Horst ve graben nedir?

Kıyı Ege bölümündeki dağlar kırıklı dağlardır. Bu şekilde oluşan arazilerde kırılarak yükselen alanlara horst,
alçalan alanlara ise graben denir.

Read More

Horst ve grabenlerin en fazla olduğu bölge hangisidir?

Ege Bölgesidir 

Horst ve grabenlerin en fazla olduğu bölgedir.1. deprem kusağı içinde yer alır.

Read More

Türkiye'nin Yer Şekilleri (İç Kuvvetler)

FİZİKİ HARİTALAR

Yer şekillerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan yükselti bulunur, profil çıkarılır.

Fiziki haritalarda her renk belirli bir yüksekliği göstermek için kullanılır.

 0-500 m  :Yeşil (en fazla Marmara Bölgesi’nde)

500-1000 m : Sarı

1000-1500 m :Turuncu

1500+ m : Kahverengi ve tonları (en fazla Doğu Anadolu’da)

Bütün denizler mavi ve mavinin tonlarıyla gösterilir. Derinlik arttıkça mavi koyulaşır.

0-200m arası açık maviyle gösterilir. Buralar kıta sahanlığıdır.

TÜRKİYE ARAZİSİNİN JEOLOJİK DEĞİŞİMİ

PALEOZOİK (I. ZAMAN 370-170 milyon yıl önce)

Masif adı verilen ilk kıta çekirdekleri oluşmuştur.Başkalaşıma uğrayarak sert kütle haline gelen 

arazilere masif denir.

Başlıca masif arazileri;

Trakya’da Yıldız Dağları

Batı Anadolu’da Saruhan-Menteşe

 İç Anadolu’da Kırşehir-Yozgat çevresi

 Kuzey Anadolu’da Kastamonu-Devrekani

Doğu Anadolu’da Bitlis çevresi

 Akdeniz Bölgesi’nde Alanya-Anamur arası

 Zonguldak çevresinde taşkömürü yatakları oluşmuştur.

MEZOZOİK (II. ZAMAN 170-80 milyon yıl önce)

 Bu zamanda Anadolu’da yerkabuğu hareketleri fazla olmamıştır. 

Birinci zamanda meydana gelen kıvrımlı yüzeyler aşınarak peneplen haline gelmiştir.

Tethys Denizi’nde yoğun birikme gerçekleşmiştir.

TERSİYER (III. ZAMAN 80-2 milyon yıl önce)

 Alp-Himalaya orojenezi sonucu Kuzey Anadolu Dağları ile Toroslar oluşmuştur.

 Petrol, linyit, tuz ve bor yatakları oluşmuştur.

KUATERNER (IV. ZAMAN- 2 milyon yıl öncesinden günümüze)

Ege Denizi’nin yerinde bulunan Egeit karası çökerek Ege Denizi oluşmuştur.

Deniz ilerlemesi ile İstanbul ve Çanakkale boğazları oluşmuştur.

Bu zamanda meydana gelen iklim değişmeleri sonucu 2200 m.’den yüksek dağlarımız buzullaşmaya 

uğramıştır.

NOT: Yer kabuğunu oluşturan parçaların her birine levha denir.

Türkiye Avrasya , Arabistan ve Afrika levhaları arasında yer alır.

Afrika Levhası yılda 9 mm, Arabistan Levhası ise yılda 19 mm hızla kuzeyde yer alan Avrasya Levhası’na doğru ilerlemektedir.  Arabistan Levhası’nın daha hızlı hareket etmesinden dolayı Doğu Anadolu sürekli yükselmektedir.

İÇ KUVVETLER

 Orojenez (Dağ oluşumu)

 Epirojenez (Kıta oluşumu)

 Volkanizma

 Depremler

TÜRKİYE’NİN DAĞLARI

Dağlar,Türkiye’de en geniş alan kaplayan yer şekilleridir.

Dağların oluşumunda orojenik hareketler  ve volkanizma doğrudan etkili olmuştur.

Epirojenik hareketler de dağların yükseltilerinin artmasına yardımcı olmuştur.

OROJENEZ İLE OLUŞAN DAĞLAR

a.Kıvrım Dağları

Birbirine doğru hareket eden levhalar arasında sıkışan tortul tabakaların esnek yapıda olanları kıvrılır. Bunun sonucunda kıvrım dağları oluşur.

Türkiye’deki dağların büyük bir kısmı III. zamanda Alp-Himalaya kıvrımları ile oluşmuştur. Bunlar kuzeyde Kuzey Anadolu Dağları ve güneyde Toros Dağları'dır.

Kuzey Anadolu Dağları: Yıldız D.(Istranca), Küre, Bolu, Ilgaz, Canik, Giresun D., Kaçkar, Yalnızçam, Mescit, Kop

Toros Dağları: Bey D., Sultan D., Geyik D. , Bolkar, Aladağ, Tahtalı D. , Güneydoğu Toroslar (En yüksek yeri Cilo Dağı)

Türkiye’deki kıvrım dağları, Kuzey- güney yönündeki sıkıştırmadan dolayı genelde doğu-batı doğrultusunda uzanırlar.

b.Kırılma ile Oluşan Dağlar

Levhalar arasında sıkışan tortul tabakalar  sert yapıda ise kırılır. Kırılarak yükselen yerlere horst, çöken yerlere de graben denir. 

Türkiye’de horst ve graben oluşumu en fazla Ege Bölgesi’nde görülür.

Horstlar----------------------------        Grabenler

Madra D.                                 Bakırçay                  

Yunt D.                                    Gediz

Boz D.                                     K. ve B.Menderes

Aydın D.                                  Amik

Menteşe D.

Nur D

VOLKANİZMA İLE OLUŞAN DAĞLAR

Yurdumuzda volkanik faaliyetler III. Zamanda başlamış ve IV. zamanda devam etmiştir. Bu faaliyetler sonucu volkan dağları oluşmuştur.

Volkanik arazinin en yaygın olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve  İç Anadolu bölgeleridir.

Başlıca Volkan Dağlarımız

Doğu Anadolu Bölgesi’nde

 Ağrı

Tendürek

Süphan

 Nemrut

İç Anadolu Bölgesi’nde

 Erciyes

Hasan D.

Melendiz D.

Karacadağ

Karadağ

Ege Bölgesi’nde

 Kula -İlk Jeopark alanımız

Marmara Bölgesi’nde

Uludağ (Derinlik volkanizması)

Not: Yeni bir patlama ya da çökme sonucu kraterin genişlemesiyle oluşan çanağa kaldera denir. Örnek; Nemrut Dağı-Bitlis

Not: Magmadan gelen gazın patlama şeklinde yüzeye çıktığı yerde oluşan çukurluğa maar (patlama çukuru) denir. Örnek: Meke Tuzlası-Konya

Not: Lavların akıcılığı fazla  ise yükseltisi az olan yayvan görünüşlü volkan konisi oluşur. Bunlara kalkan  veya plato volkanlar denir.  Yurdumuzda Karacadağ volkan dağı  (Diyarbakır) bu şekildedir.

TÜRKİYE’DE EPİROJENEZ (KITA OLUŞUMU)

Yer kabuğunda görülen geniş alanlı yükselme veya çökme olayına epirojenez denir.

Ülkemizde epirojenik hareketler ile Anadolu Yarımadası yükselirken  Çukurova, Ergene Havzası, Akdeniz ve Karadeniz çanakları çökmektedir.

TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

Plato, akarsular tarafından derince yarılmış yüksek düzlükler olup, yer şekli terimidir.

Yayla ise yazın hayvanların otlatıldığı, halkın ilkbahar ve yazın kullandığı geçici yerleşmelerdir. Platolar yayla olarak kullanılabilir. Ancak her yayla plato değildir.

Yurdumuz platolar bakımından zengindir. Bunun en önemli sebebi, yurdumuzda peneplen (yontuk düz) halindeki yerlerin III. zaman sonlarına doğru toptan yükselmeye uğraması ve yüksekte kalan kesimlerin akarsularla parçalanmasıdır.

İÇ ANADOLU PLATOLARI

Platoların en fazla olduğu bölgemiz  İç Anadolu’dur. Başlıcaları;

Haymana,

Cihanbeyli,

Obruk (karstik plato)

 Bozok,

 Uzun Yayladır.

Ortalama yükseklikleri 1000-1200 m arasında değişir.

GÜNEYDOĞU ANADOLU PLATOLARI

 G. Antep

Ş.Urfa

Yüksekliği 600 ile 800 metre arasında değişir.

DOĞU ANADOLU PLATOLARI

Erzurum-Kars  ve Ardahan

Türkiye’nin en yüksek platolarıdır

Volkanik arazi üzerinde oluşmuşlardır.

Yazların serin ve yağışlı geçmesi sebebiyle gür otlarla kaplıdır. 

Büyükbaş hayvancılık gelişmiştir.

İÇ BATI ANADOLU PLATOLARI

 Yazılıkaya  platosu bulunmaktadır.

AKDENİZ BÖLGESİ PLATOLARI

Taşeli ve Teke platoları  karstik arazi üzerinde oluşmuşlardır.

Yüzey sularının yeraltına sızması tarımsal faaliyeti olumsuz yönde etkilemiştir.  Bu sebeple nüfus yoğunluğu azdır. Kıl keçisi yetiştiriciliği yapılır.

MARMARA BÖLGESİ PLATOLARI

Marmara Bölgesi’nde İstanbul Boğazı’nın iki tarafında yer alan Çatalca-Kocaeli yarımadaları yükseltileri az (200-300 m) olmasına rağmen plato özelliği gösterir. Ekonomisi sanayi ve ticarettir.

TÜRKİYE’NİN OVALARI

Oluşumlarına Göre Ovalarımız

1. Delta Ovaları: Akarsuların taşıdığı alüvyonları

denizde biriktirmesiyle oluşan ovalardır.

Göksu Nehri -------Silifke Ovası

Seyhan-Ceyhan nehirleri ------Çukurova

Sakarya N.-------Sakarya ovası

Kızılırmak N.------Bafra Ovası

Yeşilırmak N.---Çarşamba Ovası

Meriç N. -----Meriç Ovası

Bakırçay N.-------- Dikili Ovası

 Gediz N.------Menemen Ovası

B. Menderes N. -----Balat Ovası (Milet Şehri)

K. Menderes N.------Selçuk Ovası (Efes Şehri)

2. Karstik Ovalar (Polye)

Suda kolay çözünen kayaçların meydana getirdiği çanaklarda oluşmuş ovalardır.

Tavas

Acıpayam

Tefenneni

Kestel

Elmalı

Korkuteli

Muğla Ovası, Gembos-Suğla Ovaları (Konya)

3.Tektonik Ovalar

Yer kabuğu hareketleriyle çöken alanlarda akarsuların biriktirmesiyle oluşan ovalardır. İç bölge ovaları genelde tektonik ovadır.

Torbalı, Tire, Ödemiş ve  Bergama (İzmir)

 Kırkağaç, Akhisar, Turgutlu ve Alaşehir (Manisa)

Söke, Koçarlı ve Nazilli ( Aydın)

Sarayköy (Denizli)

Simav (Kütahya)

Sandıklı (Afyon)

Karacabey, İnegöl, ve M. Kemalpaşa (Bursa)

Trakya’da  Ergene ovası

 Tosya(Kastamonu),

Taşova, Suluova (Amasya),

Merzifon, Ladik (Samsun)

 Erbaa, Niksar (Tokat)

Harran  (Altınbaşak) ve Suruç (Ş.Urfa)

Bulanık (Muş)

Amik (Hatay)

4.Göl Tabanı Ovaları

Tersiyer dönemindeki göl tabanlarında oluşmuştur. Bu alanlardaki göllerin kurumasıyla meydana gelmiştir.

Başlıcaları; Konya, Ereğli, Aksaray ve Akşehir’dir.

5. Volkanik Ovalar

Volkanik olaylar sonucu çevreye yayılan lavların oluşturduğu düzlüklerin alüvyonlarla kaplanması sonucu oluşmuştur.

Malazgirt (Muş) ve Çaldıran (Van) ovaları bu şekilde meydana gelmiştir

BULUNDUĞU YERE GÖRE OVALAR

1.Türkiye’nin Kıyı Ovaları

Ortalama yükseltileri 500 metreden azdır.

 Genelde akarsu biriktirmesiyle oluşmuş alüvyal oavadır. Bu genellemeye Antalya ovası uymaz.

Topraklarının verimli olması ve ılıman iklim şartlarından dolayı bu ovalarda tarımsal faaliyetler fazla 

ve nüfus yoğundur.

2.Türkiye’nin İç Bölge Ovaları

 Genelde tektonik oluşumludur.

Harran (Altınbaşak) ve Ceylanpınar dışındakilerin yükseklikleri  500 metreden fazladır.

Birçok yerde karasal iklim görüldüğünden tarım ürün çeşidi azdır.

Türkiye’nin Yükselti ve Eğim Değerleri

 

TÜRKİYE’DE YER ŞEKİLLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

1.Türkiye yüksek ve engebeli bir ülkedir. Bunun sonucunda

Kısa mesafede iklim değişimi fazladır.

Gerçek alan ile izdüşüm alan arasında fark fazladır.

Aynı tarihlerde farklı mevsim özellikleri görülebilir.

 Yol yapım giderleri fazladır.

Akarsuların hidroelektrik potansiyeli fazladır.

Tarım alanları azdır.

2.Dağlar genelde doğu-batı yönünde uzanır. Bu genellemeye Menteşe ve Nur Dağları uymaz.

Bunun sonucunda

 Kuzey-güney yönünde ulaşım zordur.

Yurdumuzun kuzey ve güneyinde kıyı ile iç kesim arasında iklim farkı fazladır.

3.Genel olarak yükselti batıdan doğuya doğru artar. Bunun sonucunda sıcaklık batıdan doğuya doğru azalmaktadır.

TÜRKİYE’NİN YER ŞEKİLLERİ GENÇ OLUŞUMLUDUR

BUNUN SONUCUNDA;

Deprem tehlikesi fazladır.

Akarsularımız denge profiline kavuşmamıştır.

Ilıca-kaplıca bakımından zengindir.

Dağlarımızın ortalama yüksekliği fazladır.

Linyit yatakları yaygındır.

Read More