6 saatte tamamlar.
Bu süreye yıl adı verilir.
Dünya’nın Güneş çevresindeki yörüngesi elips biçimindedir. Bu yörüngeye ekliptik düzlem (yörünge) adı verilir. Ekliptik düzlem ile Ekvator arasında eksen eğikliğinden dolayı 23° 27 ‘ lık bir açı vardır. Ayrıca ekliptik ile eksen arasında 66° 33 ‘ lık bir açı oluşur. Bu açılar gereği 23° 27 ‘ kuzey enleminde Yengeç Dönencesi, 23° 27′ güney enleminde Oğlak Dönencesi, 66° 33′ kuzey ve güney enlemlerin geçtiği yerlerde ise kuzey ve güney kutup daireleri oluşmuştur.
DÜNYA’MIZIN YÖRÜNGESİNİN ELİPS BİÇİMİNDE OLMASININ SONUÇLARI
•Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır.
•Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 Ocak’tır(Günberi).
•En uzakta olduğu tarih ise 4 Temmuz’dur(Günöte).
•Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar. Böylece dünya güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar. Sonuçta şubat ayı 28 gün olur. Yani K.Y.K ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır.
•Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır. Sonuçta yaz mevsimi K.Y.K.’de iki gün ve G.Y.K’de kış mevsimi iki gün daha uzun olmaktadır.
•Elips biçimindeki (elipsoid) yörünge mevsim sürelerinin farklı olmasında etkilidir.
•Eylül ekinoksu iki gün gecikmeli olur.21 Eylülde olacağı yerde 23 Eylül’de olur.
Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasında 23° 27 ‘ lık bir açı olmasaydı mevsimler oluşmazdı. Ekvator düzlemi hariç hiç bir yere güneş ışınları dik açıyla düşmezdi. Gece ve gündüz süreleri her zaman aynı olurdu. Aydınlanma dairesi daima kutup noktasından geçerdi.
Dünya’nın Güneş etrafında dönüşünün sonuçları:
-Yıl (sene) oluşur.
-Dünya’nın Güneşe olan konumu değişir.
-Dünya’nın yıllık hareketi süresince, Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki 23° 27 1 lık açıdan dolayı mevsimler oluşur.
-Farklı yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır.
-Gece gündüz süreleri yıl boyunca değişme gösterir.
-Güneşin doğduğu ve battığı yerler değişir.
-Aydınlanma dairesi yıl boyunca kutup noktalarıyla kutup daireleri arasında değişir.
-Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur.
-Sıcaklık farkları kara ve denizler arasında basınç farklarının oluşmasını sağlar.
-Mevsimlik sıcaklık farkları iklim, tarım ve sosyal olayların oluşmasını ve farklılaşmasını sağlar.
21 Mart - 23 Eylül Ekinoks Durumu:
-Güneş ışınları bu tarihlerde Ekvator’a dik olarak gelir.
-Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur. Bu duruma ekinoks adı verilir.
-Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer.
-21 Mart Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar, Güney Yarım Küre’de sonbahar başlangıcıdır.
-21 Mart’tan sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar,gündüzler uzar geceler kısalır.21 Mart’tan sonra Güney Yarım Küre’de geceler gündüzlerden uzun olmaya başlar,geceler uzar gündüzler kısalır.Kutuplara doğru gidildikçe gece-gündüz süreleri arasındaki fark artar.
-23 Eylül Kuzey Yarım Küre’de sonbahar, Güney Yarım Küre’de ilkbahar başlangıcıdır.
-23 Eylül’den sonra Güney Yarım Küre’de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar,gündüzler uzar geceler kısalır.23 Eylül’den sonra Kuzey Yarım Küre’de geceler gündüzlerden uzun olmaya başlar,geceler uzar gündüzler kısalır.
-Aynı boylam üzerindeki noktalarda yalnız ekinoks günlerinde Güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar.
-Güneş ışınları 21 Mart’tan sonra Yengeç Dönencesi’ne doğru kayar.
-Güneş ışınları 23 Eylül’den sonra Oğlak Dönencesi’ne doğru kayar.
-Yalnızca 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş tam doğudan doğar ve tam batıdan batar.
-Bu tarihte Ekvator üzerine düz bir zemine dikilen bir çubuğun öğle vakti gölgesi oluşmaz.
-21 Mart’tan sonra Kuzey Kutup Noktası’nda 6 ay sürecekgündüz, Güney Kutup Noktası’nda 6 ay sürecek gece başlar.
-23 Eylül’den sonra Kuzey Kutup Noktası’nda 6 ay sürecekgece, Güney Kutup Noktası’nda 6 ay sürecek gündüz başlar.
-Her iki kutup noktasında aynı anda gündüz durumu yaşanır.
21 Haziran (Solstis) Durumu:
-Güneş ışınları bu tarihte Kuzey Yarım Küre’de 23° 27 ‘ boylamında bulunan Yengeç Dönencesi’ne dik gelir.
-Kuzey Yarım Küre’de yaz gündönümü(solstisi), Güney Yarım Küre’de kış gündönümü (solstisi)’dür .
-Kuzey Yarım Küre’de en uzun gündüz en kısa gece yaşanır. Güney Yarım Küre’de tam tersi durum oluşur.
-Bu tarihte ve kuzeye gidildikçe gündüz süreleri uzar, güneye gidildikçe kısalır.
-Kuzey Kutup Dairesi 24 saat gündüzü yaşar.Kuzey kutup dairesi tamamen aydınlık; Güney Kutup dairesi tamamen karanlıktır.
-Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.
-Bu tarihten sonra, gündüz süreleri Kuzey Yarım Küre’de kısalmaya, Güney Yarım Küre’de uzamaya başlar.
-Yengeç Dönencesi üzerinde dikilen çubuğun öğle vakti gölgesi olmaz.
-Güneş ışınları bu tarihten sonra Ekvator’a doğru kayar.
21 Aralık (Solstis) Durumu:
-Güneş ışınları bu tarihte Güney Yarım Küre’de 23° 27 boylamında bulunan Oğlak Dönencesi’ne dik açı ile düşer.
-Kuzey Yarım Küre’de kış gündönümü (solstisi), Güney Yarım Küre’de yaz gündönümü(solstisi)’dür .
-Kuzey Yarım Küre’de en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Güney Yarım Küre’de tam tersi durum oluşur.
-Bu tarihte güneye gidildikçe gündüz süreleri uzar, kuzeye gidildikçe kısalır.
-Kuzey Kutup Dairesi 24 saat geceyi, Güney Kutup Dairesi 24 saat gündüzü yaşar.Kuzey kutup dairesi tamamen aydınlık; Güney Kutup dairesi tamamen karanlıktır.
-Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.
-21 Aralık’tan sonra, Kuzey Yarım Küre’de gündüz süreleri uzamaya, Güney Yarım Küre’de kısalmaya başlar.
-Oğlak Dönencesi üzerinde dikilen çubuğun öğle vakti gölgesi olmaz.
-Güneş ışınları bu tarihten sonra Ekvatora doğru kayar.
***NOT:Ekvator çizgisi üzerinde yıl boyunca gece ve gündüz süreleri birbirine eşittir.Kutup noktalarında ise 6 ay gece-6ay gündüz durumu yaşanır.
Yeryüzü, dünyanın şekli, eksen eğikliği, günlük ve yıllık hareketi, kara ve denizlerin dağılışı nedeniyle farklı ısınır. Bunun sonucu olarak iklim kuşakları oluşur.
A’da matematik iklim kuşakları verilmiştir. Güneş ışınları, Yer’in eksen eğikliğine bağlı olarak ve yıllık hareket sonucu dönencelere bir defa, dönenceler arasındaki noktalara iki defa dik açıyla gelir. Diğer etkiler olmasaydı iklim kuşakları bu şekilde oluşacaktı.
B’de ise gerçek sıcaklık kuşakları verilmiştir. Buna genel iklim kuşakları da denir. Bu kuşakların oluşmasını sağlayan unsurlar;
Dünyanın şekli,(Dünya’nın şekline bağlı olarak Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısının küçülmesinin sonucu olarak sıcaklık azalır)
Kara ve denizlerin dağılışı,(Karalar denizlere göre geç ısınır ve geç soğur,K.Y.K’de karaların oranının G.Y.K.’den fazla olması Sıcak ve Ilıman kuşağın daha geniş yer kaplamasına; G.Y.K’de soğuk kuşağın daha geniş yer kaplamasına neden olmuştur.)
Sıcak ve soğuk su akıntıları (Sıcak su akıntıları geçtikleri yerlerdeki sıcaklığı arttırırken,Soğuk su akıntıları geçtikleri yerlerdeki sıcaklığı düşürür)
Genel hava dolaşımı dır.(Sıcak hava kütleleri geçtikleri yerlerdeki sıcaklığı arttırırken,Soğuk hava kütleleri geçtikleri yerlerdeki sıcaklığı düşürür)
Kayıtlar
