Hukuka giriş – hak ve türleri –5. videosunun bendeki izleri
HAKLA İLGİLİ BİRKAÇ SÖZ
Evet , hukuka girişle ilgili bir açıköğretim videosu seyretmiş bulunuyorum .
Dersimize hak nedir sorusu ile başlayalım.
Dersimizi Prof. Dr. Turgut Akıntürk sunuyor .
Hak nedir ? : Hukuki anlamda kişilerin korunan menfaatleri demektir . Yani kişilerin hukuk düzeni tarafından korunan ve kişilere tanınan yetkilerdir demek mümkündür . Hukuk düzeni insanları niye korur , di ‘ mi yani ? ! …
Hukukun süjesi ya da sahibi kişilerdir . Gerçek kişi olarak yalnızca insanlar kişidir .
Turgut Akıntürk de siyah giyinmiş videoda , yakışmış kendisine giydiği …
Mavi bir dekor var stüdyoda . Hocamız , elinde bir çubuk , anlatıyor konuları .
Hak nedir sorusuna cevap verdik diyelim , iş bitti mi ? Hayır …
İnsanların hakları yenilmiş olabilir . Hak sözcüğüne hukuki anlamda verilen anlam yukarıda söylediğim şeydir …
Turgut Akıntürk , gözlüğüyle çıkıyor anlatmaya genelde derslerde .
İnsanların hakları nelerdir ? Şimdi bu soruya gelelim …
Şimdi şöyle bir göstereyim :
- Kamu hakları : Kişisel haklar , siyasi haklar , sosyal ve ekonomik haklar …
- Özel ( medeni ) haklar
Kamu hakları , kamu hukukundan doğan haklar … Örneğin anayasa hukuku ile ilgili haklar …
Siyasi haklara örnek : Seçme ve seçilme , memur olma , siyasi partilere girme hakkı …
Özel haklar , özel hukuktan doğarlar . Örneğin medeni hukuktan veya ticaret hukukundan doğanlar …
Burada şu ayrıntıları söyleyeyim ; mülkiyet hakkı bir eşya üzerinde kişiye tanınan bir haktır . Malın sahibine “ malik “ denir . Malik sahibi olduğu malı kullanır , ondan yararlanır , o mal üzerinde tasarruf hakkını kullanır . Her biri malik için bir haktır . Şöyle ki ; kullanma hakkı , örneğin bir evin sahibinin bizzat o evde kalması durumunda olur . Yararlanma hakkı ; o evi ev sahibi ya da kiralayan , kiracıya bir kira sözleşmesiyle verdiğinde ve oradan bir gelir elde ettiğinde olur . Tasarruf etme hakkı ise örneğin sahibi olduğumuz kalemi hediye ettiğimizde veya yanmayan bir çakmağımızı çöpe attığımızda olur .
Kullanma hakkıyla ilgili bir detay : Ev sahibi evini boş bırakabilir . Evini depo gibi kullanabilir . Bu da mülkiyet hakkıyla ilgilidir .
Özel hakları gruplandıralım .
1. İleri sürülebilmesine göre : Mutlak haklar , nisbi haklar
2. Maddi veya manevi oluşuna göre : Malvarlığı hakları , kişilik hakları
3. Devredilebilmesine göre : Devredilebilen , devredilemeyen haklar
4. Yenilik doğurmasına göre : Yenilik doğuran haklar , alelade haklar
Mutlak hakları da gruplandıralım .
- Mallar üzerinde
- Maddi mallar ( eşyalar ) üzerinde
- Maddi olmayan mallar ( eserler ) üzerinde
- Kişiler üzerinde
Şimdi teker teker inceleyelim .
Mutlak hak , herkese karşı ileri sürülebilen haklardır . Örneğin mülkiyet hakkı . “ Kimse benim tarlamdan geçemez . “ diyebilir bir malik . Ya da malına zarar verilmemesini isteyebilir . Yani herkesten saygı bekleyebildiğimiz haklardır .
Nisbi haklar ise yalnızca ilişkide olduğumuz kişiye karşı ileri sürebildiğimiz haklardır . Örneğin kiralayan , kiracısının verdiği kira ücretini kiracının ailesinden isteyemez . Sorumlu olan kişi kiracıdır ve bu ücret yalnızca ondan istenebilir .
Maddi veya manevi oluşlarına göre dediğim grupta , malvarlığı hakları şöyle anlatılabilir : Kişinin kişiliğine sıkı sıkıya bağlı olmayan , ölümden sonra başkalarına geçen , maddi özellikli haklardır . Kişilik hakları ise kişiye sıkı sıkıya bağlı , kişinin ölümüyle sona eren , manevi içerikli haklardır . Örneğin kişinin sırları , onuru , resmi , …vb. ile ilgili haklardır .
Devredilebilen haklar ise başkalarına sözleşmeyle geçebilen haklardır . Mülkiyet hakkı örnek olabilir . Bir başkasına borçlar kanununa göre alacak hakkımızı devredebiliriz . Alacak hakkı istemeye yetkili olduğumuz hakkı belirtir . Bu devir işlemine “ alacağın temliki “ denir . Bir şey ekleyeyim ; bir başkasına narenciye , portakal mesela , bahçemizden yararlanma hakkımızı verebiliriz .
Devredilemeyen haklar ise başkalarına sözleşmeyle geçemeyen haklardır . Aile hukuku ile ilgili haklar böyledir . Karı koca , aile hukuku ile haklarını devredemezler .
Yenilik doğuran haklar ; yeni bir durum ortaya çıkaran , var olan durumu değiştiren ya da kaldıran haklardır . Mesela fesih hakkı … İşveren ya da işçi iş sözleşmesini feshedebilirler . Ya da kiracı veya kiralayan ( ev sahibi ) kira sözleşmesini bitirebilirler .
Alelade haklar bu tür hakların dışından kalan haklardır .
Mutlak haklar ile ilgili olarak :
Maddi mal ( eşya ) üzerindeki haklar : Uzayda yer kaplayan , beş duyuyla anlaşılan varlıklar eşyadır . Medeni hukuktaki eşya hukuku deyimi yerine maddi mal hukuku deyimi kullanılmaz . Bu haklara ayni ( ayn , eşya demektir . ) haklar da denilir .
Maddi olmayan mallar üzerindeki haklar : Bir beceri ürünü olan bu mallara “ eser “ denir . Bu haklara da “ eser ( yazar , telif ) “ hakları da denir . Eserler ; kitap , beste , heykel ,..vb. olabilir .
Kişiler üzerindeki mutlak haklar : Kişi , hakkın sahibidir . Ama iki farklı durum vardır . Biri , velayet diğeri de vesayet hakkıdır . Velayet hakkı ana babaya medeni hukukun tanıdığı mutlak haklardır . Çocuğu kaçırılan biri onun geri getirilmesini isteyebilir . Vesayet hakkı da ( Bu hakkın sahibine vasî denir . ) 19 yaşını doldurmuş kişilerin akıl hastalığı gibi durumlarda korunması için hakim tarafından tayin edilen birine tanınan mutlak haktır . Bu kişiler mallarını korumak isteyen birine tanınan haklara sahiptirler .
24.11.2008 03:35:14
E –postam : dussunce@yahoo.com
Yazan : Tarık Tümlü ‘ nün fakstaki tezahürü …
Kayıtlar
