Konu : Özel hakların türleri ve mahiyetleri
ÖZELİM ÖZELSİN ÖZELDİR !
Özel hakların ne olduğuna dair bir rivayet vardır … Evet , nedir bu rivayet ?
Özel haklar , kamu haklarından farklı bir durumdur …
Kamu hakları , devlet ile kişiler arası veya iki devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallarla ilgilidir .
Özel haklar da özel hukuk kurallarından doğan bir hak türüdür .
Özel hakların içerisinde mutlak haklar , nisbî haklar , mal varlığı hakları , kişilik hakları , devredilebilen haklar , devredilemeyen haklar , yenilik doğuran haklar , alelade haklar ayırımı yapılmaktadır .
Mutlak haklar içerisinde ayni haklar , telif hakkı , mülkiyet hakkı örnek gösterilebilir .
Ayni hak , maddi mal üzerindeki hak demektir . Hukukta maddi mala eşya ( Arapça karşılığı ayn ) denir . Bu bakımdan hukukta maddi mal hukuku sözü yerine eşya hukuku sözü tercih edilir .
Eser hakkı , fikir ve yetenek ürünü olan şiir , beste , heykel gibi şeyler üzerindeki mutlak haktır .
Mutlak hak , herkese karşı ileri sürülebilir .
Mutlak hakların içinde kişiler üzerindeki mutlak haklar da vardır .
Kişi , hakkın sahibidir . Bu bakımdan kişiler üzerinde mutlak haklar ilk planda olmaz . Ama kişinin kendi kişiliği üzerinde ve vesayet ile velayet hakları denilen başkaları üzerindeki haklar bu durumu değiştirir .
Mal varlığı hakları , maddi ve ekonomik değeri olan şeyler üzerindeki , miras yoluyla mirasçılara geçebilen haklardır . Bir kişi , herhangi bir hukuki işlemle ancak mal varlığı ya da mamelek denilen haklarındaki potansiyel kadar sorumludur .
Sorumluluk , bir kişinin herhangi bir hukuki işlemde borcunu yerine getirmediği takdirde mal varlığına el atılabilmesi olgusudur .
Kişilik hakları , kişinin maddi , manevi ve ekonomik varlığını koruyan ve ona sıkı sıkıya bağlı , mirasçılara geçemeyen , kişinin ölümüyle sona eren haklardır .
Peki kişilik hakları ne zaman kazanılır ?
Bir ceninin sağ ve tam doğumu ile kişi , kişilik hakkı kazanmış olur . Hak ehliyeti , özel hukuktan doğan hak ve borçlara sahip olabilme ehliyetidir . Bu bakımdan hak ehliyeti ile kişilik kavramı çakışır .
Bu arada şunu da söylemek gerekir ki tüzel kişilerin kişilik hakkı kazanması için kanunun öngördüğü şeklin bulunmuş olması gerekir .
Nisbi haklar , herkese karşı ileri sürülemeyen haklardır . Örneğin alacak hakkı veya nafaka hakkı …
Devredilebilen haklar , başkalarına devir yoluyla geçebilen haklardır .
Devredilemeyen haklar da bunun tersi durumdaki haklardır .
Yenilik doğuran haklar , yeni bir durum yaratan , o durumu değiştiren veya kaldıran haklardır . Alelade haklar da bu sıfatları taşımayan haklardır .
Alelade haklara örnek olarak vesayet hakkı verilebilir .
Yenilik doğuran haklara satım sözleşmesi , kira sözleşmesi ile ilgili olarak kişilere düşen haklar örnek verilebilir .
Burada şunu eklemek isterim ki özel haklar ya da medeni haklar , kamu hukukundan farklı olan özel hukuktan doğan haklardır . Yani vergi hukuku , anayasa hukuku , ( kısmen ) iş hukuku , ceza hukuku gibi hukuk kollarından farklı olan medeni hukuk , ticaret hukuku ve devletler özel hukuku kurallarıyla ilgili olarak ortaya çıkmış olan haklardır bunlar .
11/01/2009
E – postam : dussunce@yahoo.com
Yazan : Tarık Tümlü ‘ nün delirmiş hali .
Kayıtlar
