XIX.(19) YY. Avrupa

XIX.YY. AVRUPA

FRANSA 'DA İMPARATORLUK VE NAPOLYON  (  İHTİLAL-KOALİSYON SAVAŞLARI  )  :   

               Napolyon' un Fransa'da İmparatorluğunu ilan etmesi ve I.İmparatorluğu kurması, Avrupa'daki siyasi dengeleri yeniden bozmuş, İmparatorluk rejimini tanımak istemeyen devletler, Fransa'ya karşı  yeniden bağlaşmalar kurmuşlardır. İhtilal sırasında kurulan 2 bağlaşmayla birlikte Fransa'ya karşı toplam 7 bağlaşma kurulmuş, 1805-1815 yılları arasında savaşlar olmuştur.

                III. Bağlaşma :   Fransa : İngiltere + Avusturya + Rusya

Nedeni :  Napolyon' un  İtalya'da kendine bağlı devletler kurmak ve Almanya'yı istila etmek istemesi.

Gelişme :  Trafalgar deniz savaşında, Fransız donanmasının Amiral Nelson komutasındaki İngiliz donanmasına yenilmesi üzerine Napolyon, Avusturyalıları ve Rusları yenilgiye uğratarak Viyana'ya girmiş, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğunu yıkarak "Ren Konfederasyonu " adıyla bir Alman Devleti kurmuş, Avusturya' yı ayrı bir devlet haline getirmiştir.

                IV.Bağlaşma  : Fransa ; Prusya + İngiltere + Rusya

Nedeni :  Ren Konfederasyonunun  kurulmasının, Almanya'nın en gelişmiş devleti olan Prusya'nın çıkarlarına uygun olmaması

Gelişme : Napolyon, Prusyalıları ve Rusları yenilgiye uğrattı. Ruslarla "Tilsit Antlaşmasını" imzaladı. Buna göre Prusya ve Lehistan'ın bir bölüm toprakları, Fransa ile Rusya arasında paylaşılıyor, Napolyon , Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki isteklerini kabul ediyordu.

                 V. Bağlaşma:  Fransa ;  İngiltere + Avusturya + İspanya

Nedeni :Napolyon'un , İspanya' yı ele geçirmek istemesi, İspanyollara yardım eden İngilizlere yenilmesi.

Gelişme : Napolyon Avusturyalıları yenilgiye uğratarak, sınırlarını genişletti.

                 VI.  Bağlaşma:  Fransa ;   İngiltere + Rusya + Prusya + Avusturya

Nedeni :     IV.bağlaşmadan sonra, İngiltere'nin Avrupa limanlarını, Fransa'nın Rusya ile birlikte İngiltere'ye karşı kurmuş oldukları  kara ablukalarının, devletlerin ekonomik faaliyetlerine zarar vermesi üzerine, Rusya' nın Napolyon'dan ayrılarak, İngiltere'ye limanlarını açması.     Napolyon Rusya üzerine sefere çıkarak, Moskova'ya girdi. ( 1812 ) Ruslar, şehri yakarak, Napolyon'u zor durumda bıraktılar. Çar'.n Napolyon' un barış teklifini kabul etmemesi üzerine, Napolyon geri çekilmek zorunda kaldı.

Gelişme :  Napolyon'un  yenilgisinden yararlanmak isteyen bağlaşıklar, Almanya' da ( Leipzig ) Napolyon'u yenilgiye uğrattılar. Fransa'ya çekilen Napolyon, bağlaşıkların Paris'e girmeleri üzerine, İmparatorluktan çekildi. Fransa'da meşruti krallık rejimi kuruldu, Napolyon Elbe adasına sürgüne gönderildi.

                  VII. Bağlaşma :  Fransa ;   İngiltere + Rusya + Prusya + Avusturya

Nedeni :   Bağlaşıkların Viyana'da kongre topladıkları sırada, Napolyon'un , Elbe adasından kaçarak Fransa kıyılarında yeni kraldan ( XVIII.Lui ) memnun olmayan halk ve ordu tarafından İmparator olarak karşılanması.

Gelişme :  Napolyon,  Vaterlo'da , İngiliz ve Prusya kuvvetlerine yenildi. ( 1815 ) Napolyon,  Amerika'ya kaçmak isterken yakalanarak, Sen Helen adasına sürülmüş, 1821 ' e kadar yaşamını sürgünde sürdürmüştür.

VİYANA KONGRESİ

 ( 1814 - 1815 )

Toplanma Nedeni :

          Napolyon savaşları nedeniyle bozulan Avrupa' nın siyasal durumunu yeniden düzenlemek , Avrupa'nın geleceğini belirlemek

Kararlar :

           Belçika ve Felemenk hükümetleri birleştirilerek  Peyiba  (Pays-Bas) adıyla yeni bir krallık kuruldu.

          İsveç ve Norveç krallıkları birleştirilerek Birleşik İsveç ve Norveç krallığı kuruldu

          Almanya'da 34 devlet ve bey serbest şehrin birleştirilmesiyle bir Germanya Konfederasyonu kuruldu. Bu konfederasyon, Frankfurt
şehrinde toplanacak olan bir Diyet meclisi tarafından yönetilecek ve Avusturya bu konfederasyona başkanlık edecekti.

          Varşova büyük dukalığı ile Finlandiya, Rusya'ya verildi.

          Batı Lehistan toprakları Prusya'ya bırakıldı.

          Güney Afrika, Seylan ve Malta adaları İngiltere'ye verildi

          Avusturya; İtalya'dan, Venedik ile Lombardiya'yı aldı.

          İtalya'da yedi hükümet kuruldu.

          Fransa,  ihtilalden önceki sınırlarına çekildi.

          Napolyon'un hükümetlerine son verdiği hükümdar ve krallar tekrar memleketlerine ve tahtlarına sahip oldular.

Yorum : Viyana Kongresi ;  İngiltere , Rusya , Prusya,  Avusturya  devletlerinin istek ve çıkarlarına uygun olarak kararlar almıştır. Fransız İhtilalinin Avrupa'ya yaydığı insan ve vatandaşlık hakları ( Eşitlik, özgürlük, milliyet) , dikkate alınmamıştır.

RESTORASYON DEVRİ

( 1815 - 1830 )

 Avrupa'nın büyük devletleri , Avrupa düzenini korumak, krallık rejimine karşı yapılacak ihtilal hareketlerini bastırmak, Avrupa'yı mutlak krallık rejimleriyle yönetmek için aralarında bazı antlaşmalar yapmışlardır. Bu nedenle Viyana Kongresinden, Navarin Olayı' na ( 1827) kadar geçen devre Avrupa'da Restorasyon Devri  ( yeniden kurmak, kuvvetlendirmek ) olarak adlandırılır.

                      I. Bağlaşma ( Kutsal Bağlaşma )  :   Rusya + Avusturya + Prusya + Fransa

Tüm Hristiyan Kralların, birbirleriyle kardeş olduklarını, gerektiğinde birbirlerine yardım yapacakları esasını kabul ediyordu.

                   

                     II. Bağlaşma  ( Dörtlü Bağlaşma - Meternih Sistemi ) :   İngiltere + Rusya + Avusturya + Prusya

Kralların mutlak yönetimini kabul ediyor, bunun her ne pahasına olursa olsun korunmasını hedefliyordu.

Not : Avrupa'da mutlak krallık rejimlerinin yaşatılması için her türlü baskı yapılmasına karşın, özgürlük, milliyet, eşitlik düşünceleri yayılmaya ve güçlenmeye devam etmiştir.

Restorasyon devri, 1827 Navarin olayına kadar, sürebilmiştir. Dörtlü bağlaşmadan, önce İngiltere ayrılmıştır. Osmanlı devletinde çıkan Rum isyanı'na, Meternih beraber bastırılmasını teklif ettiyse de, Fransa , Rusya ve İngiltere Rumlara yardım etmişler ve Navarin' de Osmanlı Donanmasını yakmışlardır. 1830'dan itibaren dörtlü bağlaşma tamamen dağılmış, kutsal bağlaşma da önemini kaybetmiştir.

1830 İHTİLALİ

                            XVIII. Lui' nin yerine geçen kardeşi  X. Şarl' ın , Fransa' da mutlakıyet kurmak istemesi üzerine, gazeteciler, işçiler, halk, üniversite öğrencileri isyan etmişler, X. Şarl krallıktan çekilmek zorunda kalmıştır.

Sonuçları :

           Lui Filip, Fransa'da kral olarak, Fransızlar Kralı adını aldı

          Fransa,  meşruti krallık rejimine kavuştu.

          Meclislerin kanun teklif etme hakları ve basın özgürlüğü kabul edildi.

          Seçim kanunu yapılarak, seçim koşulları hafifletildi.

          Belçika, Hollanda' dan ayrıldı.

          Birleşik İsveç ve Norveç Krallığı, ayrı krallıklara dönüştü.

          İngiltere' de Liberal parti, hükümet kurdu

          İsviçre' de Liberal ve Demokratlar , yönetime geldiler

          İspanya ve Lehistan' da Liberaller etkisini artırdı.

1848  İHTİLALLERİ

Nedenleri :

    1830 ihtilalinden sonra Fransa'da kurulan meşruti rejimde, bütün vatandaşlara seçim hakkının tanınmamış olması

    Sanayi Devriminden sonra işçi sınıfının güçlenerek, Sosyalist Partiyi kurması

Önce Fransa' da başlayan ihtilaller, İtalya, Avusturya, Prusya, Belçika, Hollanda, İngiltere' de de etkili olmuştur.

Sonuçları :

    Fransa'da önce Cumhuriyet ilan edildi, daha sonra Lui Napolyon İmparatorluk ilan etti

    Bütün Fransız' lara seçme ve seçilme hakları tanındı

    İdam cezası ve köle ticareti kaldırıldı

    Avusturya İmparatorluğuna karşı, Macar, Çek, Hırvat, İtalyanlar ayaklandılar. ( Milliyetçilik akımı )

    İtalya, Prusya, Hollanda, Belçika' da krallar uyruklarına yeni bir takım haklar ve anayasalar vermek zorunda kaldılar.

    İngiltere' de seçim hakları genişletildi, işçilere bir takım haklar verildi.

    Almanya ve İtalya 'da birliklerin oluşmasının temelleri atıldı

Not :  Bu ihtilaller Rusya 'da etkili olmadı

MACAR MÜLTECİLERİ SORUNU  ( 1848 )

Avusturya kendisine karşı ayaklanan milletlerin isyanlarını bastırmada zorlanınca Rusya' dan yardım istemiş, Ruslara yenilen Macarlardan bir gurup ( takriben 5000 civarında ), Osmanlı Devletine sığınmıştır. Avusturya ve Rusya'nın savaş tehditlerine rağmen, Osmanlı Devleti Mültecileri geri vermedi. Bu durum Osmanlılara karşı, Avrupa'da bir sempati oluşturmuş, 1853 Osmanlı - Rus savaşında İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı Devletinin yanında yer almalarının etkenlerinden birisi olmuştur.

İTALYA'NIN SİYASAL BİRLİĞİNİ KURMASI  ( 1870 )

Fransız İhtilalinden etkilenen İtalyan' lar , bütün İtalyan hükümetlerini birleştirerek, İtalya' yı yabancı istilasından kurtarmak amacıyla "Karbonari" adında gizli bir cemiyet kurmuşlar ve Viyana Kongresinden sonra çalışmalarını başlatmışlardır. Kuzey İtalya'da bulunan "Piyemonte Hükümeti  ( Sardunya Krallığı )"  önderliğinde, Fransa'nın da desteğini alarak, siyasal birliklerini kurmayı başardılar.

 ( Garibaldi , Sicilya ve Napoli krallıklarını, en son da Papa ' nın oturduğu Roma' yı ele geçirdi.)

ALMANYA'NIN SİYASAL BİRLİĞİNİ KURMASI  ( 1871 )

Alman Siyasi birliği, Prusya krallığının önderliğinde kuruldu. Almanya' nın siyasal birliğinin kurulmasının, zararına olacağını gören Fransa bunu engellemeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Fransız İmparatoru III.Napolyon' u  Sedan'da teslim alan Almanlar, Paris'i kuşattılar.

Sonuçta Frankfurt Antlaşması imzalandı ( 1871 )  Bu antlaşmaya göre ;

    Fransa, Alsas - Loren bölgesini Almanya'ya bıraktı

    Fransa Beş Milyar Frank savaş zarar ödentisi vermeyi, ve bu para ödeninceye kadar Alman işgalini kabul etti.

Not : İtalya ve Almanya' nın siyasal birliklerini kurmalarından sonra, hızla sömürgeleşme çabaları yeni bunalımlara yol açtı

Read More

XVIII.(18) yy.Avrupa'da Siyasi Gelişmeler

18.YY.DA AVRUPA' DA SİYASİ GELİŞMELER

1.   İspanya Veraset ( Kalıtım ) Savaşları ( 1702 - 1714 ) :

        İspanya Kralı II.Şarl'ın erkek evladı bulunmadığından, ölünce yerine akrabası bulunan Fransa Kralı XIV.Lui'nin torunu Filip'in geçme isteği üzerine İspanya ve Fransa'ya karşı, Avusturya + Bavyyera + İngiltere + Hollanda + Savua hükümetlerinin birleşmesiyle başlayan savaşlar Utraht ( 1713 ) ve Rastad ( 1714 ) antlaşmalarıyla sona erdi.

           Avusturya :  Belçika, Milano Dükalığı, Napoli, Sicilya adasını aldı.

           Savua Dükası :  Sardunya adasını, kral ünvanını aldı. * İtalya' nın temelleri atıldı.

           İngiltere :   Fransa'nın Kanada'da bulunan sömürgelerinden Ternöv adasını, Hudson körfezi kıyılarını, İspanya'dan Cebelitarık'ı, Minorka adalarını aldı.

          4. Fransa : XIV.Lui'nin daha önceki savaşlarda aldığı Alsas, Strazburg,Artuva, Flandr, Franş Konte, Rosiyon' u iade etti.

          5. XIV.Lui'nin torunu V.Filip'in İspanya krallığı kabul olundu.

          6. Brandenbürg elektörü, Prusya kralı oldu.

2. Lehistan Veraset ( Kalıtım ) Savaşları  ( 1733 - 1738 ) :

Lehistan Krallığı mücadelesinde, Fransa + İspanya + Savua + Osmanlı ( sonradan ) birlikteliğine karşı, Avusturya + Rusya birlikteliği arasında oldu. 

Sonuçta Viyana Antlaşması imzalandı ( 1738 ) :

	1. III.Ogüst'ün Lehistan Krallığı kabul olundu.
	2. Stanislas Lehçinski' ye ölümünden sonra tekrar Fransa'ya geçmek koşuluyla, Loren Dükalığı verildi.
	3. Avusturya, İtalya'da bulunan topraklarından bir bölümünü, Savua Kralına terketti. Napoli ile Sicilya adasını, krallıklara bıraktı.

3. Avusturya Veraset ( Kalıtım ) Savaşları  ( 1740 - 1748 ) :

         Avusturya İmparatoru IV. Şarl'ın erkek evladı olmadığı için tahtı, kızı Mari Terez'e bırakması nedeniyle,  Bavyera + İspanya + Fransa + Prusya + Lehistan + Saksonya birlikteliğine karşılık ; Avusturya + İngiltere + Rusya + Hollanda + Sardunya birlikteliği arasında savaşlar oldu.

Savaşlar Ekslaşapel Antlaşması ( 1748 ) ile son buldu.

          Mari Terez'in Avusturya kraliçeliği kabul olundu.

          Prusya Kralı II.Frederik, Silezya' yı aldı.

          Fransa aldığı yerleri geri verdi.

          İngiltere ve Fransa sömürgelerden aldıkları yerleri karşılıklı olarak geri verdi.

Yedi Yıl Savaşları ( 1756 - 1763 ) : Ekslaşapel antlaşmasının sorunları çözememesi üzerine, Prusya + İngiltere işbirliğine karşılık, Fransa + Avusturya + Rusya birlikteliği arasında savaş başlamış, Rusya daha sonra taraf değiştirmiştir.

Paris Antlaşması ( 1763 ) ( İngiltere - Fransa ) : 

          Fransa, Amerika ve Hindistan'daki sömürgelerini İngiltere' ye bıraktı.

          Avrupa'daki sınırlar savaştan önceki şekle getirildi.

Hubertsburg Antlaşması ( 1763 ) ( Avusturya - Prusya ) :

          1.  Prusya' nın Silezya' ya yerleştiği kesinleşti.

          2.  Avrupa'daki sınırlar savaştan önceki şekle getirildi.

          Yedi yıl savaşları sonunda, Fransa zayıfladı

          İngiltere sınırlarını  genişletti. Savaşların getirdiği mali bozukluğu düzeltmek için vergiler çıkarması Amerika sömürgeleriyle ilişkilerinin bozulmasına yol açtı.

          Prusya, Avrupa'nın karadaki en güçlü ülke konumuna ulaştı.

4.  Lehistan 'ın ( Polonya ) Paylaşılması ( 1772 - 1795 ) :

          Rusya ve Avusturya'nın, Lehistan'ın topraklarını paylaşarak ortadan kaldırma politikasına , Fransa ve Osmanlı Devleti Lehistan'ı koruma politikası izlemişler ancak başarılı olamamışlardır.

          Lehistan I.defa 1772 ' de Rusya - Prusya - Avusturya arasında paylaşıldı.

          II.Defa 1793 'te Rusya ve Prusya tarafından paylaşıldı.

          III. Defa 1795 ' te Rusya - Avusturya - Prusya tarafından üçüncü ve son kez paylaşıldı.

Not :  Lehistan ( Polonya ) ,  I.Dünya savaşından sonra yeniden kurulmuş , II.Dünya savaşında Almanya ve Rusya arasında paylaşılmış, savaşın sonunda siyasi bağımsızlığına yeniden kavuşmuştur.

5.  Fransız İhtilali Savaşları ( 1792 - 1802 ) :

          Temel sebep, Fransız ihtilaliyle ortaya çıkan yeni yönetim anlayışının, Avrupa'nın diğer ülkelerini etkilemesini önlemek ve Fransa'da yeniden Mutlak Krallık rejiminin kurulmak istenmesidir.

          Konvansiyon meclisi döneminde Kral ve Kraliçenin idam edilmesi üzerine Fransa' ya karşı, I.Bağlaşma kuruldu;  Almanya + Avusturya + Prusya + İngiltere + Hollanda + İspanya + Napoli + Sardunya

          1793 - 1797 döneminde süren savaşlar Kampo Formiyo Antlaşmasıyla ( 1797 ) sonuçlandı. Buna göre Avusturya , Belçika ve Ren nehrinin sol tarafındaki toprakları Fransa' ya terk etti.

          II.Bağlaşma : Napolyon'un Mısır'a saldırısı üzerine,  İngiltere + Rusya + Avusturya + Napoli + Osmanlı Devleti arasında kuruldu. Savaş sonunda İngiltere ile Fransa arasında

           Amyen ( Amiens ) Barışı imzalandı.( 1802 ) : 

1. İngiltere , Fransa' nın Avrupa'da savaşlar sonucu   elde ettiği kazançları ve Fransa'nın İtalya'da kurmuş olduğu yeni hükümetleri tanıdı

2. Fransa'nın bağlaşığı olan Hollanda ve İspanya' dan almış olduğu sömürgeleri geri verdi.

3. Fransa Mısır'dan , İngiltere Malta adasından çekilmeyi kabul etti.

Read More

ABD nin Kuruluşu

ABD NİN KURULUŞU

.  13 Sömürge ( Koloni ) Dönemi :

·         İngilizler, XVI. yy. ın sonlarından itibaren, ABD'nin Atlas okyanusu kenarlarına yerleşmişler, burada zamanla 13 sömürge oluşturmuşlardır. 

·         XVIII.yy.da sömürgeler İngiltere'ye bağlı ayrı hükümetler haline gelmişlerdir. Her sömürgenin başında İngiliz kralı ya da yerli halk tarafından seçilen Vali bulunur, yönetimde de halk tarafından iki yılda bir seçilen meclis bulunurdu. Meclis, sömürge halkının vergilerini belirlerdi.

·         Prusya + İngiltere ile ; Fransa + Rusya + Avusturya arasında başlayan , yedi yıl savaşları ( 1756 - 1763 ) sonunda, koloniler İngiltere'den ayrılma belirtileri göstermeye başladılar.  *  Fransa, Amerika için tehlike olmaktan çıkmıştı ve  İngiltere' nin ekonomik baskısından,vergilerden kurtulmak istemişlerdir.

·         Avrupa'da giriştiği savaşlar sonucu ekonomik olarak yıpranan İngiltere, mali durumunu düzeltebilmek amacıyla yeni vergiler çıkarmak zorunda kalmış, çay ve damga vergisinin sömürgelerde de uygulanmasını istemiştir. 13 sömürge İngiltere parlamentosunda, Amerikalı temsilcilerin olmadığını ileri sürerek bu vergileri reddettiler. ( 1763-Newyork )

b.   13 Sömürge ile İngiltere'nin Savaşması, I. Filedalfiya Kongresi ( 1774 )  :

·         Vergi konusunda birtakım çekişmeler olmuş, sonuçta sadece Çay'a uygulanması kararlaştırılan vergiyi de, Amerikalılar kabul etmediler.

·         Amerikalıların, İngiltere' den sömürgelere çay getiren üç İngiliz gemisine saldırıp, çayları denize atması üzerine, İngiltere çayların bedellerinin ödenmesini istemiş ve Boston limanını abluka altına almıştır.

·         Filadelfiya'da toplanan sömürge temsilcileri, İngiltere ile savaşmaya , savaş için hazırlıklar yapmaya karar vermişlerdir.

·         İngilizlerin Boston yakınlarındaki bir silah deposuna baskınına ,Amerikalıların karşılık vermesi iki taraf arasında savaşın başlamasına yol açmıştır. ( 1775 )

c.   İkinci Filedalfiya Kongresi - Amerika'nın Bağımsızlık İlanı  ( 1776 ) :

·         İngiltere'nin Amerikaya askeri takviye yaparak kontrol altına almak istemesi üzerine önce Virjinya sömürgesi bağımsızlığını ilan ederek, İngiltere ile savaşmaya başlamış, bunu diğer sömürgeler izlemişlerdir.

·         4 Temmuz 1776 'da ikinci defa Filadelfiya'da toplanan sömürgeler, bağımsızlıklarını ilan ederek İngiltere ile savaşa karar vermişler , İnsan Hakları ve Bildirgesini de kabul etmişlerdir.

d.  Fransa' nın Yardımı ve Versay Antlaşması ( 1783 ) :

·         Amerikalıların birtakım başarıları üzerine ( Saratoga - 1777 ),  o zamana kadar silah ve cephane yardımı yapan Fransa, İngiltere'ye karşı Amerikalıların yanında savaşa katıldı. Ona İspanya ve Hollanda da katıldı. 

·         General Corc Vaşington'un York Town başarısı, Fransızlar'ın Antil ve Hindistan denizlerindeki başarıları üzerine İngiltere barış istemek zorunda kalmıştır.

·         Versay Antlaşması ( 1783 ) ( İngiltere ; Amerika-Fransa-İspanya-Hollanda ) :

1- İngilizler ; 13 sömürgenin bağımsızlığını tanıdılar. Atlas okyanusundan Missisippi ırmağına kadar olan toprakları Amerikalılara bıraktılar.

2- Antillerden bazı adaları ve Senegal'i Fransa'ya verdiler.

3- Filorida yarımadasıyla, Minorka adasını İspanya' ya verdiler.

e.  Amerika Birleşik Devletlerinin Kurulması ( 1787 ) :

·         Cumhuriyetçi parti ile Federalist parti arasındaki görüş ayrılığından kaynaklanan çatışmalar 4 yıl sürmüş, kanlı iç savaşlardan sonra her devletin iç işlerinde serbest, dışişlerinde ve ekonomik olarak birleşmesine karar verilmiştir. ( Cumhuriyetçiler ; her sömürgenin ayrı bir devlet olmasını - Federalistler ; her devletin içişlerinde serbest, fakat güçlü bir merkez etrafında birleşmesini istiyorlardı).

·         General Vaşington başkanlığında toplanan bir kongre Amerika Anayasasını yapmış, 1789 ' da uygulamaya koymuş, ilk devlet başkanı olarak da general Corc Vaşington'u seçmiştir.

Read More