Marmara Bölgesinde çıkarılan bor madeni nerede işlenir?

*Bölgede çıkarılan bor mineralleri Bandırma’da islenmektedir

Read More

Dünyanın en zengin bor yatakları Nerededir?

Dünyanın en zengin bor yatakları bölgede yer alan Bursa Mustafakemalpasa ve Susurluk’ta bulunmaktadır. Marmara Bölgesi 

Read More

TÜRKİYE’DE MADENCİLİK

Ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlere maden denir.

Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk olarak  çıkarıldığı duruma tuvönan cevher  adı verilir.

Metal elde edilen madenler volkanik kökenlidir. Demir, bakır , krom, kurşun-çinko gibi

Minerallerin doğrudan maden olarak kullanıldığı metalik olmayan madenler de vardır.Ör; mermer,  fosfat, kükürt,  oltutaşı, lüle taşı, tuz gibi.

Türkiye maden çeşitliliği fazla olan bir ülkedir.Bu durumun nedenleri;

ü  ülkemiz arazisinin farklı jeolojik dönemlerde oluşması,      

ü  volkanizma ve başkalaşım (metamorfizma) hareketlerinin etkili olmasıdır.

Türkiye'de maden yatakları küçük çaplı ve dağınık haldedir. Sebebi; aynı bölgelerde sıkça görülen tektonik olaylardır. Bu durum ülkemizdeki madencilik faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

BİR MADENİN İŞLETMEYE AÇILABİLMESİ İÇİN;

ü  Kayaçların içindeki saf metal oranı (tenör) fazla olmalı.

ü  Rezervi (miktarı) uzun yıllar çıkarılabilecek kadar olmalı.

ü  Ulaşım olanakları gelişmiş olmalı,

ü  Gerekli sermaye ve teknolojik imkan olmalı.

ü  Sanayi tesisleri ve pazarlama yerlerine yakın olmalıdır.

Türkiye’de maden araştırmaları 1935 yılından sonra önem kazanmıştır.

1935 yılında Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA)

1954 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO)

1957 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ)

1963 yılında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

kurulmuştur.

BAŞLICA MADENLERİMİZ

DEMİR

Demir, ülkemizin her bölgesinde rezervi olan bir madendir. Ancak ülkemizdeki bu rezervlerden tenörü en yüksek olanlar işletilmektedir.

Başlıca Demir Yataklarımız

Ø  Divriği ve Kangal (Sivas),

Ø  Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya),

Ø  Kesikköprü (Kırıkkale),

Ø  Kayseri,

Ø  Niğde,

Ø  Adana- Aladağlar'dır.

İşletildiği Yerler

Ø  Ereğli (Zonguldak) ve Karabük—enerji kaynağına yakınlık

Ø  İskenderun (Hatay)---ulaşım

Ø  Kırıkkale,

Ø  Sivas

Ø  İzmir’deki demir-çelik fabrikalarında işlenir.

BAKIR

Bakır yurdumuzda ilkçağlardan beri işletilmektedir.

Başlıca kullanım alanları;

Ø  Elektrik, elektronik ve  boya sanayisi

Ø  Turistik eşya yapımı gibi alanlarda kullanılır.

Bakırın Çıkarıldığı Yerler

Ø  Murgul (Artvin),

Ø  Küre (Kastamonu),

Ø  Çayeli (Rize)

Ø  Maden (Elazığ)  

Bakırın İşletildiği Yerler

Ø  Samsun---ulaşım

Ø  Murgul (Artvin)

Ø  Maden (Elazığ)

KROM

Krom; çeliğe sertlik vererek kırılma ve darbelere karşı direnç kazandırır. Aşınma ve oksitlenmeye karşı koruma sağlar.

Kromun Kullanıldığı Yerler

ü  Mermi, gemi, uçak, otobüslerde, tren vagonlarında, 

ü  Metal kaplama vb.

En önemli krom yatakları; 

Ø  Fethiye-Köyceğiz (Muğla),

Ø  Orhaneli (Bursa),

Ø  Mihalıççık (Eskişehir),

Ø  Karsantı-Pozantı (Adana) ,

Ø  Pınarbaşı (Kayseri), 

Ø  Guleman (Elazığ) 

İşletildiği Yerler

Ø  Antalya

Ø  Elazığ

BOR MİNERALLERİ

Tuz bileşiği hâlindedir. Bor, yaklaşık 250 değişik alanda kullanılmaktadır.

Başlıca kullanım alanları

Ø  Jet ve roket yakıtında

Ø  sabun,

Ø  tekstil,

Ø  cam,

Ø  seramik

Ø   kâğıt sanayii  gibi alanlarda kullanılır.

Ülkemiz bor rezervi bakımından Dünya’nın en zengin  yataklarına sahiptir. Dünya bor rezervlerinin %72'si Türkiye’dedir.

Bor Minerallerinin Çıkarıldığı Yerler

Ø  Susurluk ve Bigadiç (Balıkesir),

Ø  M.Kemalpaşa (Bursa)

Ø  Emet (Kütahya) ,

Ø  Seyitgazi (Eskişehir)

Çıkarılan bor minerallerinin bir kısmı Bandırma (Balıkesir) ve Kırka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda  işlenir.

BOKSİT (ALÜMİNYUM)

Boksit,alüminyumun hammaddesidir. Çok hafiftir.

Kullanıldığı Yerler

ü  Uçak ve otomobil sanayiinde,

ü  Elektrik enerjisinin nakledilmesinde

ü  Ambalaj yapımında

ü  İlaç kutuları vb

Çıkarıldığı Yerler

Ø  Seydişehir (Konya),

Ø  Akseki (Antalya), 

İşletildiği Yerler

Seydişehir (Konya)

BARİT

Kullanıldığı Yerler

ü  Derin su veya petrol sondajlarında  yoğunluk arttırıcı katkı maddesi olarak

ü  Sportif eşyalarda (bovling, golf ve tenis topları),

Çıkarıldığı Yerler

ü  Alanya ve Gazipaşa (Antalya),

ü  Elbistan (K.Maraş),

ü  Muş

ü  Eskişehir

FOSFAT

Kullanıldığı Yerler

ü  Yem, Gıda,

ü  Kimya ve deterjan

ü  Gübre

Üretilen fosfat kayasının % 85'i gübre olarak değerlendirilmektedir.

Fosfat yatakları 

Ø  Bitlis,

Ø  Bingöl,

Ø  Adıyaman,

Ø  Şanlıurfa

Ø  Mazıdağı (Mardin)

Fosfat işletmesi Mazıdağı-Mardin'de bulunmaktadır.

Türkiye, fosfat kayası ve fosfat ürünleri ithal etmektedir.

TUZ

Kaya tuzu yatakları üçüncü jeolojik zamanda oluşmuştur.

Kullanıldığı Yerler

Ø  Kimya sanayisi,

Ø  Dericilik,

Ø  Konserve ve salça sanayisi vb.

Ülkemizde tuz denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir. Deniz ve göllerde tuz elde edilen alanlara tuzla adı verilir.

Ülkemizde deniz tuzlası olarak Ayvalık (Balıkesir) ve Çamaltı (İzmir) tuzlaları işletilmektedir.

Göl tuzlaları Tuz Gölü çevresinde bulunur.

Başlıca kaya tuzu yatakları,

Ø  Çankırı,

Ø  Kırşehir,

Ø  Yozgat, 

Ø  Erzurum,

Ø  Kars,

Ø  Ağrı

Ø  Iğdır 

MANGANEZ

Çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini artırmak için kullanılır.

Manganez Yatakları

En önemli manganez rezervi 4 milyon ton ile Denizli Tavas’ta bulunmaktadır.

CİVA

Kullanıldığı Yerler

ü  Aynaların sırlanmasında,

ü  Altın ve gümüş üretiminde,

Başlıca civa yatakları;

ü  Ödemiş, Karaburun (İzmir),

ü  Sarayönü (Konya)

FELDSPAT

Kullanıldığı Yerler

ü  Cam, seramik, Boya sanayii

ü  Kaynak elektrotları

Ülkemizin en önemli ve kaliteli feldspat yatakları Batı Anadolu‘dadır.

Çıkarıldığı Yerler

ü  Çine-Bozdoğan (Aydın),

ü  Milas-Yatağan (Muğla)

Feldspat üretiminde Türkiye başta gelen  ülkelerdir.

AMYANT (ASBEST)

Isıya, aşınmaya, kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli yapıda bir mineraldir .

Kullanıldığı Yerler

ü  İtfaiyeci elbiseleri,

ü  Otomobillerin fren balataları

Amyant Yatakları

ü  Balıkesir,

ü  Eskişehir,

ü  Amasya,

ü  İskenderun-Hatay

MERMER

Mermer, başkalaşım kayaçlarındandır.

Mermer yataklarımızın çoğunluğu Marmara ve Ege Bölgeleri’ndedir.

Başlıca Mermer Yatakları

ü  Balıkesir,

ü  Bursa,

ü  Bilecik,

ü  Muğla,

ü  Afyon

ü  Denizli

İhraç ettiğimiz madenler arasında mermerin  önemli bir yeri vardır.

LÜLE TAŞI

Lüle taşı, süs eşyası, biblo ve özellikle pipo yapımında kullanılan bir taş türüdür.

Eskişehir civarında çıkarılan bu taş, kolay işlenebilme özelliğine sahiptir.

OLTU TAŞI

Oltu taşı, küçük süs eşyaları ve tespih yapımında kullanılır. Erzurum'un Oltu ilçesinde çıkarılır.

ZIMPARATAŞI

Zımpara taşı, aşındırıcı olarak kullanılan sert bir taş cinsidir. 

İzmir, Aydın ve Muğla illerinde çıkarılmaktadır.

KÜKÜRT

Kimya sanayiinde, lastik, boya, barut ve gübre üretiminde kullanılmaktadır.

Bağcılıkta, bakterilerin yok edilmesi için de  kükürtten yararlanılmaktadır.

Türkiye’deki en önemli kükürt yatakları Isparta-Keçiborlu’dadır.

ALTIN

ü  Bergama-Ovacık (İzmir)

ü  Havran (Balıkesir)

ü  Mastra (Gümüşhane)

ü  Salihli-Sart (Manisa)

ü  Sivrihisar (Eskişehir)

ü  Eşme-Kışladağ (Uşak) altın İşletmelerinde altın üretimi yapılmaktadır.

ü  Cerattepe-Artvin (yeni bulundu)

ENERJİ KAYNAKLARI

TAŞ KÖMÜRÜ

Paleozoikte oluşmuş bir kömür türüdür.

Kalorisi yüksek olduğundan daha çok demir-çelik sanayisinde yakıt olarak kullanılır.

Türkiye’de taş kömürü Zonguldak’ın Ereğli ilçesi ile Kastamonu’nun İnebolu ilçesi arasındaki havzadan elde edilir.

Ülkemizde çıkarılan taş kömürünün büyük bir bölümü Ereğli  ve Karabük'teki demir-çelik fabrikalarında kullanılır. Bir kısmı da Çatalağzı Termik Santrali’nde elektrik üretiminde  kullanılır.

Taş kömürü üretimimiz tüketimi karşılamadığından ithal etmekteyiz.

LİNYİT

Linyit tersiyer’de oluşan bir kömür türüdür.

Ülkemizde üretilen linyitin yarıdan fazlası termik santrallerde, geri kalan kısmı ise konutların ısıtılmasında ve sanayide kullanılır.

Türkiye’nin birçok yerinde çıkarılmaktadır. Linyit üretiminde  Ege, özellikle Kütahya çevresi önemli bir yere sahiptir.

Başlıca Termik Santrallerimiz

Ø  Soma-Manisa

Ø  Yatağan-Muğla

Ø  Tavşanlı ve Seyitömer- Kütahya

Ø  Afşin-Elbistan- K.Maraş

Ø  Çayırhan-Ankara

Ø  Çan -Çanakkale

PETROL

Günümüzün en önemli enerji kaynaklarından biri petroldür.

Petrol ulaşım araçlarında yakıt olarak ve plastik, gübre, boya gibi çok değişik sanayilerde kullanılır. 

Petrol Türkiye'de ilk defa 1940 yılında Batman Raman Dağı eteklerinde bulunmuştur.

Ülkemizdeki petrol üretiminin  tamamına yakını G.Doğu Anadolu'dan karşılanır.

Türkiye’de petrol Batman, İzmir, İzmit, Kırıkkale ve Mersin’deki petrol rafinerilerinde işlenmektedir.

DOĞAL GAZ

Fosil yakıtlar içinde çevreye zararı en az olanıdır.

Elektrik üretimimizde önemli paya sahiptir.

Ülkemiz, doğal gaz yatakları bakımından zengin değildir.

Çıkarıldığı Yerler

ü  Hamitabat-Kırklareli

ü  Hayrabolu-Tekirdağ

ü  Çamurlu –Mardin

Türkiye'nin en çok doğal gaz aldığı ülke Rusya Federasyonu'dur. Ayrıca Cezayir, Nijerya ve İran doğal gaz ithal ettiğimiz diğer ülkelerdir.

Başlıca Doğal Gaz Enerji Santralleri

Ø  Adapazarı

Ø  İzmir

Ø  Ovaakça-Bursa

Ø  Amabarlı-İstanbul

Ø  Hamitabat-Kırklareli

Ø  Antalya

Ø  Bandırma-Balıkesir

ASFALTİT

Asfaltit, petrol kökenli katı bir yakıttır. Şırnak bölgesinde bulunan asfaltitler genellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ısınma amaçlı olarak kullanılmaktadır.

SU GÜCÜ (HİDROELEKTRİK)

Su gücü, en güvenilir ve en temiz enerji kaynağıdır.

Türkiye'nin ortalama yükseltisinin fazla olması akarsuların dar ve derin vadilerde akması nedeniyle hidroelektrik potansiyeli oldukça fazladır.

Türkiye, hidroelektrik potansiyel bakımından Avrupa'da Rusya ve Norveç'ten sonra üçüncü sıradadır.

Dışarıya akıntısı olan bazı göllerimiz, doğal baraj özelliğindedir. Bunlardan elektrik üretilir. Başlıcaları, Hazar, Çıldır, Tortum ve Kovada gölleridir.

Hidroelektrik potansiyeli en fazla olan bölgemiz Doğu Anadolu  iken en az potansiyele sahip bölgemiz Marmara Bölgesi’dir.

Hidroelektrik enerji üretimi iklimden etkilenir.

RÜZGAR GÜCÜ

Çevreyi kirletmeyen temiz ve tükenmez bir enerji kaynağıdır. Ancak pahalı bir yatırım olması nedeniyle ülkemizde rüzgâr  santralleri azdır.

İlk rüzgar santralimiz 1998 yılında Çeşme (İzmir)’de kurulmuştur.

Rüzgar santrallerimizin büyük bir kısmı Marmara ve Ege bölgelerinde yer alır.

İstanbul, Balıkesir,Çanakkale, Aydın, Manisa, Osmaniye ve Hatay gibi birçok ilimizde rüzgar santralleri kurulmuştur.

GÜNEŞ ENERJİSİ

Güneş enerjisi potansiyeli en fazla olan bölge G.Doğu Anadolu, en az olan bölge ise Karadeniz (Doğu Karadeniz) bölgesidir.

Güneş enerjisi potansiyeli en fazla olan il Muğla iken, en az olan il Rize’dir.

JEOTERMAL ENERJİ

Jeotermal enerji, yer altındaki sıcak sulardan ya da su buharından elde edilir.

Jeotermal enerji kaynakları sıcaklıklarına bağlı olarak

Ø  Enerji üretiminde

Ø  Isıtmada (konut, sera, termal tesis ısıtması)

Ø  Termal turizm-tedavi ve kültür balıkçılığında kullanılmaktadır.

Türkiye yakın bir jeolojik devirde oluştuğundan  jeotermal enerji potansiyeli fazladır. Potansiyel oluşturan alanlar Batı Anadolu'da yoğunlaşmıştır.

Ülkemizdeki ilk jeotermal santral 1984 yılında Sarayköy (Denizli)’de kurulmuştur.

Ayrıca Aydın ilinin bazı ilçelerinde (Kuyucak, Sultanhisar, Germencik) de jeotermal enerji santralleri kurulmuştur.

NÜKLEER ENERJİ

Uranyum ve toryum gibi radyoaktif minerallerin atomlarının parçalanmasıyla açığa çıkan enerjiye nükleer enerji adı verilir.

Türkiye’de nükleer santral yoktur. Mersin-Akkuyu ile Sinop’a nükleer santral yapımına ilişkin hükümetler arası anlaşma imzalanmıştır. Bu illerde deprem tehlikesi azdır ve kıyıda yer almaktadırlar.

BİYOKÜTLE (BİYOMAS) ENERJİSİ

Bitkilerden veya biyolojik her türlü atıktan elde edilebilecek olan enerjiye genel olarak biyokütle enerjisi denilmektedir.

Büyük çöplüklerden ve hayvan dışkılarından yararlanılarak biyogaz elde edilmektedir.

Bitkisel ve hayvansal yağlar kullanılarak biyodizel yakıt elde edilir

NOT: 2017 yılı  itibariyle elektrik üretimimizin,

1.    Doğal gaz: %37,5

2.    Kömür: %33,4

3.    Hidrolik: % 19,8

4.    Rüzgar: % 6,2

5.    Jeotermal: % 1,8

6.    Diğer: % 1,3 kaynaklardan elde edilmiştir.

Read More